Morgunblaðið - 03.05.1985, Síða 20

Morgunblaðið - 03.05.1985, Síða 20
20 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 3. MAl 1985 Dálítið um kvikmyndarýni, myndbandaleigur og menningarlega úrkynjun - eftir Sigurð Þór Guðjónsson Væri ekki ráð að Morgunblaðið réði til sín kvikmyndalistrýn- anda? t blaðið skrifa sérstakir menn um bókmenntir, tónlist og myndlist, enda telur víðlesnasta blað landsins það eflaust skyldu sína að sinna menningarmálum. En hvar eru þeir sem fjalla um kvikmyndalist í Morgunblaðið? Að vísu eru tveir menn að bera sig upp við að skrifa eitthvað sem þeir kalla kvikmyndagagnrýni. í blað- inu í dag (23.4.) hrósar Árni Þór- arinsson amerísku unglinga- myndinni Sixteen candles eða Sex- tán ára eins og hún heitir á ást- kæra ylhýra málinu sem umrædd- ur dómari ritar talsvert verr en gerist og gengur um mjög illa máli farna Islendinga. Fyrir nokkru skrifaði þessi sami áhugamaður um unglingavandamálið dálítinn pistil um myndbönd og útmálaði ágæti einnar unglingamyndar hverrar nafni ég er því miður bú- inn að gleyma nema það hafi verið dópað og djammað í gaggó. Það fer sem sagt ekki á milli mála hvers konar kvikmyndir gagnrýn- andinn telur mest á ríða að kynna lesendum. Um daginn véluðu örlögin mig og kunningja minn í kvikmynda- hús og sáum við myndina The Sender, en kvikmyndahúsið sá ekki ástæðu til að íslenska heiti myndarinnar. Það reyndist einn heljarmikill hryllistryllir svo ég tali nú í stíl nýyrðasmíði þeirra Morgunblaðsgagnrýnenda. Nema hvað myndin gerist á vitfirringa- hæli þar sem einn vitfirringurinn og þeygi þægur nær valdi yfir sætu geðlæknaskvísunni sem á að passa upp á hann og lætur hana upplifa í vökunni þar martraðir voðalegar sem hann dreymir í svefni. Var þetta asni óþægilegt fyrir aumingja sætu geðlækna- skvísuna eins og gefur að skilja og komst hún oft í lífshættu. í Iokin fór þó allt vel en þá var búið að skera heilann úr vitfirringnum, kveikja í læknunum og sprengja móðir vitfirringsins í loft upp. Þeir eru mannvinir í Ameríku, varð kunningja mínum að orði er myndinni lauk og hélt ég að þar með væri þessi lífsreynsla úr sög- unni. En viti menn: Einn dag er ég fletti Morgunblaðinu veit ég ekki fyrri til en yfir mig steypist þessi sami hryllingur í líki gagnrýni sem annar hinna tveggja kvik- myndarýnenda blaðsins hafði fundið hjá sér ómótstæðilega þörf til að skrifa. Heitir sá Sæbjörn Valdimarsson og lofaði mjög myndina. Kvikmyndagerð er nokkuð tví- skipt fyrirbæri eins og flestum mun kunnugt. Annars vegar er um iðnað að ræða sem skeytir ekkert um listræna viðleitni heldur að- eins skjótfenginn gróða. Og það eru engin takmörk fyrir þeirri vitleysu sem hægt er að koma í peninga. Þetta er sú kvikmynda- framleiðsla sem mest er áberandi í daglegu lífi. Afþreying, afþrey- ing. Hins vegar eru nokkrir kvik- myndahöfundar sem eru skáld og listamenn, stundum spámenn og sjáendur og kosta kapps um að auðga líf áhorfenda af fegurð og lifsskilningi með dýpri rannsókn og umfjöllun á mannlegum örlög- um og þjóðfélagslegum lögmálum. Þessar tvær tegundir kvikmynda- gerðar eiga fátt sameiginlegt. Það er hyldýpi milli þeirra, ekki síður en milli tónsmíða Mozarts og Beethovens og innantómra slag- ara Gylfa Ægissonar og Bubba Morthens. Eða milli meistara- verka Þórbergs og Laxness og sagnabálkanna um Morgan Kane og ísfólkið. Enginn ærlegur tón- listar- eða bókmenntagagnrýn- andi myndi drýgja þá höfuðsynd að greina ekki þarna á milli. Þess á að mega krefjast af listdómur- um að þeir þekki mun á háþróaðri list og argasta leirburði. En það gera kvikmyndarýnendur Morg- unblaðsins einmitt ekki. Þeir hræra saman í einn allsherjar pott aumustu lágkúru og sæmi- legum samsetningi, að því er virð- ist án nokkurrar stefnu eða við- miðunar, og kalla þetta kvik- myndagagnrýni. Nú sé ég ekkert því til fyrirstöðu að rætt sé um afþreyingarkvikmyndir í blöðun- um. En það á ekki að gera undir yfirskyni alvarlegrar listgagnrýni. ./'r :/t — tsu Rocky Þægindi, kraftur og frábærir aksturseiginleikar í byggð sem óbyggð. Hinn nýji Daihatsu Rocky hefur fengiö frábærar viðtökur enda fyrsta flokks jeppi fyrir alla sem þurfa eöa vilja eiga slík farartæki. Viö bjóöum upp á tvær stæröir meö bensín- eöa dieselvél, meö eöa án turbo. Komiö og skoöið og ræöiö viö sölumennina um alla Rocky-möguleikana. Frábær þjónusta tryggir endursölu. Verö frá kr. 683.000 kominn á götuna (bensín styttri g). RDCKY 0piö * morgun, “wPBm3 laugardag, kl. 10—17. Sigurður Þór Guðjónsson „Uppgangur mynd- bandaleiga á síðustu ár- um er aðeins eitt af mörgum dæmum um þá menningarlegu úrkynj- un sem læst hefur sig um þjóðina. Orð eins og menning og list eru nán- ast skammaryrði í dag- legu tali og í umræðu fjölmiðla. Nú er það tal- ið bera vitni um hroka og snobb að vilja auðga sálina af fegurð og fræðslu.“ Er til of mikils mælst að listg- agnrýnendur fjalli um list? f Morgunblaðinu eru kvikmyndir meðhöndlaðar sem afþreying og iðnaður en ekki sem listgrein. Það er kannski dónalegt að hrósa Þjóðviljanum í Morgunblaðinu, en það mega þeir eiga á þvi blaði að skrifa um kvikmyndir sem list. En þessar yfirsjónir kvik- myndarýnenda Morgunblaðsins eiga sér ýmsar málsbætur. Það er til að mynda myndbandafárið. Þvílíkt flóð af myndefni er nú að kaffæra þessa ólánssömu þjóð sem seint verður talin í röð menning- arþjóða. Nú eru í landinu um það bil tvö hundruð myndbandaleigur. Hvergi á byggðu bóli munu vera fleiri myndbönd miðað við fjölda íbúa. Og hvað er svo á boðstólum? Eru það meistaraverk kvikmynda- listarinnar? Get ég brugðið mér á myndbandaleigu og beðið um ein- hverja af myndum Eisensteins Dreyers hins danska, Fritz Lang eða annarra frumkvöðla listarinn- ar? Biddu guð fyrir þér Það er bara horft á þig eins og þú sért vondur maður. Bunuel? Þegar ég í vetur spurði eiganda einnar myndbandaleigunnar um þennan snilling sagði hann alveg ófeim- inn: Hvaða gæi er það? Leikur hann í vestrum? Ef mig langaði til að sjá myndir ný- raunsæismannanna á Ítalíu og sporgengla þeirra, færi ég þá ekki inn á myndbandaleigu og næði í í Kaupmannahöfn FÆST í BLADASÖLUNNI AJÁRNBRAUTA- STÖÐINNI, KASTRUPFLUGVELLI OG Á RÁÐHÚSTORGI mynd eftir Rosselini, de Sica og Visconti eða kannski Antonioni og Fellini. Þið ættuð bara að reyna. Þessir menn finnast ekki á mynd- bandaleigum fremur en þeir séu ekki til og það er ég viss um að flestir eigendur myndbandaleiga hafa ekki hugmynd um að þeir hafi nokkru sinni verið til. Fýsti mig að kynnast nýbylgjunni frönsku, Godard, Truffaut og Chabrol, þá eru þeir algerlega óuppgötvaðir á myndbandaleig- um. Dytti það í mig að vilja nálg- ast framandi menningu og skoða verk hinna miklu japönsku meist- ara þá hefur víðsýni myndbanda- eigenda enn ekki náð svo langt austur. Og ef ég gerðist frænd- rækinn og langaði til að heilsa upp á mesta afreksmann skandinav- ískra kvikmynda, kæmist ég að því að Ingmar Bergman er greini- lega á bannlista á myndbanda- leigum borgarinnar. Skárra er það nú: prumpa á þjóðina á sjálfum jólunum. Hvað í ósköpunum hafa þá myndbandaleigur upp á að bjoða? Þær hafa á boðstólum rusl og enn meira rusl. Það er hending ef mað- ur rekst þar á sæmilega mynd. Og meginhluti þessa myndefnis er eingöngu á enskri tungu. Það kost- ar peninga að gera íslenskan texta við myndirnar. Og myndbandaeig- endur verða að græða. Þeir hafa engan áhuga á kvikmyndum eða menningu yfirleitt. Hugsun þess- arra manna fer ekki lengra en vömb þeirra nær. Smekkleysi þeirra og menningarskortur birt- ist Ijóslega í þeim nafngiftum er þeir velja fyrirtækjum sínum. Þau heita öll video-eitthvað. Þetta út- lenda orðskrípi er andstyggilegt skemmdarverk á íslenskri tungu. Og að glenna það upp á húsveggi á öðru hverju götuhorni, það gera ekki aðrir en þeir sem eru 'svo skilningssljóir dónar að þeir hafa aldrei lært að skammast sín. í þessu andrúmslofti lágkúru og ómenningar sem grúfir yfir kvikmyndamennt þjóðarinnar er ekki að furða þó önnum kafnir blaðamenn eigi stundum erfitt með greina á milli þess sem er mikils virði og þess sem er einskis virði, milli sannleika og lygi. Uppgangur myndbandaleiga á síðustu árum er aðeins eitt af mörgum dæmum um þá menning- arlegu úrkynjun sem læst hefur sig um þjóðina. Orð eins og menn- ing og list eru nánast skammar- yrði í daglegu tali og í umræðu fjölmiðla. Nú er það talið bera vitni um hroka og snobb að vilja auðga sálina af fegurð og fræðslu. Það eru aðeins leiðinlegir menn- ingarvitar sem lesa góðar bækur, njóta fagurra mynda, hlýða á há- leita tónlist og horfa á vandaðar kvikmyndir. Það er orðið rækilega úrelt að leitast við að verða þrosk- aður maður. Nú keppa menn að öðrum markmiðum. Állir eiga að puða í líkamsrækt svo þeir verði stæltir og sexí og flatmaga á sól- baðsstofum svo þeir verði brúnir og sætir. Þannig eru margir skin- andi fagrir hið ytra þó innri mað- urinn veslist upp af eymd og and- leysi. Og hít tómleikans er óseðj- andi. Þess vegna verður afþrey- ingin æ viti firrtari; klám og ofbeldi flæðir yfir alla bakka á heimilum manna og yfir þrumar rás tvö með skefjalausu poppi og enn meira poppi daginn út og dag- inn inn. Og þeir sem hæst hugsa heimta gervigrasvöll á hvern hrepp á landinu. Það er ekki að ófyrirsynju að einn kunningi minn kallar nlunda áratuginn fíflaára- tuginn. Og þetta er aðeins byrjun- in. Bráðum fer Rolf Johansen að sjónvarpa Dynasty tólf stundir á dag. En þá fer þetta nú að stytt- ast. íslendingar hafa glatað sjálfs- trausti sínu og metnaði. Ef Jóni Baldvini tekst ekki að frelsa þjóð- ina eins og hann hefur lofað sé ég ekki annað en að því dragi fljót- lega að hún lýsi yfir efnahagslegu og menningarlegu gjaldþroti og bjóði sig hæstbjóðanda til eignar og umráða. Og þá fáum við von- andi almennilega stjórn svo allir verði sólbrúnir og vöðvastæltir og njóti lífsins fyrir framan videóið. Höfundur er rithöfundur í Keykja- rík.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.