Morgunblaðið - 09.07.1985, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 9. JÚLÍ 1985
Lars Ulrik Mortensen semballeikarí og Toke Lund Christiansen flautuleikari. MorgunbiaðiA/DaviA Þorateinason
Sumartónleikar í tíu ár
Tónllst
Jón Ásgeirsson
FYRIR tíu árum tóku þær sig til
stöllurnar Manuela Wiesler og
Helga Ingólfsdóttir, og fóru að
halda sumartónleika um helgar í
Skálholtskirkju. Stóð þetta tón-
leikahald yfir í um það bil mánuð.
Ekki mun hafa verið mikill hávaði
í kringum þetta tiltæki en smám
saman tók almenningur eftir því,
að þar gat bæði að heyra góða tón-
list og vel leikna. Þegar slíkt
spyrst út og einnig að þessu var, af
þeirri þolinmæði er þrautir vinnur
allar, haldið til streitu, tók fólk að
venjast þeim fréttum, að Skál-
holtstónleikarnir væri oft á tíðum
tónlistarviðburðir og ávalt mjög
góðir. Nú eru liðin tíu ár frá hljóð-
látri byrjun og nú hefur tiltækið
tekið á sig mynd smá tónlistarhá-
tíðar, þar sem minnst er þriggja
meistara, er hafa með tónverkum
sínum náð þrjú hundruð ára aldri.
Tónlistarhátíðin hófst með
setningarathöfn, er hófst með
því að Glúmur Gylfason lék
Tokkötu í C-dúr, eftir meistara
Johann Sebastian Bach. Glúmur
er góður orgelleikari og lék
margt fallega, þó nokkurs óstyrk
gætti undir lokin. Glúmur er að
nálgast það að vera konsertfær
orgelleikari og með meiri þjálf-
un gæti hann styrkt svo undir-
stöðu tækni sinnar, að verða
fullsterkur í átökum við meist-
ara orgeltækninnar. Tónlistar-
hátíðin var síðan sett af Svein-
birni Finnssyni, staðarráðs-
manni í Skálholti, er lýsti upp-
hafi tónleikahalds, í Skálholts-
sögu hinni síðari og bauð gesti
velkomna. Næstur í ræðupúltinu
var svo dr. Jakob Benediktsson
er fræddi gesti nokkuð um það
sem vitað er um tónlistaiðkun á
íslandi á 17. og 18. öld. Þar eftir
ávarpaði prestur staðarins, sr.
Guðmundur óli Ólafsson,
kirkjugesti en setningarhátíð-
inni lauk með því að kór
Menntaskólans við Hamrahlíð
söng, undir stjórn Þorgerðar
Ingólfsdóttur, mótettuna Lofið
drottinn, allar þjóðir, eftir Bach.
Kórinn söng mótettuna mjög vel
og hressilega, eins og vera ber
þegar trúaðir syngja Drottni
fögnuð sinn og óska mannkyninu
hlutdeildar í fegurð og trúarein-
lægni. Með þessum fallega söng
var tíunda tónlistarhátíðin hafin
í Skálholti.
Dominico Scarlatti
Fyrstu tónleikarnir á tónlist-
arhátíðinni í Skálholti voru
helgaðir Giuseppe Dominico
Scarlatti. Ekki er vitað til þess
að Dominico hafi numið tónlist
hjá öðrum en föður sínum,
Alessandro, enda mun faðirinn
hafa alla tíð viljað ráða yfir syni
sínum og beinlínis sent hann til
Feneyja, svo sem sendibréf frá
Alessandro til Ferdinands af
Medici ber með sér. Dominico er
þrjátíu og tveggja ára er hann
fær það „bréfið" að faðir hans
ráði ekki lengur yfir honum, þó
vitað sé að „kallinn" hafi ekki
hætt að argast í syni sínum fyrr
en löngu seinna. Þar má liggja
skýringin í því hversu vel það
hefur hentað Dominico að setj-
ast að í Portúgal og vera þar með
laus við argaþvargið í föður sín-
um. Svo sem Alesandro vissi, var
Dominico ef til vill einn mesti
hljómborðssnillingur síns tíma
og auk þess ekki alls ónýtur til
tónsmíða. Píanósónöturnar sem
eru að tölu eitthvað á milli fimm
eða sex hundruð, eru taldar
merkustu tónsmíðar hans og
hvað snertir stíl og tækni,
standa þær nær í tíma en sam-
bærileg tónlist barokk tímans.
Lars Ulrik Mortensen lék tólf
sónötur eftir snillinginn en gerði
það í nærri óslitinni röð, sem
ekki er smekklegt né nærgætið
við hlustendur. Lars Ulrik
Mortensen er frábær sembal-
leikari, nokkuð hvass í takti en
ávallt lifandi. Síðasta verkið,
fúga í d-moll, var frábærlega vel
leikin. Kvikur og fjörugur leikur
Mortensens á mjög vel við í
eldskörpum tónsmíðum Scarlatti
en eins og fyrr sagði, hefði mátt
hafa örlitlar „kunstpásur" á
milli verkanna og jafnvel fækka
þeim, því það er ekki magnið
sem skiptir máli, heldur gæðin
og svona samankeyrð dagskrá,
tiltölulegra stuttra tónverka,
gefur hlustandanum engin grið,
jafnvel þó um jafn góðan tónlist-
armenn sé að ræða og Lars Ulrik
Mortensen.
Georg Friedrich Hándel
Bæði setningin og sembaltón-
leikarnir voru teknir upp af
sjónvarpinu en ekki seinni tón-
leikarnir, sem voru þó enn betri
en þeir fyrri. Þar lék Toke Lund
Christiansen á barokkflautu
með samleik Lars Ulrik Morten-
sen, semballeikara, tvær sónötur
eftir Hándel. Fyrst þá fimmtu
en þar eftir þá níundu. Það var í
þeirri níundu sem Toke Lund
Christiansen fór á kostum. Und-
irritaður hefur ekki oft hrifist
eins af flautuleik. Sérstaklega
ber að tiltaka Vivace þáttinn
sem var leikandi í hryn, enda
samleikur félaganna einstakur.
Á eftir þessum vivace þætti kom
svo prestó þáttur, em var í einu
orði sagt glæsilegur. Endapunkt-
urinn á þessari leiksnilld var
hægur þáttur, Adagio, er var svo
ísmeygilega og innilega leikinn,
að hreint ótrúlegt var á að hlýða.
Samspil barokkflautu og semb-
als á mun betur við en ef leikið
er á nútímaflautu. Barokkflaut-
an býr yfir meiri mýkt og því
verður samspilið samvirkara,
sérstaklega þegar um svo góða
tónlistamenn er að ræða, sem
Toke Lund Christiansen og Lars
Ulrik Mortensen.
Johann Sebastian Bach
Meistari Bach átti síðasta orð-
ið og það var h-moll sónatan, eitt
af fallegustu flautuverkum
barokk tónmenntanna. Léttleik-
inn, sem einkennt hafði seinni
sónötu Hándels, var nú lagður til
hliðar og var nú gætilega farið
af stað, enda er vefnaðurinn í
þessu verki ekki neitt smásmíði.
Flóknar tónmyndirnar í fyrsta
þættinum voru afar skýrlega
mótaðar og hraði þátturinn var
glæsilega leikinn.
Toke Lund Christiansen er
frábær á barokkflautu sína og
átti góðan samspilara í Lars
Ulrik Mortensen og var á stund-
um auðheyrt, hversu þeir léku
hver til annars, rétt eins og þeir
væru að tala saman. Þessi
glettni var ávallt bundin tón-
vefnum, er naut sín vel í afburða
skýrum leik þeirra.
Innræting
Erlendar bækur
Siglaugur Brynteifsson
Vladimir Volkoff:
THE SET-UP
A Novel of Espionage.
Translated from the French by Alan
Sheridan.
The Bodley Head 1984.
Sagan gerist í París og í næsta
umhverfi. Alexander Psar fæddist
í París, foreldrar hans voru hvít-
rússar, þá dreymdi um að komast
aftur heim, hrinda valdaræningj-
unum úr sessi. Psar stundar skóla-
nám í Frakklandi og nær slíkum
árangri að höfuðsmaður KGB á
Vesturlöndum ræður hann til
starfa, gegn því að heita honum
því að hann geti snúið heim, eftir
fullkomnað verk. Verkið var að
móta vestrænar skoðanir hliðholl-
ar Sovétríkjunum. Psar er gerður
að útgefanda í París, fyrirtæki
hans blómstrar, hann notar bæði
hægri og vinstri rithöfunda og
einnig landflótta rússneska höf-
unda, stefnu sovéts til framdrátt-
ar. Útgáfufyrirtækið blómstrar og
höfuðsmaðurinn, Abdrulrakhm-
anov, mótar línuna.
Fyrsta boðorðið er að sljóvga
málkenndina og merkingu hugtak-
anna, þar með sljóvgast rökræn
hugsun. „Með því að móta mál-
tískuna og hugmyndir rithöfunda
og skálda og einkum með innræt-
ingu í skólakerfinu um algjöra
frjálshyggju í málnotkun og skrif-
um, þá glatast smátt og smátt
kenndin fyrir merkingu orðanna,
skýrleikinn slævist og þegar svo er
komið, að fjandmenn okkar kunna
ekki lengur að stafsetja, þá er sig-
urinn unninn." Útlistanir höfuðs-
mannsins minna á varnaðarorð
Stephans G. Stephanssonar um
„hið greiðasta skeið til að skríl-
menna þjóð, er skemmdir á tung-
unni að vinna".
Abdrulrakhmanov lét lið sitt
starfa samkvæmt 13 boðorðum.
Meðal þeirra voru eftirtalin:
1. Gerið allar siðferðiskröfur
tortryggilegar.
2. Gerið pólitíkusana og sem
flesta áhrifamenn samseka.
3. Slævið trú þeirra og gerið þá
fyrirlitlega.
4. Notið mútuþæga framagosa.
7. Aukið sem mest kynslóðabilið
og magnið hatur þeirra ungu á
þeim eldri og gagnkvæmt.
8. Hæðist að öllum erfðavenjum
og arfhelgi.
10. Stuðlið að auknu klámi í
hljómlist, myndlist og bók-
menntum.
12. Mútið.
„Með þessum boðorðum er hægt
að sigrast á öllum ríkjum heims,
án þess að úthella einum blóð-
dropa." Höfuðsmaðurinn, sem er
skemmtilegasta persóna sögunn-
ar, útlistar öðru hverju kenningar
sínar fyrir Psar og frönskum
menntamönnum og útgefendum
og nær þeim jafnframt á sitt vald
með beinum og óbeinum mútum
eða efnahagslegum þvingunum, ef
þeir neita mútunum.
Útgáfa Psars gengur mjög vel,
meðal rita sem gefin eru út er
„Hvít bók um ríkisskólana í
Frakklandi", en sú bók átti sinn
þátt í uppreisninni ’68. Þessi rit-
röð „hvítra bóka“ var talin til þess
betra sem gefið var út í Frakk-
landi og höfundarnir metnir sam-
kvæmt því.
Andspyrnuhreyfing rússneskra
höfunda kom oft óþægilega við
valdamenn Sovétríkjanna, því var
það að höfuðsmaðurinn setti á
svið flótta eins frægasta and-
spyrnuhöfundar Ráðstjórnarríkj-
anna, höfundar sem var vandlega
gætt á geðveikrahæli og sem rit-
höfundar og listamenn hins vest-
ræna heims höfðu lengi heimtað
að yrði látinn laus. Sviðsetning
höfuðsmannsins var snilldarleg,
og tilgangur hans með þessu var
að slá niður í eitt skipti fyrir öll
alla samúð með andspyrnuhreyf-
ingum innan Sovétríkjanna. Þessi
höfundur kom síðan fram á blaða-
mannafundum í París og talaði
talsvert ólíkt því sem menn
væntu. Fleiri slíkir höfundar eru
látnir koma fram og Psar verður
nauðugur viljugur að taka þátt í
leiknum og leika annað aðalhlut-
verkið sem frjálslyndur mennta-
maður.
Að lokum verður honum nóg
boðið, hann sér að hann hefur ver-
ið notaður og launin láta standa á
sér, hann leggur á flótta, hverfur
um tíma, en njósnanet höfuðs-
mannsins er svo þétt riðið, mútu-
þegarnir svo margir að vinirnir ná
honum og senda þrældópaðan til
fyrirheitna landsins.
Þetta er mjög skemmtilegur
reyfari með ekki litlu ívafi þess
ástands sem einkennir síðari
hluta þessarar aldar. Höfundur-
inn er af rússneskum ættum.
Hann hefur skrifað nokkrar
skáldsögur og er „The Turn
Around" kunnust fyrir utan þessa
sögu.
Blaðburöarfólk
óskast!
Uthverfi:
Rauöás og
Laugarásvegur 38—77
Austurbær
Háteigsvegur
Snorrabraut
Laugavegur 1—33
Lindargata 1—38
Skólavöröustígur
Hverfisgata 4—62
Bjarnarstígur
Miöbær II

O/GORI @88 VIÐARVÖRN
GORI 88, er
þekjandi fúavörn
sem slettist hvorki
né drýpur