Morgunblaðið - 14.07.1985, Síða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. JÚLÍ 1985
VERALDLEGAR SUNNUDAGSPREDIKANIR
Gengisfall
stjórnmálamanna
Morgunblaöið/Andrína
Gengi stjórnmálamannanna
hefur fallið með þjóðinni hin
síðustu ár og ástæðurnar fyrir
gengisfallinu eru margar og sam-
verkandi.
Jafnt stjórn-
pftir Áaoeir málamenn sem
fSJSE! almenningur
slappast, þegar
mörg góðæri
fara saman með þjóðum. Velmeg-
un undanfarinnar hálfrar aidar,
hefur valdið því að íslenzkt fólk er
nú linara í sér en það var á fyrri
hluta aldarinnar meðan hart var á
dalnum fyrir þjóðinni.
Stjórnmálamenn okkar eru nú
upp og ofan og verða eflaust alla
tíð eins við hin, en þeir hafa alizt
upp við ljúfara mannlíf en sama
stétt hérlendis á fyrri hluta aldar-
‘ innar og leiðin upp þjóðfélagsstig-
ann verið þeim mörgum auðveld
og þeir ekki reynt þrek sitt við að
feta sig upp stigann heldur færst
uppá loftskörina á rúllustiga.
Þeir, sem í hinu harða mannlífi
fyrrum hófu sig uppyfir fjöldann í
lærdómi, framkvæmdum eða
stjórnmálum, voru andlega og oft
líkamlega einnig, harðir karlar og
miklir átakamenn að hvaða verki,
sem þeir gengu. Muna má þá tíma,
að valinn maður var í hverju rúmi
i forystusveit þjóðarinnar, enda
var þá sú sveit fámenn og því auð-
veldara en nú að skipa þar vel
hvert rúm.
Þegar þjóðfélagið gerðist miklu
fjölbreyttara en áður og fjölga tók
í forystusveitinni leiddi það af
sjálfu sér, að þar yrðu rúmin
fleiri, sem skipuð væri meðal-
mönnum en í hinni fámennu fyrr-
um.
Skylt er að hafa það í huga, að
margur maðurinn, sem nú sýnist
rétt meðalmaður fyrir sér, hefði
máski orðið annar og meiri á þeim
tíma, sem kallað hefði á alla getu
hans, svo sem þegar þjóðin var að
brjótast úr viðjum eða berjast við
sult.
*r Hið ljúfa líf velmegunar reynir
ekki á baráttuhæfileika mannsins
„Svo má heita, að þjóð-
in sé öll sammála um
sosíaldemókratíska
þjóðfélagsskipan, að-
eins lítill hluti ungra
manna í Sjálfstæðis-
flokknum með róttæk-
ari skoöanir og einhver
verulegur hluti Alþýðu-
bandalagsins lifir enn í
úreltri hugmynda-
fræði.“
til sóknar og hugsjónir hverfa um
leið og þjóð er sezt að veizluborði.
Það eru harðærin, sem skapa póli-
tískar hugsjónir. Það er sem sagt
ein skýringin á gengisfalli stjórn-
málamanna okkar nú, að miðaldra
fólki finnst stjórnmálamennirnir
nú mannskapsminni en stéttar-
bræður þeira á fyrri hluta aldar-
innar.
Þá er næst að nefna þá skýringu
á gengisfallinu, að stjórnmála-
menn nú deila um aðferðir en þeir
fyrri börðust um hugsjónir.
Á fyrri hluta aldarinnar var
barizt um hugsjón sósíalismans og
það var barizt af eldmóði af
tveimur höfuðandstæðingum og
til urðu menn, eins og Ólafur
Thors, Jónas frá Hriflu og Einar
Olgeirsson. 1 hugsjónabaráttu er
barizt með hjartanu, oft meira en
með skynseminni og það er skilj-
anlegt, að þeir menn, sem töluðu
með eða móti sósíalisma næðu
betur eyrum fólks, heldur en þeir
menn nú, sem þjarka um aðferðir
til að laga eit og annan innan til-
tekins og fastmótaðs þjóðfélagsr-
amma. Það var líf í tuskunum í
gamla daga. Bolsarnir lömdu sig
utan og froðufelldu, augu þeirra
loguðu og blár mælskustrókurinn
með heiptarorðum stóð framúr
þeim. Það kom fyrir að það hrökk
kjaptshögg á ræðupalli eða fæti
var brugðið fyrir andstæðing. Að
öllu þessu var bæði hin bezta
skemmtan í fábreyttu skemmtan-
alíf en einnig hitnaði fólki um hja-
rtaræturnar. Það átti við, sem
Benedikt Sveinsson, Einarsfaðir,
sagði: — Það, sem kemur frá hja-
rtanu, fer til hjartans.
Það er vissulega lítið líf í hinni
pólitísku umræðu nú hjá því sem
var a fyrri hluta aldarinnar og af
því er hún okkur heldur leiðigjörn,
sem munum gamla hasarinn, en
viðurkennum að meiri sé oft I
henni skynsemin. Svo má heita, að
þjóðin sé öll sammála um sósíal-
demókratíska þjóðfélagsskipan,
aðeins lítill hluti ungra manna í
Sjálfstæðisflokknum með róttæk-
ari skoðanir og einhver verulegur
hluti Alþýðubandalagsins lifir enn
í úreltri hugmyndafræði.
í íslenzkum stjórnmálum stend-
ur sem sagt deilan um ýmsar að-
ferðir tl úrbóta innan hins sósíal-
demókratíska ramma en enga
stórpólitíska hugsjón. Hvorki
markaðshyggjan né leifarnar af
kommúnismanum hafa þann hita í
sér, að þessar stefnur geti kallazt
hugsjónir. Menn láta eflaust eitt-
hvað síga í átt til markaðshyggj-
unnar en hitt er einskonar varta
eða fæðingarblettur.
Á fjölmiðlaöld þeirri, sem nú
gengur yfir, móta stjórnmála-
menn ekki lengur skoðanir al-
mennings, heldur almenningur
skoðanir þeirra. Fjölmiðlarnir
færa stjórnmálamönnunum al-
menningsálitið með morgunkaff-
inu og eftir því veja þeir sér fötin
fyrir daginn og þurfa því að vera
velbirgir af fatnaði með ýmsum lit
og af ýmsum gerðum, því að al-
menningsálitið er sviptingasamt.
En stjórnmálamennirnir eru
einig undir sérfræðingunum, er
semja fyrir þá allar meiriháttar
álitsgerðir í þjóðmálum. Fyrir
kemur að sundur slitnar með sér-
fræðingunum og almenningi, ein-
kum í efnahagsmálunum, þar sem
sérfræðingarnir eiga til að hitta
sárlega hjarta almennings, pyngj-
una, og þá hnýta stjórnmálamenn-
irnir saman með rembihnút og er
það nú þeirra aðaliðja að hnýta og
leysa rembihnúta.
Þótt almenningsálitið ráði
miklu um hin tíðu fataskipti
stjórnmálamannanna, þá ráða
sérfræðingarnir meira göngulag-
inu, og það verður skrykkjótt, þar
sem sérfræðingaþekkingin leitar í
allar áttir.
Stjórnmálamenn fyrri tíma
höfðu hvorugan þessara aðila yfir
sér, sérfræðingana og almenn-
ingsálit i fjölmiðlum. Sérfræð-
ingar voru engir og um almenn-
ingsálitið vissu þeir ekkert um
fyrr en á kjördegi. Stjórnendur
landsins fóru því sínu fram og
voru miklu meiri karlar í stjórn
landsins en stjórnmalamennirnir
eru nú.
Allir geta ímyndað sér, hvernig
fer um álit skipshafnar á skip-
st.jórnarmönnum, sem sigla frá
landi með siglingastefnuna setta
útí korti af hálærðum siglinga-
fræðingum, en fara síðan um leið
Guttorm Guttormsgaard
Myndlist ^
Bragi Ásgeirsson
Norski grafík-listamaðurinn
og prófessorinn Guttorm Gutt-
ormsgaard gistir um þessar
mundir fsland og kynnir um leið
nær hundrað verk sín í anddyri
Norræna hússins.
Guttorm er einn þeirra lista-
manna er vilja vera virkir í sam-
tíð sinni og nota miðil sinn til að
tjá veraldlegar skoðanir. Þetta
er ekki nýtt svo sem við getum
séð í myndum ýmissa lista-
manna fyrri alda og margra á
þessari öld, — en hins vegar er
það nýtt, að gera slíkt að eins
konar hópefli. Slfk list var í eina
tíð faraldur í Svíþjóð og víðar og
um tíma bar málefnið listræna
útfærslu ofurliði. Tækni og
tjákraftur nutu þá lítillar hyili,
voru nánast aukaatriði, en háv-
aðinn á bak við málefnið aðal-
atriðið. Angi af þessu kom til ís-
lands en varð aldrei mjög áber-
andi, sem betur fer. f sjálfu sér
eru það tæknigaldurinn og tjá-
krafturinn, sem hafa mest að
segja í gerð slíkra mynda, og hér
held ég að hinn norski listamað-
ur sé mér sammála.
Gerandinn útfærir myndir
sínar á breiðu tæknisviði, sem
hann hefur mikla þekkingu á,
enda prófessor í grafík við Lista-
háskólann í Osló. Honum er
mjög í mun, að andæfa þeirri
hugmynd, að list eigi „eingöngu
að vera til skrauts." Það er og
hárrétt því að list, sem eingöngu
er ætluð til skrauts hefur að
jafnaði lítið og fátæklegt inntak.
Þannig sprengir öll góð list
ramma skreytigildisins. Það
skýtur kannski skökku við en
mér fanns einmitt sumar póli-
tísku myndirnar hafa einna
mesta skreytigildið í myndrænu
tilliti þótt þær vitaskuld séu ekki
ætlaðar til skrauts almennt séð.
En auðvitað skreyta þær and-
ófsfundi og veggi þar sem við á!
Þannig séð eru hlutirnir afstæð-
ir. Guttorm gerir margt vel og af
listrænum þrótti og vil ég hér
vísa til mynda eins og „Nei! (12),
„Fólk“ (20), Út yfir ENGIN að
firðinum" og „frá ÞÖGNINNI á
eftir, nr. III" (91).
Á stundum bregður Guttorm
fyrir sig kímni sem virkar dálít-
ið hrjúf og grunnrist. Hins vegar
er hann í essinu sínu í sumum
smámynda sinna með erótísku
ívafi. Þá er á sýningunni allmik-
ið af myndum hraðrar og
frjálsrar tjáningar og þar þótti
mér hann hitta í mark í myndum
eins og nr. 4, 23 og 36.
f heild er sýningin fjörleg og
sýningarskráin nokkuð óvenju-
leg. Guttorm er haldinn nokk-
urri sérvisku og þannig númerar
hann ekki myndir sínar en
þrykkir svo lengi sem vinnuferl-
ið og plöturnar eru lifandi, —
það er misjafnt en upplögin geta
orðið nokkuð stór í sumum til-
vikum og á ég hér við íslenzkan
mælikvarða.
Guttorm Guttormsgaard er
prófessor við Listaháskólann í
Osló svo sem fyrr getur en legg-
ur áherslu á að hann hafi kennt
of lengi. Það virðist vera tölu-
verður flótti í prófessoraliði
Listaháskólans því að auk Gutt-
orms hverfa þaðan málarapró-
fesorarnir Halfdan Ljösne og
Inger Sitter, sem flúði einnig
Noreg, þreytt og lúin á norskri
listapólitík. Það gengur þannig
ýmislegt á meðal norskra mynd-
listamanna um þessar mundir,
en hér er þekking mín í molum.
Þá er að þakka listamanninum
komuna.