Morgunblaðið - 08.11.1985, Blaðsíða 34

MORGUNBLADIÐ, FÖSTUDAGUR 8. NÓVEMBER1985
Ágústa Þ. Vig-
fúsdóttir Minning
Fsdd l.ágúst 1906
Dáin31.október 1985
Sagt er, að eitt sinn skuli hver
deyja, en einhvern veginn fannst
okkur þetta aldrei eiga við um
ðmmu okkar. Við vonuðum, að hún
yrði ávallt til taks, reiðubúin að
hjálpa okkur eins og hennar var
vandi. Nú er okkur ljóst að ekkert
varir að eilífu, nema ef vera kynni
þær góðu minningar, sem amma
skildi eftir. Þar er af nógu að taka.
Enda um sérstæða konu að ræða.
Eins lengi og við munum hefur hún
verið höfuð ættarinnar, stutt hana
með ráðum og dáð. Jóladagur var
alltaf sérstaklega tengdur ömmu.
Þá komu ættingjar saman á heim-
ili hennar og styrktu þau bönd,
sem amma lét aldrei bresta. Raun-
ar var það fyrst eftir fráfall henn-
ar að við gerðum okkur grein fyrir
því, hversu stór hluti hún var af
lífi okkar. Hún var gædd lífskrafti
og hlýju, sem lét engan ósnortinn.
Heiðarleiki, tryggð og ósérhlífni
hennar verða okkur ætíð fyrir-
mynd. Blessuð sé minning hennar.
Barnaborn
„Komdu hérna Guddu-tetur."
Gudda þessi var undirrituð, þá
átta ára, ofalin, í gallabuxum með
gular fléttur.
„Viltu ekki vera hjá mér í Suð-
ur-Vík í sumar?“
Ágústa ömmusystir mín dró
seiminn ísmeygilega, og hló síðan
hjartanlega þegar eitthvað stóð á
svarinu. „Jæja, Adda mín, ertu
hrædd um að ég tími ekki að gefa
þér að borða," sagði hún þá og
klappaði mér hlýlega. Enn örlaði
á brosviprunum í kringum munn-
inn.
Ekki var annars að undra þótt
Ágústu yrði dillað yfir slíkum
öfugmælum. En aðdáun mín á
þessari kjarnmiklu konu var óneit-
anlega nokkuð óttablandin, og hún
hafði hitt naglann á höfuðið.
Þótt vist mín í Suður-Vík yrði
ekki sumarlöng, þá svaf ég þar
stundum á vorin þegar ekki var
fært á Sandinn. Aldrei hef ég séð
svo margt manna á einu heimili,
og aldrei kom ég svo, að frænka
mín fagnaði mér ekki innilega.
Þegar ég svo bjóst til brottferðar,
þá brá Ágústa sér úr eldhúsinu,
fylgdi mér út, og gaukaði að mér
góðgæti. „Hafðu þetta heillin, og
hafðu gætur á þeirri gömlu. „Það
þurfti ekki að segja mér tvisvar.
Með nefið klesst á rúðunni, hossað-
ist ég í hálfkassabíl austur yfir
Mýrdalssand og mændi f átt að
Kötlu. Kannski kæmi hún núna?
Árin líða, og allt í einu er Ágústa
öll.
Líklegast hef ég hálfpartinn
haldið að hún yrði eilíf. Við höld-
umst í hendur. Hún hálfmókir í
fyrstu, en sest síðan upp og skenkir
mér súkkulaðibita.
„Óttalegur fáráður er ég orðin.
En þetta er nú bráðum allt yfir-
staðið."
„Óvera,“ andmæli ég, án þess að
hugleiða að við sitjum saman í
síðasta sinn. Það var bara í fyrra
að ég afþakkaði öldurhúsaheim-
sókn, af því að ömmusystir mín
hafði boðið mér á ball.
Ágústa klæddist upphlut.
Á upphlut, bein í baki hallaði
hún höfðinu eilftið skáhallt aftur,
kipraði varirnar sposk á svip, með
sveiflu, og grallaralegan glampa í
augunum. Það var hún líka, þegar
eitt síðsumarkvöld hún sýndi mér
afmælisgjöf.
„Sjáðu, Adda, þetta gáfu krakk-
arnir minir mér þegar ég varð
sjötug." Ég sá, heyrði og naut.
Það var svo ekki fyrr en í bítið,
að ég bisaði við að komast á bak
gamla reiðhjólinu mínu og renndi
heim á leið. Fáir voru á ferli, og
ég rifjaði upp frásögn konu sem
hafði leyft mér að ferðast fram
og aftur um fimmtiu ár ævi henn-
ar.
Fyrst með ólafi, ung að árum.
„Þetta var svo dásamlegt, að það
hlaut að taka enda.“ Fimm árum
síðar, ekkja með tvö börn.
„Adda mín,“ sagði hún með
áhersluþunga, „þú skalt aðeins
gifta þig af ást.“ Og Ágústa varð
ástfangin aftur.
„Hann var mikið góður maður,
hann Ásgeir minn.“
Snöggvast snéri Ágústa andlit-
inu undan, en leit síðan af sjón-
varpinu og á mig aftur.
„Eg hef alltaf verið soldiö skotin
í Derrick," sagði hún hlæjandi. Þá
hlógum við báðar, Gústa og ég, og
yljuðum okkur að innan.
Guðríður Adda Ragnarsdóttir
Hinn 31. október lést Ágústa
Vigfúsdóttir, frá Flögu í Skaftár-
tungu i Landakotsspítalanum í
Reykjavík. Hún fæddist 1. ágúst
1906. Foreldrar hennar voru hjón-
in Vigfús Gunnarsson bóndi að
Flögu og Sigríður Sveinsdóttir.
Var Ágústa ein sjö systkina, og
eru þrjú þeirra enn á lífi, Svein-
björg, Sigríður og Gísli.
Árið 1929 giftist Ágústa ólafi
Halldórssyni, bónda og kaupmanni
í Suður-Vík í Mýrdal. Ráku þau
ásamt Jóni, bróður Ólafs, bú og
verzlun í Vík í Mýrdal. Búið í
Suður-Vík var stórbýli á þeirra
tíma mælikvarða og þungamiðja
sveitarinnar í kring. Naut Ágústa
sín vel sem húsmóðir á stóru og
mannmörgu heimili.
En á skammri stundu skipast
veður í lofti og mátti Ágústa sjá
á bak tveimur börnum sínum áður
en núlifandi dætur þeirra hjóna,
Matthildur og Ólöf, fæddust. Ólaf
mann sinn missti hún eftir aðeins
fimm ára hjónaband.
Árið 1937 giftist Ágústa seinni
manni sínum, Ásgeiri L. Jónssyni,
vatnsvirkjafræðingi frá Þingeyr-
um í Austur-Húnavatnssýslu.
Fluttu þau fyrst til Reykjavíkur,
en dvöldust svo stríösárin í Suður-
Vík og fram til 1948, en fluttu þá
búferlum aftur til Reykjavíkur.
En sveitin átti sterk ítök í Ágústu.
Til ársins 1964 dvaldist hún í
Suður-Vík á sumrum, ásamt börn-
um sínum, og stýrði þar búi á
meðan Ásgeir maður hennar var
við landmælingar. Börn þeirra eru
þrjú: ólafur, Sigríður og Vigfús.
Lifðu Ágústa og Ásgeir í farsælu
hjónabandi, þar til Ásgeir lézt árið
1974.
Ágústa var kona sem óhjá-
kvæmilega setti svip sinn á hvern
þann hóp er hún var í. Hún var
vingjarnleg við fyrstu kynni, sem
og endranær.
Persónuleiki hennar var marg-
brotinn. Hún var hreinskilin en
sagði ekki meira en meiningu sína.
Það reyndist sannmæli, sem fjöl-
skylduvinur Ágústu sagði um
hana: „Því betur sem þið kynnist
henni, því betur munið þið meta
hversu geysilega vönduð kona hún
er.“ Hún var kona höfðingleg, bæði
í fasi og sinni. Hún var greind og
hafði mótað sér mjög ákveðnar
skoðanir bæði í trúmálum og
stjórnmálum, en var þó umburðar-
lynd gagnvart skoðunum annarra.
Hún var kona hjálpsöm og eru
ómældar þær stundir, er hún fór
í heimsóknir til sjúkra og aldraðra,
til þess að stytta þeim stundir og
veita öðrum ánægju. Hún var kona
gestrisin og og hafði ánægju af að
bjóða mörgum og veita vel. Hún
var kona lífsglöð og hrókur alls
fagnaðar i hópi vina og ættingja.
Hún var dugleg og ósérhlífin og
henni lét betur að gefa en þiggja.
Ágústa naut þess þegar öll börn
hennar og barnabörn höfðu setzt
að í Reykjavík og var heimili
hennar í Drápuhlíöinni vettvangur
tíðra heimsókna þeirra og fjöl-
skyldumóta. Til skamms tíma var
Ágústa við góða heilsu og svo ung
í anda, að fjölskyldunni fannst, að
hennar hlyti að njóta við um ókom-
in ár. Skyndilega syrti að, heilsa
hennar bilaði og innan fárra vikna
var hún öll. En það var léttir að
ríkri kímnigáfu hennar, sem stóð
af sér þungbær veikindi síðustu
vikna.
Margbrotinn persónuleiki mót-
ast af margbrotinni lífsreynslu.
Ágústa varð fyrir djúpri lífs-
reynslu bæði í gleði og sorg. Oft
hvarflaði að okkur að Ágústa
hefði, í hugsun og hætti, allt það
til að bera sem bezt er talið í
hefðbundinni islenzkri menningu.
Með þessum orðum viljum við
kveðja tengdamóður okkar.
Tengdasynir
Að morgni hins 31. október síð-
astliðins lést ía Landakotsspítala
Ágústa Þ. Vigfúsdóttir, Drápuhlíð
24 hér i borg.
Ágústa fæddist á Flögu i Skaft-
ártungu 1. ágúst 1906, dóttir hjón-
anna Sigríðar Sveinsdóttur og
Vigfúsar Gunnarssonar, bónda og
oddvita þar. Var hún fjórða i röð-
inni af sjö systkinum. Elst var
Guðríður, dáin, þá Gunnar, dáinn,
Sveinbjörg, í Reykjavík, Ágústa,
dáin, Sigríður, í Reykjavík, Sveinn,
dáinn, og Gisli, bóndi á Flögu.
Hún ólst upp hjá foreldrum
sínum á Flögu og átti þar heima
þar til hún giftist 14. júli 1929 fyrri
manni sínum, ólafi J. Halldórssyni
bónda og kaupmanni í Suður-Vík,
en hann dó 1934 þar, börn þeirra:
stúlka, fædd 31. júlí 1930, dáin 28.
ágúst sama ár, drengur, dó f fæð-
ingu, Matthildur, eiginmaður
Ágúst Valfells, búa i Kópavogi,
ólöf, býr i Reyjavík.
Hinn 31. júlí 1937 giftist hún
seinni manni sínum, Ásgeiri L.
Jónssyni vatnsvirkjafræðingi og
bjuggu þau í Reykjavík, en Ágústa
var þó að mestu leyti á sumrin í
Suður-Vík, þegar Ásgeir vann við
mælingar. Börn þeirra: ólafur
Ásgeir, býr í Reykjavík, eiginkona
Ragnheiður Hermannsdóttir, þau
skildu, Sigríður Vigdís, eigin-
maður ólafur Gunnlaugsson, búa
í Reykjavík, og Vigfús, eiginkona
Solveig Brynjólfsdóttir, búa í
Reykjavík.
Við systkinin minnumst með
þakklæti margra ánægjustunda
sem við áttum í Suður-Vík, meðan
Ágústa bjó þar. Við fengum þar
tækifæri til að kynnast bústörfum
og umgangast fólk sem kunni frá
mörgu að segja og mundi tímana
tvenna. Mikill gestagangur var
ætíð í Suður-Vík og gestrisni
Ágústu orðlögð, enda var hún ekki
óvön gestakomum frá æskuheimili
sinu á Flögu.
Aldrei var nein lognmolla í
kringum Ágústu og Ásgeir og
hlutir sem voru í sjálfu sér hvers-
dagslegir eins og fýlatími og slát-
urgerð urðu skemmtilegir og
spennandi, þar sem Ágústa stjórn-
aði öllu af sinni alkunnu röggsemi.
Það var sama hvað gera þurfti,
alltaf var Ágústa tilbúin. Þegar
eitt okkar systkinanna var á leið-
inni í heiminn og ljósmóðirin i Vik
var ekki við þá kom Ágústa auðvit-
að og tók á móti.
Þegar við komum til Reykjavík-
ur var alltaf komið við i Drápuhlíð-
inni og þar var okkur tekið opnum
örmum hvort sem dvalið var leng-
ur eða skemur. Og flatkökur,
pönnukökur og annað góðgæti
ávallt á boðstólum.
Hún var óþreytandi við að heim-
sækja fólk sem þurfti að dvelja á
sjúkrahúsum. Er heilsu afa tók að
hraka voru það ófáar ferðirnar
sem hún og systur hennar, Sigga
og Sveinbjörg, fóru austur á Sel-
foss að ógleymdum öllum heim-
sóknunum á sjúkrahúsið eftir að
hann lagðist þar.
Við minnumst einnig Ágústu á
góðum stundum en þar var hún
ætið hrókur alls fagnaðar.
Þegar nú Ágústa er öll er okkur
efst í huga þakklæti fyrir alla
vinsemdina og samverustundirn-
ar. Við biðjum Guð að styrkja börn
hennar, tengdabörn og barnabörn
í sorginni.
Fari hún í friði.
Þórður, Jón Ólafur, Gunnar
Már og Ása Kristbjörg.
Kristinn Kristjáns-
son Kveðjuorð
Fæddur 8. júni 1903
Dáinn 20. október 1985
Eins og ljósmyndari festir á
filmu viðburði samtímans þannig
greypir sérhvert okkar svipmyndir
úr eigin lífi í myndasafn minning-
anna. Myndefnið virðist stundum
valið af handahófi og tæring tím-
ans vinnur fljótt 'a þeim myndum
sem lítið skilja eftir.
Þá standa eftir einstakar svip-
myndir sem með einhverjum hætti
skjóta upp kollinum hvað eftir
annað þannig á ég myndir af afa,
ömmu og aðrar minningar tengdar
Vesturbænum fyrir rúmum tutt-
ugu árum. Frá því ég fyrst man
eftir mér var alltaf tilhlökkunar-
efni að fara i „útilegu" og gista
hjá afa og ömmu á Hávallagöt-
unni. Ég á mér mynd frá fjögurra
ára aldri eða svo í einni af gisti-
ferðunum. Afi hefur lánað mér,
„nafna sínum“ eins og hann kallaði
migoftast, spilastokk og við sitjum
í stofunni í rökkri vorkvöldsins. Ég
er byrjaður að endurbyggja
t -■ Reykjavík úr hjartakóngum og
«sr9paftadrottningiím á-meðan-Stefán
fslandi brýnir raustina í kvöldvöku
útvarpsins. Afi hefur dottað og
höfuðið tekur að síga út á hlið.
Um stund horfi ég á afa og mér
verður ljóst að þetta getur ekki
endað nema á einn veg. Ég hleyp
til afa, vek hann, og bjarga höfðinu
áður en það dettur af. Hann hlær
þessi ósköp þegar ég segi honum
í hvílíkri hættu hann var.
Afi átti mikla fjársjóði sem mér
eru ómetanlegir. Þetta voru bæk-
urnar sem hann safnaði og las
spjaldanna á milli. Ég var svo lán-
samur að faðir minn kenndi mér
snemma að lesa og afi sá til þess
að sú kunnátta færi ekki forgörð-
um. Áður en skólaganga hófst
hafði hann leitt mig um ævintýra-
lönd Grimms-bræðra og þjóðsögur
Jóns Árnasonar. Síðan komu
Nonnabækurnar, Brazilíufararnir
og H.C. Andersen, svo eitthvað sé
nefnt. Ég á afa að gjalda þann
hluta æskuáranna er ég gleymdi
stund og stað í bókalestrinum og
þann þroska sem ég hefði annars
orðið af.
Afi vissi alltaf hvaða lestrarefni
væri nafna sírium til gagn? og
ánægju. Allt fram á síðustu ár
lagði hann mér til bækur, svo sem
skrif Jóns Þorlákssonar, fv. borg-
arstjóra, og Ófeig Jónasar frá
Hriflu. Þetta voru menn að skapi
afa, þjóðskörungar sem vissu hvað
þeir vildu og sögðu skoðanir sínar
tæpitungulaust.
Auk bókanna átti garðyrkja
sterk ítök í afa. Garðyrkjustörfin
veittu honum kærkomið tilefni
útiveru og með orf og ljá í hönd
hefur honum eflaust oft orðið
hugsað vestur í Dali þar sem hann
ólst upp i byrjun aldarinnar.
Afi hætti erilssömu starfi hjá
Gjaldheimtu Reykjavíkur fyrir
u.þ.b. tíu árum. Það urðu honum
vafalaust mikil viðbrigði að hætta
þeirri áratugalöngu venju að mæta
til vinnu um sex að morgni sér-
hvefs vinnudags og keppast svo
við að ljúka verkefnum líðandi
stundar áður en annir næsta dags
hrönnuðust upp. Um það leyti
veiktist amma og dó skömmu síð-
ar. Þetta varð til þess að gjör-
breyta lífi afa og þess sáust fljót-
lega merki. Minnisleysi fór æ meir
að gera vart við sig, það sem nú
er kallað Alzheimer-veiki. Það var
lán að móðir mín, sem var eina
barn þeirra ömmu og afa, bjó í
nágrenninun og þar átti afi alltaf
athvarf.
Þegar ég hóf háskólanám hófst
nýr kafli í samskiptum okkar afa,
ég flutti i húsið til hans. Þessi
fjögur ár voru okkur báðum til
gagns og ánægju. Ekki spillti held-
ur fyrir er Erla, eiginkona min,
bættist í heimilið á Hávalla-
götunni síðari tvö árin. Afi lék á
als oddi þegar við vorum heima
og við kvöldverðarborðið var
margt skrafað. Þrátt fyrir minnis-
leysið var afi alltaf áhugasamur
um daglegar annir okkar. Stund-
um reikaði hugurinn aftur, til
æskuáranna í Dölunum og þá lét-
um við afa ráða ferðinni.
. Að loknu námi mínu heima héld-
um við Erla vestur um haf til
frekari náms og starfa. Við ýmist
skrifuðum afa eða hringdum til
hans. Okkur var ljóst að minninu
hrakaði óðfluga og svo fór að móðir
mín gat ekki lengur hjúkrað hon-
um heima. Síðastliðið vor komum
við fyrst í heimsókn til íslands og
við heimsóttum afa á Borgarspít-
alann. Þar var hann í góðri umönn-
un, en ekki þekkti hann okkur
lengur fremur en aðra. Hann var
orðinn ungur aftur, kominn heim
í Laxárdalinn og stiklaði milli
þúfnanna í sauðskinnsskónum
sínum. ,
Ég veit að síðustu árin voru afa
erfið, maðan hann gerði sér grein
fyrir hvert stefndi. Ekki voru þau
móður minni síður áraun, en hún
veitti afa þá umönnun sem enginn
annar gat gefið. En afi gaf okkur
öllum minningar sem ylja okkur
um ókomna tíma. Svipmyndir sem
rifjast upp þegar andvarinn sveip-
ar sjávar- og gróðurilminum um
götur Vesturbæjarins.
Nashville, Tennessee,
- 23. október 1985
Kristinn Andersen