Morgunblaðið - 08.11.1985, Blaðsíða 12

Morgunblaðið - 08.11.1985, Blaðsíða 12
12 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 8. NÓVEMBER1985 Ríkisstjórn frjálshyggjunnar — eftir Hjörleif Guttormsson Það var í maímánuði 1983 að loknum kosningum sem Fram- sóknarflokkurinn átti völ á því að reyna myndun vinstristjórnar eða taka saman við leiftursóknaröflin í Sjálfstæðisflokknum. Formaður Framsóknarflokksins valdi þá óhik- að leiftursóknina sem hann snéri baki við haustið 1979. En á þeim tíma, sem síðan er liðinn, hafði Sjálfstæðisflokkurinn sótt í sig veðrið undir forystu Verslunar- ráðs Íslands sem eiga orðið hjartað á þeim bæ. f febrúar 1983 lagði Verslunarráðið undir forustu Ragn- ars Halldórssonar forstjóra ÍSALs fram drög að efnahagsáætlun sem gefin var út í maí 1983 undir heitinu „Frá orðum til athafna — áætlun um alhliða aðgerðir í efnahagsmál- um“. í ávarpi, sem fylgdi þessu plaggi Verslunarráðsins í maí 1983 sagði formaður þess m.a., með leyfi forseta: „Ráðið hefur lagt áherslu á mál- efnalega vinnu sem nýst gæti við stefnumótun og ákvarðanir í efna- hags- og viðskiptamálum. Það er því fagnaðarefni hversu góðar undir- tektir þessi áætlun Verslunarráðsins hefur hlotið áður en hún birtist í endanlegri mynd. Þess gætti þegar í kosningastefnuskrám stjórnmála- (lokkanna og í umræðum um efna- hagsmál eftir kosningar hafa æ fleiri orðið til að taka í sama streng." (Let- urbreyting HG.) í þessari áætlun er krafist m.a. frjáls markaöshagkerfis, að verð- myndun verði gefin frjáls, að gildi frjáls sparnaðar, eins og það er kallað, í þágu arðbærs rekstrar og fjárfestinga verði endurvakið með frjálsri ákvörðun vaxta, að frí- verslun verði óskoruð stefna okkar í utanríkisviðskiptum, að mennta-, heilbrigðis- og tryggingamál verði fjármögnuð þannig að einkaaðilar eigi þess kost að veita þjónustu á þessum sviðum til jafns við opin- bera aðila. í kveri Verslunarráðsins „Frá orðum til athafna" segir einnig: „Skiptar skoðanir eru á því hvort sé vænlegra til árangurs að ná verðbólgunni niður stigaf stigi eða á tiltölulega stuttum tíma sem samræmdu átaki. Hér greinir þá t.d. á, nóbelsverðlaunahafana í hagfræði, Milton Friedman og Friedrich Hayek, en Friedman vill ná verðbólgunni niður jafnt og þétt á lengri tíma en Hayek telur reynsl- una sýna að markvissar aðgerðir, sem er ætlað að skila árangri á skömmum tíma, reynist betur.“ Þáttaskil í stjórnmálum Það er undir hugmyndir Hayeks sem Verslunarráðið tekur, leiftur- sóknina í endurnýjaðri mynd frá 1979. Það er þessi hugmyndafræði sem ríkisstjórn Steingríms Her- mannssonar lagði upp með í maí 1983 og til viðbótar komu lög- bannsaðgerðirnar gagnvart öllum kjarasamningum sem Framsókn- arflokkurinn lagði I púkkið og bann við öllum verðbótum á laun um tveggja ára skeið. Með myndun ríkisstjórnar Steingríms Hermanns- sonar urðu vissulega þáttaskil í stjórnmálum á íslandi, þar sem í fyrsta sinn var skrifað upp á alræði markaðsaflanna um leið og félaga- frelsi í landinu var afnumið um skeið gagnvart verkalýðshreyfingunni. Það var nýtt að þetta kalda kerfi gróðans næði yfirhöndinni í Sjálf- stæðisflokknum og Framsóknar- flokkurinn beygði sig fyrir því auðmjúklega. Allt skyldi verða frjálst og laga sig að lögmálum markaðarins, verðlag, vextir og vísitölur, nema vísitala launa. Laun- in ein skyldu bundin, þ.e. tekjur heimilanna hjá launafólki, og gengi islensku krónunnar og þann- ig tekjur útflutningsatvinnuveg- anna með sjávarútveginn í farar- broddi. Það var kauplækkun um fjórðung hjá þorra launafólks sem átti að leysa allan vandann, verð- bólgu og viðskiptahalla, og hleypa lífi í hagvöxt og nýsköpun í at- vinnulífi. Til viðbótar voru svo skattar lækkaðir til muna á fyrir- tækjum og fluttir yfir á launa- menn. Láglaunastefna, skattar og mismunun Reynslan af þessu gangverki frjálshyggjunnar liggur nú fyrir þegar kjörtímabil ríkisstjórnar- innar er vel hálfnað. Þrátt fyrir gífurlegar fórnir launafólks er verðbólga á bilinu 30—40% og verðlagsþróun síðustu mánaða hefur sprengt allar viðmiðanir kjarasamninga. Hagvöxtur fer minnkandi milli ára, viðskipta- halli er verulegur og erlend skulda- söfnun hefur farið vaxandi. Mánaóarlaunin, sem fólki er ætlað að lifa af skv. kjarasamning- um, t.d. hjá verkamönnum skv. algengustu töxtum verkamanna hjá Dagsbrún, eru á bilinu frá 16.930—17.316 fyrsta starfsárið en frá 18.990-20.881 eftir 15 ára starf miðað við 17.—21. launaflokk. Hjá opinberum starfsmönnum eru byrjunarlaun skrifstofufólks um 22.300 og komast í tæp 27.800 eftir 9 ára starf. Byrjunarlaun grunn- skólakennara eru nú eftir launa- flokkstilfærslu 24.347 og ná að hámarki rúmum 33 þús. kr. miðað við hæsta starfsaldur. Þetta er jafnframt fólkið er ber hæstu skatt- hyrðarnar á sama tíma og skattrann- sóknarstjóri upplýsir að í bókhaldsút- tekt hjá yfir 400 fyrirtækjum reynast 65% vera með bókhald sitt í ólestri. Launakjör kvenna eru hvar sem Iitið er á á eftir launum karla og er það tilfinnanlegast í fiskvinnslu og í verksmiðjuiðnaði þar sem bón- usstrit bætist við einhæf og oft óþrifaleg störf. Fiskvinnslustöðvar allt í kringum land eru víða aðeins hálfmannaðar vegna lágra launa og bágra vinnuaðstæðna. Þetta leiðir af sér stórfellt tap í útflutn- ingsverðmætum og fyrir einstök fyrirtæki. Láglaunastefnan, sem ríkisstjórnin og atvinnurekendavald- ið að baki hennar hefur knúið fram og rígheldur í, er eitt helsta efna- hagsvandamálið á íslandi. En það eru ekki allir felldir inn Hjörleifur Guttormsson „Reynslan af þessu gangverki frjálshyggj- unnar liggur nú fyrir þegar kjörtímabil ríkis- stjórnarinnar er vel hálfnaö. Þrátt fyrir gífur- legar fórnir launafólks er verðbólga á bilinu 30—40 %og verðlags- þróun síðustu mánaða hefur sprengt allar við- miöanir kjarasamninga. Hagvöxtur fer minnk- andi milli ára, viðskipta- halli er verulegur og erlend skuldasöfnun hefur farið vaxandi.“ í þann ramma sem kunnugt er. Býsna stór hópur í þjóðfélaginu hefur ekki búið við þær takmark- anir í kjaramálum sem hér hefur verið lýst og lúxusinn hefur farið vaxandi í mörgum ranni og tekur á sig næsta ótrúlegar myndir. Erlend stóriðja og orkuveisla Sverris Þingflokkur og miðstjórn Sjálf- stæðisflokksins samþykktu í Stykkishólmi á dögunum van- traust á ráðherralið flokksins. Þó hafa ráðherrarnir hver með sínum hætti reynt að framfylgja kröfum Verslunarráðsins og kenningum Hayeks um leiftursókn. Þannig hafa fyrrverandi fjármálaráð- herra og iðnaðarráðherra, þeir Albert og Sverrir, lagt metnað sinn í að selja hlut ríkisins í fyrir- tækjum og orðið þar nokkuð ágengt. Fyrrverandi iðnaðarráðherra, Sverrir Hermannsson, hefur lagt sig í framkróka um að framfylgja orkusölustefnu Sjálfstæðisflokks- ins, en með þeim árangri sem alkunnugt er að jafngildir núlli. Slík útsala á íslenskri orku var þó ein fremsta krafa Verslunarráðs- ins og framkvæmdastjóra fSALs. Samt hefur ráðherrann heimilað Landsvirkjun að halda óhikað áfram virkjanaframkvæmdum, bæði á Þjórsár/Tungnaársvæðinu og síðar við Blöndu. Umframorku- geta Landsvirkjunar nemur nú framleiðslugetu heillar virkjunar á stærð við Blöndu. Hins vegar kom Sverrir sem iðnaðarráðherra því áhugamáli ríkisstjórnarinnar í verk að koma á sem kallað var á máli Morgun- blaðsins „eðlilegu stjórnmálasam- bandi við Alusuisse" með því að veita auðhringnum sakaruppgjöf og semja um raforkuverð langt undir kostnaðarverði og á forsend- um sem augljóslega eru brostnar nú aðeins tíu mánuðum eftir samningagerðina. Nýr iðnaðarráð- herra, Albert Guðmundsson, tekur einnig við ófrágengnum skatta- samningi vegna álversins sem Alþingi á eftir að taka afstöðu til gagnvart Alusuisse. Almenningur í landinu, heimili og atvinnurekstur, axlar áfram byrðarnar af álsamningnum með hærra raforkuverði en þekkist annars staðar á Norðurlöndum. Svo er reynt að bera í bætifláka með því að raunverð á raforku hafi farið lækkandi og sé nú aðeins rúmlega 68% af því sem það var í ágústbyrjun 1983. Það er viðmið- unin eftir að Sverrir Hermannsson hafði heimilað hækkun raforku- verðs hjá Landsvirkjun um 56% á tveimur mánuðum eftir stjórnar- skiptin, en sú hækkun er ekki tekin með í þennan samanburð! Framsóknarflokkurinn og byggðaþróunin En það eru fleiri en ráðherrar Sjálfstæðisflokksins sem eiga skil- ið vantraust. Það eru ráðherrar Framsóknarflokksins, sem undir forsæti Steingríms Hermannsson- ar ráða mestu um það, hvaða þróun hefur átt sér stað I byggðum lands- ins þar sem íslandsmet var sett í Viljum sjálf fá að sjá um viðhald húsa okkar — eftir Eyju Pálínu Þorleifsdóttur Þegar bygging verkamannabú- staðanna vestur í bæ hófst hér á árunum fyrir seinni heimsstyrjöld, var það stórátak í húsnæðismálum þeirra er minna máttu sín hvað efnahag varðaði, mjög lofsverð framkvæmd. — Því miður rættist aldrei draumurinn um eigið hús- næði hjá meginþorra verkamanna þeirra tíma, atvinnuleysisfjandinn slökkti vonarneista svo margra. — En eigi að síður, margur eignaðist þak yfir höfuðið. — Þessu sjálf- sagða mannúðarmáli hefur verið haldið áfram fram á daginn í dag. Næsti áfangi þessara fram- kvæmda var byggð verkamanna- bústaða austan Rauðarárstígs og norðan við Háteigsveg. Þessi hús eru þokkalega byggð, en ekkert umfram það, enda verði þeirra mjög í hóf stillt og greiðsluskil- málar hagstæðir. Viðhaid húsanna var í góðu lagi og greiddu íbúarnir sanngjarnt gjald fyrir þá þjónustu. — En nú hin síðari ár hefur sífellt sigið á ógæfuhliðina bæði hvað snertir ytra viðhald húsanna og kröfur um greiðslu húsgjalda. — Með öðrum orðum: Hækkun á greiðslum í svokallaðan viðhalds- sjóð (utanhúss) er svo úr hófi fram að engu tali tekur. — Því megum við ekki sem frjálsir þegnar sjálfir bera ábyrgð á viðhaldi húsa okkar, eða erum við í raun og veru húseig- endur? Hér er sýnt dæmi: Hús í 1. byggingarfl. B.V.R. 4 íbúðir, 2 tveggja herb. og 2 þriggja herb. AUt viðhald innanhúss er í umsjá „eigenda" svo og lóð og skrúðgarð- ar. Hita og rafmagn borga íbúar sjálfir. En hvað er svo þessu fólki, sem eru meirihlutinn ellilífeyrisþegar, gert að greiða í þennan títtnefnda sjóð. Fyrir 2 herb. íbúð kr. 1.695,- á mán. Fyrir 3 herb. íbúð kr. 2.000,- á mán. Samt fær fólkið ekki að ráðstafa þessu fé á neinn hátt, þó að húsin liggi undir skemmdum. Þó svo að íbúar taki sig til að framkvæma viðgerðir — neiti á sama tíma að borga I sjóðinn, þá er því hótað uppboði á eignum sínum. Eins og ég gat um í upphafi, „En nú hin síðari ár hefur sífellt sigið á ógæfuhliðina bæði hvað snertir ytra viðhald hús- anna og kröfur um greiðslu húsgjalda.“ voru þessi hús byggð af skiljanleg- um ástæðum með eins litlum til- kostnaði og unnt var, en engan veginn óvönduð, en einn mikilvæg- ur galli er á þessum húsum (hér eru til umræðu byggingar í 1. byggingarflokki B.V.R.), einangr- un þessara húsa er í rýrara lagi, einkum vantar eingangrun milli þaks og efri hæðar. Hitakostnaður er þess vegna meiri en eðlilegt má teljast í svo litlum íbúðum, 3 herb. 62ferm. En er ekki neitt lofsvert sem hægt er að segja um þessa verka- mannabústaði? Vissulega, hag- stæð staðsetning I borginni, húsin eru byggð löngu áður en tímabil saltsteypu hefst, til allrar ham- ingju, og húsin eru múrhúðuð að utan með skeljasandi, svo máln- ingarplágunni er af oss létt. — Ekki verður með sanngirni sagt, að íbúar þessara húsa hafi i áranna rás verið óvenju nöldurgjarnt fólk, enda sá hópur okkar samfélags, sem ekki gerir kröfur til lúxus og bílífis, sem er svo einkennandi fyrir okkar þjóðlíf í dag. Þá vil ég greina frá í sem stystu máli, hvernig viðgerðarþjónustu Viðhaldssjóðsins er háttað: t hús- inu sem ég bý í hefur enginn máln- ingarkústur komist í snertingu við þakið í um það bil 8 ár. Gluggar eru málaðir á fjögurra ára fresti. Eins og áður segir, vegna skelja- sandshúðunar húsanna, engin utanhússmálun. Sprunguviðgerðir á steypu? Litlar eða alls engar, gamla góða steypan. Það má vera hverjum manni ljóst, að fé það er rennur til þessa margnefnda viðhaldssjóðs ætti, samkvæmt einföldu reiknidæmi I barnaskóla, að duga til sómasam- legs viðhalds húsanna, en virðist ekki gera það. Þ.e.a.s. fé það, er við reiðum af hendi, tryggir okkur ekki þá viðgerðarþjónustu, sem upphæð sjóðsgjalda gefur tilefni til. Tökum hér I lokin aftur dæmi: Eins og áður segir, eitt hús í 1. bygg.fl. B.V.R. 4 smáíb. Árs- greiðsla nemur kr. 88.680,-. Myndi ekki þessi upphæð duga til þokka- legs viðhalds á einu ári? Við viljum losna úr þessum viðj- um. Félag það er stóð fyrir bygg- ingu þessara húsa er nú niðurlagt, eða annað hefur tekið við þessari starfsemi. Leifarnar af þessu fé- lagi er skrifstofa sú sem innheimt- ir sjóðsgjöldin og hefur í hendi sér stjórn viðgerðar húsanna. Ung hjón, nágrannar mínir, hafa af mikilli ósérplægni unnið að því að fá okkur losuð úr þessu helsi. Þau hafa leitað á náðir Alþingis, gengið á milli ráðuneyta, rætt við ráðherra. Eitthvað hefur losnað um böndin. En við bíðum eftir því að þær frómu óskir okkar að fá að sýsla við hús okkar sjálf, að við getum þótt seint verði, eign- ast í brjóstum okkar þá tilfinn- ingu, sem er svo rík I okkar íslend- ings eðli, að þessi lágreistu og lát- lausu hús séu okkar eign en ekki einhvers sjóðs. Ekki til þess að selja eða braska með, eins og einn talsmanna hins afdankaða félags lét hafa eftir sér í dagbl. Tíminn fyrir rúmu ári. Nei, ef við værum rík, myndum við eflaust kaupa okkur fínni íbúðir, en við erum sátt við það eitt að hafa húsaskjól, því verum þess minnug, að margur hefur í ekkert skjól að venda. En við erum ekki sátt við þá fjötra sem á okkur eru lagðir. Höíundur er húsmóðir f Reykjavfk.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.