Morgunblaðið - 26.04.1986, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. APRÍL1986
Opið bréf um áfengismál til rík-
isstjóma Danmerkur, Finnlands,
Islands, Noregs og Svíþjóðar
MORGUNBLAÐINU hefur borist
eftirfarandi bréf frá Áfengis-
varnaráði:
Hvarvetna gefa menn nú meiri
gaum að áfengisneyslu en fyrr og
því félagslega og heilsufarslega
tjóni sem hún veldur. Þetta hefur
m.a. greinilega komið fram í mörg-
um samþykktum Alþjóðaheilbrigð-
isstofnunarinnar (WHO).
Af gögnum þeim sem áfengis-
málastefna Alþjóðaheilbrigðismála-
stofnunarinnar grundvallast á, sést
best að áfengismálin verða alþjóð-
legri með ári hvetju. Það á ekki
aðeins við um framleiðslu áfengis,
verslun með það, kynningu og dreif-
ingu á því heldur einnig neyslu
þess, drykkjusiði og tjón af þess
völdum. Fjölþjóðafyrirtæki skipta
þama vemlegu máli. Frá lokum
áttunda áratugarins hafa margar
þjóðir, ekki síst í þróunarlöndunum,
orðið fyrir miklu ágengari og tillits-
lausari áróðri fyrir neyslu áfengis
en áður hefur tíðkast.
Þær landbúnaðarvömr, sem not-
aðar em til manneldis og sem dýra-
fóður, em jafnframt hráefni til
áfengisgerðar. Áfengisframleiðslan
keppir — einkum í þróunarlöndun-
um — við framleiðslu á matvöm.
Þannig hefur hún áhrif á næringu
eða vannæringu fólks og þá einnig
heilsufar.
Eitt af einkennum breytinganna
á síðustu tímum er vemleg misnotk-
un ólíkra efna samtímis, þ.e. sami
maður notar jöfnum höndum
áfengi, ólögleg vímuefni og geðlyf.
Mörk milli vímuefna hafa þannig
orðið æ óljósari þó að misnotkun
áfengis sé langalgengust.
Almennur áhugi hefur lengi verið
á málum tengdum ólöglegum vímu-
efnum. í samræmi við venjur frá
ámnum milli heimsstyijaldanna og
Þjóðabandalaginu hafa Sameinuðu
þjóðimar barist einart gegn neyslu
ólöglegra vímuefna og vandamálum
tengdum þeim bæði með milliríkja-
samningum og eftirliti á eigin veg-
MORGUNBL AÐINU hefur borist
eftirfarandi frá Áfengisvama-
ráði:
Bandarískir vísindamenn hafa
fylgst með breytingum á áfengis-
sölu í 48 fylkjum í aldarfjórðung.
Niðurstöðumar em birtar í Americ-
an Jouma) of Dmg and Alcohol
Abuse (Tímarit Bandaríkjamanna
um ofneyslu fíkniefna og áfengis)
og em hinar athyglisverðustu. Þær
leiða m.a. í ljós að:
1. Ríkiseinkasala dregur úr neyslu.
Einkahagsmunir í sambandi við
dreifingu áfengis valda því hins
vegar að meira er gert til að hvetja
til drykkju en ella. Það stafar af
ÞEIR félagar Megas og Bubbi
Morthens komu hingað laugar-
dagskvöldið 19. apríl og héldu
tónleika í Félagsheimilinu. Er
þetta í fyrsta skipti sem ég verð
var við þá í slíkum erindum hér.
Tónleikar þeirra voru vel sóttir
og fengu þeir lof fyrir komuna.
Dagskráin var fjölbreytt.
Eitt settu þeir félagar sem skil-
yrði fyrir þessum hljómleikum og
það var að hvergi sæist áfengi eða
um. Á áttunda áratugnum var
barátta þessi ekki lengur einskorð-
uð við þessi efni. Síðan þá nær hún
jafnvel til ávanabindandi lyija.
Framlag Sameinuðu þjóðanna
hefur ekki einungis fallið í hlut
þeim stofnunum, sem er fengið það
verkefni að vinna gegn ólöglegum
vímuefnum. Margar stofnanir, sem
starfa á sérsviðum innan kerfís
Sameinuðu þjóðanna, láta og til sín
taka á þessu sviði. Þetta kemur
greinilega fram í þeim kröftum sem
Sameinuðu þjóðimar beina til vama
gegn ólöglegum vímuefnum. Sé allt
talið em um 80 menn að störfum
á þessu sviði innan ýmissa stofnana
Sameinuðu þjóðanna.
Augljóst er að um áfengi er þessu
þveröfugt farið. Þegar störfum
Sameinuðu þjóðanna hafði verið
skipað tók Alþjóðaheilbrigðisstofn-
unin hluta af áfengismálunum —
drykkjusýki — á dagskrá sína.
Áfengismálin voru þannig skil-
greind sem heilbrigðisvandamál og
tengd skrifstofu stofnunarinnar
sem fer með geðheilbrigðismál.
Þetta skipulag hafði síðan áhrif á
hvemig Alþjóðaheilbrigðismála-
stofnunin vann að þessum málum.
Engin föst framlög hafa verið látin
í té til áfengisvama og langtímum
saman hefur enginn starfsmaður
haft áfengismál sem aðalverkefni.
Rannsóknir og reynsla sýna svo
að ekki verður um villst að ekki er
kleift að vinna bug á áfengisvanda-
málinu með meðferð svonefndri
einni saman. Hún verður að tengj-
ast áfengismálastefnu sem gerir
áfengi torfengnara en nú er og
leitast við að hafa hemil á þeim
hagsmunaöflum sem tengjast
áfengissölu og framleiðslu.
Rannsóknir leiða í ljós að ýmiss
konar tjón, sem af áfengisneyslu
hlýst og skiptir vemlegu máli, eykst
með vaxandi neyslu. Frá heilbrigð-
issjónarmiði er sérlega brýnt að
koma í veg fyrir að áfengisneysla
því að opinberir aðiljar verða að
greiða það tjón sem áfengisneyslan
veldur. Þar hafa einkaaðiljar engar
skyldur.
2. Fjöldi dreifíngarstaða hefur að
öðru jöfnu áhrif á neysluna.
3. Aldursmörk skipta máli. Því
Iægri sem lögaldur til áfengiskaupa
er þeim mun yngri byija unglingar
eða böm að neyta þessa vímuefnis.
4. Verðlagning hefur mikil áhrif á
neysluna. „Ef rætt er um að hafa
áhrif á áfengisneysluna verður að
taka tillit til þess hvað verðlagning
hefur mikið að segja,“ segir I skýrsl-
unni.
nokkur víma og var það strangt
tekið fram og vita þeir félagar að
Bakkus er ekki góður gestur á góð-
um tónleikum og slóðir hans um
þann vettvang sem. hann fer um,
eru ekki glæsilegar eða til eftir-
breytni.
En sem sagt, þeir fengu góða
aðsókn og prýðilega eftir því sem
hér gerist og þeir sem tónanna
nutu vom ánægðir.
Ámi
aukist og helst þyrfti að draga úr
henni.
Að slíku markmiði verður aðeins
unnið með árangri ef tekið er tillit
til þess hversu áfengisvandamálið
er flókið og víðfeðmt. Því er það
ekki rétt að láta Alþjóðaheilbrigðis-
málastofnunina bera alla ábyrgðina
á alþjóðlegu eftirliti með áfengi.
Sú staðreynd að Sameinuðu þjóð-
imar hafa ekki sérstaka starfsáætl-
un fyrir áfengismál, veldur miklum
erfiðleikum.
Áfengisvandamálin em alþjóð-
leg. Æ fleiri ríki gera sér grein
fyrir því hve alvarlegs eðlis þau em
og víðtæk. Meiri og hraðvirkari
framleiðsla áfengis, stóraukin versl-
unammsvif og miklu ákafari aug-
lýsingamennska og áróður en áður
em ógnun við skynsamlega áfengis-
málastefnu.
Norðurlönd hafa sýnt áhuga á
að þjóðir heims veiti áfengisvandan-
um aukna athygli. Finnar, Norð-
menn og Svíar veittu áfengismála-
áætlun Alþjóðaheilbrigðisstofnun-
arinnar sérstakan Qárstuðning
1981-1983.
I löndum þessum gmndvallast
áfengismálastefnan á að draga, svo
sem mest má verða, úr einkagróða
af framleiðslu, dreifíngu og sölu
áfengis. Annað mikilvægt stefnu-
mið er að minnka heildarneysluna.
Utanríkisstefna Norðurlanda er
samræmd og tekur sérstakt tillit
til ástands í þróunarlöndunum.
Löngum hefur staða þeirra innan
Sameinuðu þjóðanna verið sterk.
Margt rennir því stoðum undir það
að norrænar þjóðir hafi sérstaka
aðstöðu til að beita sér fyrir
ákveðnu alþjóðlegu átaki til stefnu-
mörkunar í áfengismálum. Með til-
liti til þess leggjum við til að
Norðurlönd vinni að því að gerð
verði sérstök starfsáætlun til að
fást við áfengismál á vegum
Sameinuðu þjóðanna,
ríkisstjómir Norðurlanda leggi
fram tillögu um að efnahags- og
félagsmálanefnd Sameinuðu
þjóðanna (ECOSOC) fái áfengis-
vömum svipaða stöðu og vinna
að málum varðandi ólögleg vímu-
efni og vanabindandi lyf hefur
lengi haft,
Norðurlönd vinni að því að sér-
stofnanir Sameinuðu þjóðanna
vinni enn meira en nú á sviði
áfengismála.
Kettil Bruun, Finnlandi,
Torbjam Mork, Noregi,
Tómas Helgason, íslandi,
Jan Ording, Svíþjóð.
Kettil Bruun lést skömmu eftir
að texti þessi hafði verið saminn
og náði ekki að skrifa undir. Hann
var dr. polit. og prófessor í þjóð-
félagsfræðum við Stokkhólmshá-
skóla um árabil með rannsóknir á
áfengismálum sem sérsvið. Áður
var hann forstjóri fínnsku áfengis-
rannsóknastofnunarinnar. Hann
var, ásamt öðmm störfúm, ráðgjafí
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunar-
innar um áfengismál.
Tómas Helgason dr. med. er
prófessor í geðlæknisfræði við Há-
skóla íslands og forstöðumaður
Geðdeildar Landspítalans. Hann
hefur ásamt Kettil Bmun og Tor-
bjom Merk átt sæti í nefnd Norður-
landaráðs um rannsóknir I áfengis-
málum (Nordiska Námnden för
alkohol och drogforskning).
Torbjom Merk dr. med. er
landlæknir í Noregi. Hann hefur
látið sig varða áfengismál, bæði í
heimalandi sínu og innan Alþjóða-
heilbrigðisstofnunarinnar.
Jan Ording er skrifstofustjóri
hjá sænsku heilbrigðis- og félags-
málastjóminni. Hann var um árabil
að störfum að áfengisvömum hjá
Alþjóðaheilbrigðisstofnuninni í
Genf.
Víðtækar bandarískar rannsóknir:
Hömlur á áfengis-
dreifingn áhrifamiklar
— Frá Afengisvarnaráði
Bubbi og Megas
heimsækja Hólminn
Stykkishólmi.
Náttúrufræðidagurinn:
Tjömin og
Vatnsmýrin
Öllum er boðið að kynna sér líf-
ríki og jarðfræði Tjamarinnar og
Vatnsmýrarinnar í Reykjavík á
sunnudaginn kemur frá kl. 13.30
til 16.00. í anddyri Iðnó verður
hægt að skoða I smásjá plöntu- og
smádýralíf Tjamarinnar undir leið-
sögn líffræðinga og setlög hennar
verða sýnd og útskýrð af jarð-
fræðingi. Rætt verður einnig um
aðrennsli Vatnsmýrarinnar og
fugjalíf.
Á nokkrum stöðum verða
fuglaáhugamenn með fjarsjá
(teleoscope) til afnota fyrir alla sem
skoða vilja fuglalífíð á og við Tjöm-
ina. Þeir munu einnig fræða fólk
um fuglanna og svara spuringum.
Undir leiðsögn kunnugra manna
verður hægt að fara í gönguferðir
í kringum Norður-'Ijömina, Suður-
Tjömina og Þorfínnstjöm og um
nágrenni tjamanna í Vatnsmýrinni.
Þetta er kjörið tækifæri fyrir
Reykvíkinga og aðra sem kynnast
vilja náið þessum dýrmætu náttúru-
perlum borgarinnar. „Safnverðir"
verða: Ámi Einarsson líffræðingur,
María Hallsdóttir jarðfræðingur,
Jóhann Óli Hilmarsson fyrrverandi
eftirlitsmaður Reykjavíkurtjamar
ogfl.
Allir eru velkomnir í þetta „Nátt-
úmfræðisafn undir bemm himni".
En íslendingar og erlendir ferða-
menn eiga ekki í önnur „hús“ að
venda vilji þeir fræðast um íslenska
náttúm. Þessu vill áhugahópur um
byggingu náttúmsafns breyta og
hóf fyrir ári baráttu fyrir því að
íslenskt náttúmfræðisafn rísi sem
allra fyrst. Árangur hefur orðið sá
að síðla sumars skipaði mennta-
málaráðuneyti neftid til að kanna
málið, sótt hefúr verið um lóð undir
starfsemina og áhugi meðal al-
Umsumar-
daginnfyrsta
Hið gamla tímatal okkar íslend-
inga er furðu lífseigt þótt við höfum
fyrir löngu formlega lagt það niður.
Við höldum t.d. hátíðlegan sumar-
daginn fyrsta, þegar Harpa gengur
í garð.
Eðlilegt er að þjóðin fagni sumri
með frídegi, þegar það kemur.
Sumarið er hér stutt og við njótum
því vel þeirrar birtu og góðviðris,
sem það færir okkur og við byggjum
líf okkar á þeirri grózku í lífríki
hafs og lands, sem það vekur.
En þegar við höldum hátíðlegan
sumardaginn fyrsta, þá er sjaldnast
að sumrinu komið. Venjulega og
víðast hvar, er ekki einu sinni farið
að vora. Oft hef ég staðið í hríðar-
fjúki eða kalsarigningu á sumar-
daginn fyrsta og velt fyrir mér því
öfugmæli, sem í heiti dagsins er
fólgið.
Mér fínnst einhvem veginn að
þann frídag, sem helgaður er sum-
arkomunni hér á landi, eigi þjóðin
að nota til þess að njóta vorblíðunn-
ar, menn eigi að fara í gönguferðir
um Ijall og strönd, hlýða á söng
lóunnar, horfa á silunginn vaka í
vatnsskorpunni og æðarblikana
deilaum maka.
Menn eigi að sjá og fínna, hvem-
ig dýr og plöntur vakna til lífsins
að liðnum löngum vetri.
Eigum við því ekki að flytja
Björn Friðfinnsson
sumardaginn fyrsta fram á vorið?
Ég tel að við ættum að fagna sumri
í fyrsta lagi þegar 2 vikur eru af
Hörpu og þá væri æskilegast að
velja föstudag til hátíðarinnar,
tengja hann helginni, sem á eftir
kemur. Þá yrði loksins von til þess
að heiti dagsins verði réttnefni.
Höfundur er formaður Sambands
ísl. sveitarfélaga.