Morgunblaðið - 26.07.1986, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. JÚLÍ 1986
JHtfymtMiifrUt
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fróttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 450 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 40 kr. eintakiö.
Fjármagris-
markaður
Staða Útvegsbanka íslands
hefur verið ofarlega á baugi
í umræðu fólks og fjölmiðla
næstliðnar vikur. Þessi afmark-
aða umræða hefur raunar
skyggt á æskilegar rökræður
um bankakerfíð í heild og ekki
síður þær athyglisverðu breyt-
ingar á íslenzkum fjármagns-
markaði, sem yfír standa. Það
er máske mergurinn málsins að
innlendur peningasparnaður,
sem lagður var í rúst á verð-
bólguárunum 1971—1983,
einkum á síðustu árum þessa
tímabils, hefur rétt verulega úr
kútnum, þrátt fyrir efnahags-
þrengingar samfara hjöðnun
verðbólgunnar.
Af þessum sökum meðal ann-
ars hefur íslenzkur fjármagns-
markaður fært út kvíamar og
þróast í átt að hliðstæðum í
þeim rílg'um, sem lengi hafa
búið við jafnvægi og stöðugleika
í efnahagslífí. Innlendur pen-
ingaspamaður hefur þó engan
veginn náð þeirri rótfestu enn
sem komið er, sem nauðsyn ber
til, meðal annars til að atvinnu-
vegir okkar og þjóðarbúskapur
verði síður háðir erlendu láns-
ijármagni. Verðbólguhvatar eru
sem falinn eldur víða í sam-
félaginu, ekki sízt í hugsunar-
hætti okkar, sem býr um of að
mótun verðbólguáranna.
Fjárfestingarvalkostir og
fjármögnunarleiðir hafa breytzt
á gengnum misserum án þess
að fólk hafí almennt gert sér
nægilega grein fyrir framvind-
unni. Verðbréfasjóðir hafa risið
upp, sem bjóða nýjar ávöxtunar-
leiðir. Verðbréfaþing hefur
hafíð störf, sem skráir skulda-
bréf. Að því standa stofnanir,
sem verzla með verðbréf á al-
mennum markaði. Almenningur
á nú kost á ráðgjöf, varðandi
ávöxtun spariQár, sem opnað
hefur fleiri Ieiðir fyrir sparendur
til ávöxtunar spariQár en fyrir
vóm. Einkabankar hafa tekið
upp samstarf við erlendar fjár-
magnsstofnanir um Qármögn-
unarleiðir. Að minnsta kosti
þrjár stofnanir stunda svokall-
aða Qármögnunar- eða kaup-
leigu. Allt em þetta nýjungar á
íslenzkum fjármagnsmarkaði,
sem vitna um öra framvindu,
að ógleymdum greiðslukorta-
viðskiptum, sem setja í æ ríkari
mæli svip sinn á almenn við-
skipti, bæði hérlendis og erlend-
is.
Seðlabankar em hvarvetna
ríkisreknir. Hinsvegar em við-
skiptabankar víðast hvar í eigu
hlutafélaga eða einkaaðila. Það
þykir tryggja, betur en ella,
lánsQárstýringu til fram-
kvæmda eða rekstrar, sem
skilar hinu lánaða fjármagni,
ásamt vöxtum, til eigenda fjár-
magnsins; þeirra spariQáreig-
enda, er trúað hafa viðkomandi
lánastofnunum fyrir fjármagni
sínu. Hér á landi em hinir
stærri viðskiptabankar, Lands-
banki, Búnaðarbanki og Út-
vegsbanki, ríkisreknir. Sparifé
í þessum ríkisbönkum nýtur
ríkisábyrgðar. A verðbólguár-
unum skorti hinsvegar vemlega
á að sparífé í lánastofnunum
yfírhöfuð væri fullverðtryggt.
Raunar brann sparifé, eða
kaupmáttur þess, á verðbólgu-
bálinu allar götur frá 1971 fram
á fyrri hluta árs 1983, mismun-
andi mikið að vísu.
Einkabankar, Iðnaðarbanki,
Verzlunarbanki og Samvinnu-
banki, komu síðar til sögunnar,
en hafa sett vaxandi svip á
bankakerfíð. Sparisjóðir hafa
og gegnt veigamiklu stað-
bundnu hlutverki víða um land
og vaxandi samstarf þeirra hef-
ur skapað þeim sterkari stöðu
en áður. Ekki er vafí á því að
sú samkeppni, sem einkabank-
amir veita, hefur komið fólki
og fyrirtækjum til góða.
Þær raddir hafa heyrzt að
bankakerfíð hafí vaxið um of
miðað við fámenni þjóðarinnar
og umfang þjóðarbúskaparins;
bankaútibú séu of mörg; hægt
sé að sinna því hlutverki, sem
bankakerfíð hefur, með kostn-
aðarminni hætti. Ymsar ábend-
ingar hafa komið fram í þeirri
umræðu, sem orðið hefur í þjóð-
félaginu um bankakerfíð, m.a.
að sameina eigi Útvegsbankann
Búnaðarbankanum, að sameina
eigi Útvegsbankann Iðnaðar-
bankanum og Verzlunarbank-
anum í nýjum hlutafélagsbanka,
sem ríkið eigi aðild að, að sam-
eina megi Útvegsbanka og
Búnaðarbanka þeim einkabönk-
um, sem fyrir eru, og loks að
selja eigi öðrum bönkum _þá
aðstöðu og starfsemi, sem Út-
vegsbankinn hefur nú.
Hér verður ekki lagður dómur
á þessar hugmyndir varðandi
bankakerfíð. Þessi mál eru í
heild til athugunar og umfjöll-
unar hjá réttum stjómvöldum.
Höfuðatriðið er að íslenzkur
peningaspamaður hefur rétt ei-
lítið úr kútnum og að fjár-
magnsmarkaður okkar hefur
þróast áleiðis að hliðstæðum
sínum í helztu viðskiptalöndum
okkar. Mikilvægt er að halda
þannig á málum að við glutrum
ekki niður því, sem áunnizt hef-
ur, heldur þokum málum áleiðis,
svo framvindan á íslenzkum
flármagnsmarkaði horfí til al-
menningsheilla í bráð og lengd.
Umsjónarmaður Gísli Jónsson 347. þáttur
Bima G. Bjamleifsdóttir í
Reykjavík skrifar svo:
„Mig langar að leggja orð í
belg um orðin ferðaþjónusta og
ferðaútvegur. Þú sagðist telja að
fyrra orðið hefði þrengri merkingu
en hið síðara. Það fínnst mér
nefnilega ekki. Ég hef verið fylgj-
andi því að notað yrði orðið
ferðaþjónusta, þ.e. þjónusta við
fólk sem er á ferðalagi (sala á
ferðum, gistingu, veitingum og
leiðsögu, leiga á bflum, sala á
minjagripum o.þ.h.). Þjónustu-
lund ætti að vera aðalsmerki
þeirra sem þessi störf stunda,
enda var á síðustu ferðamálaráð-
stefnu, sem haldin var í Vest-
mannaeyjum sl. haust, samþykkt
með yfirgnæfandi meirihluta at-
kvæða að halda sig við orðið
ferðaþjónusta. Tilefnið var senni-
lega það, að í erindi, sem forstjóri
Þjóðhagsstofnunar flutti á ráð-
stefnunni, notaði hann orðið
ferðaútvegur. Ráðstefnugestir
voru ekki alveg sáttir við það orð
m.a. vegna þess að fólk vildi
leggja áherslu á þjónustuhlut-
verlcið.
Ég viðurkenni að ég er ekki
málfróð, en samkvæmt íslenskri
orðabók merkir orðið útvegur =
ráð, úrræði, öflun, útgerð, físk-
veiðar. Ég skil því orðið ferðaút-
vegur sem ferðaútgerð, þ.e. að
gera út ferðir, skipuleggja ferðir
og selja. Það gera ferðaskrifstofu-
eigendur að vísu og að vissu marki
má segja að ieiðsögumenn útvegi
ferðir/ferðamenn, sérstaklega
þegar þeim tekst vel upp og þeir
skila ánægðum farþegum, sem
mæla með íslandsferðum við vini
og kunningja, þegar heim kemur.
Er þá hægt að segja að sá, sem
selur minjagripi, rekur veitinga-
stað eða rekur gistihús, stundi
ferðaútveg? Og myndi ferðabóndi
verða kallaður útvegsbóndi?
Ef til vill misskil ég merkingu
orðsins ferðaútvegur, en mér
fínnst hún þrengri en ferðaþjón-
usta. Gaman væri að lesa nokkrar
athugasemdir frá þér um það í
dálkunum þínum.
Bestu kveðjur."
★
Umsjónarmaður þakkar þetta
fróðlega bréf. Fyrir málsöguna
eru það góðar upplýsingar að orð-
ið ferðaþjónusta hafí verð
samþykkt með yfírgnæfandi
meirihluta atkvæða á ráðstefn-
unni í Vestmannaeyjum. Útvarp
bar á sínum tíma sigurorð af
víðvarpi í atkvæðagreiðslu á al-
þingi. Umsjónarmaður hefur hins
vegar ekki miklu meira um þetta
að segja en áður, sjá t.d. 343.
þátt. Hann hefur oftar en einu
sinni mælt með orðinu ferðaþjón-
usta í staðinn fyrir túrisma. En
„túrisminn" allur, sem atvinnu-
grrein, fínnst honum að vel megi
heita ferðaútvegpir, orðið mynd-
að í líkingu við sjávarútvegur.
Um merkingarvídd þessara orða
verður hér ekki felldur dómur,
merking orða getur verið teygjan-
leg, en tilfínning umsjónarmanns
er óbreytt. Honum þykir ferðaút-
vegur geta tekið til fleiri þátta
en beinnar þjónustu og sé því
víðtækara að merkingu en ferða-
þjónusta.
„Ef til vill misskil ég merkingu
orðsins ferðaútvegur," segir bréf-
ritari. Umsjónarmaður er ekki
alveg frá því, að svo geti verið,
og auðvitað myndi bóndi, sem
tekur á móti ferðamönnum og
selur þeim greiða, ekki vera rétt-
nefndur útvegsbóndi, tæplega
heldur „ferðabóndi“.
I bili fær svo umsjónarmaður
ekki betur séð en bæði orðin, sem
um hefur verið rætt, sómi sér vel
og megi nota sitt á hvað. Ef þau
merkja nákvæmlega hið sama, þá
í tilbreytingarskyni, fátæklegra
væri að láta annað útrýma hinu.
Sé hins vegar greinilegur merk-
ingarmunur á, eiga þau auðvitað
bæði rétt á sér. Auk þess leggur
umsjónarmaður til að þið, lesend-
ur, látið frá ykkur heyra um þetta,
ekki síst ef þið skylduð stunda
ferðaþjónustu eða ferðaútveg.
★
Fyrir augu umsjónarmanns
hefur borið tilkynningu til náms-
manna erlendis frá Lánasjóði
íslenskra námsmanna. I þessari
tilkynningu stendur meðal annars:
„Reglugerðarbreytingin frá 2.
apríl 1986 nær til lánveitinga fyr-
ir apríl og maí og þar til annað
verður ákveðið.
Framkvæmd er miðuð við:
a) Island: Krónutala framfærslu-
grunns óbreytt frá því sem var
tímabiiið sept.—nóv. 1985.
b) Erlendis: framfærslugrunnur
hvers námslands framreiknaður
(í mynteiningum) miðað við með-
alverðlagsbreytingar í viðkomandi
landi (samkv. upplýsingum frá
OECD) og síðan lækkaður um
jafngildi þess sem kaupmáttur
grunnframfærslu á íslandi hefur
lækkað miðað við breytingar á
framfærslu- vísitölu. Lánin verða
greidd út miðað við gengi á þeim
degi sem það er veitt."
Er þetta í lagi? Eða fínnst ykk-
ur eins og mér að þetta þyrfti að
vera á skiljanlegu mannamáli?
★
Bragarháttur vikunnar er úr-
kast (ferskeytluætt V):
Sífellt er mig sól að dreyma,
samt er þoka.
Það er eins og eiga heima
inní poka.
(Bjami úrsmiður)
Nú er ekki nokkur glæta
af neinu tagi
þessar varir þurru að væta,
þótt ég dæi.
(Kristján Níels Jónsson)
★
Auk þess legg ég enn til að
fyrir súperbensín komi kraft-
bensín, sbr. stóra fyrirsögn hér í
blaðinu fyrir réttri viku.
Hollustuvernd ríkisins:
Gjaldskrá staðfest
um eftirlit með starfs-
leyfisskyldum rekstri
HEILBRIGÐIS- og trygginga-
málaráðuneytið hefur að tillögu
stjórnar Hollustuvemdar ríkisins
staðfest gjaldskrá vegna eftirlits
Hoilustuveradar ríkisins með
starfsieyfisskyldum rekstri, sem
haft getur í för með sér mengun
en um siikan rekstur gilda ákvæði
regluiegar nr. 390/1985, sem sett
Stykkishólmi.
Sá þjóðkunni maður og eili-
málafrömuður, Gísii Sigurbjörns-
son forstjóri Grundar í Reykjavík,
var á ferð i Stykkishólmi um dag-
inn og skoðaði hann þá m.a.
dvalarheimilið og ræddi við vist-
menn. Hann hefur áður sýnt
dvalarheimilinu bæði skilning og
sóma og var hann ánægður með
að sjá hversu vel var í haginn
búið fyrir fóikið sem þar bjó.
Gísli heimsótti einnig Fransisku-
systumar og sjúkrahúsið þar sem
nú er í smíðum viðbygging til heiisu-
er með stoð í 3. gr. laga nr. 109/
1984, um hollustuhætti og heil-
brigðiseftirlit. Þessu gjaldi er
ætlað að standa undir kostnaði
við reglubundið eftirlit Hollustu-
verndar ríkisins og vinnu stofnun-
arinnar að starfsleyfistillögum.
Eftirlitsskyldum fyrirtækjum er
skipt í 4 flokka og er gjald mismun-
gæslu og annarrar heilbrigðisþjón-
ustu. Hann minntist hins fómfúsa
starfs systranna um hálfrar aldar
skeið og óskaði þeim allra heilla í
framtíðinni um leið og hann afhenti
stofnuninni veglega gjöf frá elli-
heimilinu Gmnd, en í sjúkrahúsinu
hafa eldri borgarar notið sérstakrar
aðhlynningar og hafa systumar gert
sitt ýtrasta til að auka á þægindi
oggera líðan sjúklinganna sem besta
og er starf þeirra í Stykkishólmi
mikil gæfa íbúanna.
Arai
andi eftir umfangi eftirlitsins og
nauðsyn á eftirliti. í efsta flokki eru
t.d. álframleiðsia, kísiljámfram-
leiðsia (SiFe) og kísilframleiðsla
(SiO ). Ifyrir eftirlit með slíkri starf-
sem?skal greiða kr. 80 þús. árlega.
í öðmm flokki lenda m.a. stærri físk-
eldisstöðvar, sorphaugar og sorp-
brennslur. Argjald af þeim er kr.
30 þús. í þriðja flokki em m.a. minni
fískimjölsverksmiðjur, minni fískeld-
isstöðvar og fyrirtæki sem annast
yfirborðsmeðhöndlun á jámi, stáli
og öðmm málmum t.d. „galvaneser-
ingu“. Árgjald af þeim er kr. 15
þús. í fjórða flokki er annar minni
háttar iðnaður, t.d. lím- og málning-
arverksmiðjur, hreinlætisverksmiðj-
ur og plastvömverksmiðjur. Árgjald
af þeim er kr. 5 þús.
Gjaldskrá þessi er sett með heim-
ild í 17. gr. laga nr. 109/1984 um
hollustuhætti og heilbrigðiseftirlit
og byggir á þeim gmndvallarmark-
miðum mengunarréttarins að eftir-
litsskyldum aðilum beri að standa
undir kostnaði við lögskipað eftirlit
og að líta beri á slíkan kostnað sem
hluta af reksturskostnaði slíkra fyr-
irtækja. Gjaldtaka af þessu tagi
hefur tíðkast um nokkurt skeið í
nágrannalöndunum.
(Fréttatilkynning)
Gísli Signrbj önisson færir
Fransiskusystrunum gjöf
fyrir hálfrar aldar starf