Morgunblaðið - 26.07.1986, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. JÚIÍ 1986
31

"*» ''**Sa*, jíISiílKr■
Bolli Þór Bollason, aðstoðarforstjóri Þjóðhagsstofnunar:
Loðnuverðið 300 krónum
hærra en eðlileg’ir samn-
ingar hefðu leitt til
Mikið hefur að undanförnu
verið rætt um ákvörðun loðnu-
verðs og telja verksmiðjueigend-
ur verðið of hátt til þess að endar
nái saman við bræðslu loðnunn-
ar. Bolli Þór Bollason, aðstoðar-
forstjóri Þjóðhagsstofnunar og
oddamaður í yfirnefnd Verð-
lagsráðs sjávarútvegsins, segir í
minnispunktum um verðákvörð-
unina, að loðnuvinpslan ætti að
meðaltali að geta greitt 1.600
krónur fyrir loðnulestina miðað
við að tekjur af afurðasölu
hrykkju fyrir breytilegum kostn-
aði. I yfirnefndinni hafi hann
lýst því yfir að 1.900 krónur
væru of hátt verð, en eftir að
fréttir hefðu borizt um boð tU
tveggja skipa um 1.900 krónur,
hafi verðákvörðunin í raun verið
tekin úr höndum yfirnefndarinn-
ar. Hann segir það ennfremur
skoðun sina, að heppilegast væri
að verðmyndun á loðnu væri
fijáls.
Hér fara á eftir minnispunktar
Bella Þórs Bollasonar:
„Á fyrsta fundi bræðsludeildar
Verðlagsráðs sjávarútvegsins, sem
haldinn var 14. júlí síðastliðinn,
lögðu fulltrúar seljenda fram tillögu
um, að verðmyndun á loðnu til
bræðslu á haustvertíð yrði gefin
ftjáls. Fulltrúar kaupenda tóku sér
nokkurra daga frest til að kanna
hug framleiðenda til þessarar til-
lögu, en á fundi ráðsins 17. júlí
höfnuðu þeir henni og var verð-
ákvörðun þá umsvifalaust vísað til
yfirnefndarinnar.
Fyrsti fundur yfirnefndar var
haldinn mánudaginn 21. júlí. Þar
kom fram, að mikil óvissa ríkir um
verð á lýsi um þessar mundir. Um
þetta leyti í fyrra var það um 300
dollarar hvert tonn, en er nú komið
niður undir 150 dollara. Raunar
töldu fulltrúar kaupenda, að verðið
kynni að vera enn lægra. Á hinn
bóginn er mjölverð talið vera heldur
hærra en í fyrra, eða á bilinu
5—5,20 dollarar hver eggjahvítu-
eining, samanborið við 4,80 í fyrra.
í krónum talið felur þetta í sér
nálægt 20% lækkun afurðatekna
frá vertíðinni í fyrra. Á móti þessu
vegur hins vegar stórfelld lækkun
á olíukostnaði, 35—40%. Þá hefur
afnám launaskatts og lækkun raf-
magnsverðs í kjölfar kjarasamning-
anna í vetur og lækkun flutnings-
kostnaðar að hluta vegið upp aðrar
kostnaðarhækkanir. Reikningar
ársins 1985 liggja ekki enn fyrir,
en lauslegar áætlanir byggðar á
reikningum ársins 1984 benda til
þess, að við þessar markaðsaðstæð-
ur gæti loðnuvinnslan að meðaltali
greitt um 1.600 krónur fyrir hvert
tonn af loðnu miðað við að tekjur
af afurðasölu hrykkju fyrir öðrum
breytilegum kostnaði. Á hinn bóg-
inn væri þá lítið eftir upp í fjár-
magnskostnað. í þessu felst
vitaskuld, að betri verksmiðjur, sem
tekist hefur að draga úr olíunotkun
og auka hagræði í vinnslu, gætu
greitt hærra verð, en tekjur þeirra
lakar settu dygðu væntanlega ekki
einu sinni fyrir breytilegum kostn-
aði.
Á fyrsta fundi yfimefndar töldu
fulltrúar. kaupenda óhjákvæmilegt
að lækka loðnuverð mikið frá því í
fyrra — og raunar mun meira en
nam beinni lækkun afurðatekna,
enda hefði verðið í fyrra verið of
hátt í upphafi vertíðar, að þeirra
mati. Nefndu þeir sem fyrstu hug-
mynd 1.100 króna heildarverð, eða
770 króna skiptaverð, fyrir hvert
tonn, sem er rúmlega 40% lægra
verð en í fyrra. Fyrstu hugmyndir
seljenda vom í þá vem, að óhjá-
kvæmilegt væri að lækka verðið
eitthvað frá því í fyrra og nefndu
þeir tölu á bilinu 1.800—1.900 krón-
ur-.
Á þessum fundi kom fram, að
ein loðnuverksmiðja á Norðurlandi
hefði þegar boðið ákveðið verð fyr-
ir nokkra farma og kom síðar í ljós,
að Krossanesverksmiðjan hafði boð-
ið 1.900 krónur í 1—2 farma. Þetta
tilboð setti óhjákvæmilega nokkum
svip á viðræður í yfimefndinni. Hins
vegar lýsti oddamaður því yfir, að
þetta einstaka dæmi gæti ekki ráð-
ið verðákvörðun í nefndinni, þótt
ekki færi hjá því, að það markaði
henni þrengri farveg en ella.
í Ijósi þessara fyrstu þreifinga
virtist stefna í samning við annan
hvom aðilann um lágmarksverð ein-
hvers staðar á bilinu 1.500—1.600
krónur. Þó var jafnljóst, að þetta
kynni að taka nokkum tíma, þar
sem mikið bar á milli. Ekki gekk
saman með aðilum á fyrsta fundi
yfimefndar og var því ákveðinn
annar fundur daginn eftir.
Þegai næsti fundur yfirnefndar
hófst, höfðu veður hins vegar skip-
ast í lofti, þar sem fregnir höfðu
borist af því, að Síldarverksmiðjur
ríkisins á Raufarhöfn myndu greiða
loðnuskipinu Gísla Árna RE 375
sama verð og aðrar verksmiðjur
(þ.e. Krossanesverksmiðjan). Þess-
ar upplýsingar gjörbreyttu stöðu
mála í yfimefndinni. Fulltrúar selj-
enda lýstu því þegar yfir, að úr því
sem komið væri sæju þeir sér ekki
fært að ganga að lægra lágmarks-
verði en 1.900 krónum á hverttonn,
sem þá var í raun orðið opinbert
verð hjá tveimur af stærstu verk-
smiðjum landsins. í þessari stöðu
skipti raunar engu máli, hvort verð
þetta gilti einungis um einn farm
eða fleiri. Höfuðatriðið var, að með
þessu var fulltrúum seljenda í yfir-
nefndinni — og raunar öllum
nefndarmönnum — hreinlega stillt
upp við vegg.
Oddamaður lýsti þeirri skoðun
sinni, að harin teldi 1.900 króna
lágmarksverð of hátt við ríkjandi
markaðsaðstæður, þótt einstaka
verksmiðjur gætu hugsanlega stað-
ið undir því. Hins vegar væri sú
staða, sem upp væri komin, þess
eðlis, að annaðhvort væri að stað-
festa það verð, sem þessar tvær
verksmiðjur hefðu boðið, eða fresta
ákvörðun um óákveðinn tíma og sjá
hvemig mál þróuðust. Fulltrúar
seljenda töldu óráðlegt að fresta
ákvörðun og engum tilgangi þjóna,
enda lægi það fyrir, að kaupendur
hefðu þegar hafnað fijálsu verði. í
yfirnefnd væri ekki heimilt að semja
um frjálst verð og henni því skylt
að ákveða verð í upphafi vertíðar.
Fulltrúar kaupenda lýstu þeirri
skoðun sinni, að 1.900 króna verð
væri alltof hátt. Á hinn bóginn voru
þeir sammála oddamanni um, að
málið væri komið í sjálfheldu. Þeir
kváðust að sjálfsögðu greiða at-
kvæði gegn 1.900 króna verði, en
gerðu að öðru leyti ekki athuga-
semd við að gengið yrði strax frá
verðinu.
Niðurstaðan varð því sú, að yfir-
nefndin ákvað 1.900 króna lág-
marksverð fyrir hvert tonn af loðnu
til bræðslu miðað við 15% þurrefni
og 16% fitu. Verðið var ákveðið af
fulltrúum seljenda og oddamanni
gegn atkvæðum fulltrúa kaupenda,
sem jafnframt bókuðu mótmæli.
Þessi verðákvörðun felur í reynd
í sér nálægt 20% verðlækkun frá
síðustu vertíð miðað við ástand
loðnunnar á þessum árstíma, þ.e.
um og yfir 20% fítuinnihald og
13—14% þurrefni, þar sem við-
bótargreiðsla fyrir hvert fitupró-
sentustig lækkar úr 120 krónum í
fyrra í 50 krónur nú. Hins vegar
er Ijóst, að þetta verð er 200—300
krónum hærra en „eðlilegir" samn-
ingar í yfirnefnd hefðu að öllum
líkindum leitt til. Með þessu er
ýmsum smærri (og ef til vill óhag-
kvæmari) loðnubræðslum nánast
gert ókleift að taka á móti loðnu á
þessari vertíð, nema markaðsverð
loðnuafurða hækki verulega erlend-
is. Við þessu væri ekkert hægt að
segja, ef verðmyndun á loðnu væri
fijáls. Því er þó ekki að heilsa, þar
sem fulltrúar meirihluta verksmiðj-
anna höfðu áður hafnað þeirri leið
og vildu frekar vísa verðákvörðun-
um til yfimefndar og þar með til
úrskurðar oddamanns.
Það er skoðun oddamanns, að
eins og loðnuveiðum og -vinnslu er
nú háttað hér á landi sé heppileg-
ast að myndun loðnuverðs sé fijáls.
Þar kemur bæði til, að verksmiðj-
urnar eru misvel í stakk búnar til
að vinna loðnu og greiðslugeta
þeirra þar af leiðandi mismikit, og
eins er á það að líta, að við núver-
andi aðstaeður býðst loðnuskipum
sá kostur að selja afla sinn loðnu-
verksmiðjum í Færeyjum, Dan-
mörku og víðar. Þetta síðarnefnda
á sérstaklega við um veiðar á Jan
Mayen-svæðinu sumar og haust.
Þegar við þessi tvö almennu atriði
bætast afar erfiðar markaðsað-
stæður í greininni nú, sem beinlínis
kalla á lækkun hráefnisverðs, er
erfitt að koma auga á haldbær rök
fyrir því að ákveða eitt verð á loðnu,
sem gildir fyrir allt landið. Gildir
einu þótt þetta sé iágmarksverð.
Frá því lögum um Verðlagsráð
var breytt í fyrra í þá vem, að heim-
ilt væri að leyfa fijálsa verðmynd-
un, hafa fulltrúar loðnusjómanna
og -útgerðar að minnsta kosti í
tvígang lagt fram tillögur um fijálst
verð. Þessu hafa fulltrúar verk-
smiðjanna hafnað. Afstaða verk-
smiðjueigenda kann að vera
umdeilanleg, en hana ber engu að
síður að virða. Það er því bæði afar
óheppilegt og illskiljanlegt, að frá
aðilum tengdum verðákvörðuninni
skuli — á sama tíma og umræður
fara fram í yfirnefnd um loðnuverð
að þeirra eigin ósk — berast upplýs-
ingar af því tagi, sem óhjákvæmi-
lega hljóta að hafa mikil og jafnvel
afgerandi áhrif á sjálfa verðákvörð-
unina. Með þessu má í raun segja,
að verðákvörðunin hafi beinlínis
verið tekin úr höndum yfimefndar.
Það kunna að vera skiptar skoð-
anir um það fyrirkomulag, sem nú
ríkir í verðákvarðanatöku innan
sjávarútvegsins. Hitt er jafnljóst,
að meðan aðilar kjósa sjálfir þessa
verðákvörðunarleið, verður að ætl-
ast til þess, að þeir virði þær
leikreglur, sem þeir hafa átt þátt í
að setja á þessum vettvangi."
smáauglýsingar — smáauglýsingar — smáauglýsingar — smáauglýsingar
KROSSINN
ALKHÓLSVEGI 32 - KÓPAVO' I
Samkoman sem átti að vera í
kvöld fellur niftur. Ella ofl Ómarl
Til hamingju meft daginn.
Ffladelfía Hátúni 2
Almenn samkoma kl. 20.30.
Dagskrá: Bæn, lofgjörð og þakk-
argjörð.

ÚTIVISTARFERÐIR
Dagsferðir sunnudag-
inn 27. júlí.
Kl. 8.00 Þóramörk. Verð 800 kr.
Stansað 3-4 klst. i Mörkinni.
Léttar göngu- og skoðunarferð-
ir. Munið sumardvölina í skálum
Útivistar Básum.
Kl. 13.00 Miðsumarferð f Inn-
stadal (á Hengilssvæðinu).
Fallegur dalur með jarðhita-
svæði. Baðmöguleikar í heitum
læk. Hressandi ganga. Verð 450
kr.
Miðvikudagsferð í Þórsmörk
30. júlf. Fyrir sumardvalargesti
og dagsferö kl. 8.00.
Kvöldferð kl. 20.00 Elllðavatn -
Elliðaárdalur. Afmælisganga í
tilefni 200 ára afmælis Reykja-
víkurborgar. Létt ganga fyrir
unga sem aldna. Verö 200 kr.
frítt f. börn m. fullorðnum. Brott-
förfrá BSÍ, bensínsölu. Sjáumstl
Útivist. Ferðafélag.
FERÐAFÉLAG
ÍSLANDS
ÖLDUGÖTU3
SÍMAR11798 og 19533.
Dagsferðir Ferðafélags-
ins — sunnudag 27. júlí:
1) Kl. 8.00 ÞÓRSMÖRK - dags-
ferð kr. 800. Þeim fjölgar sem
njóta sumaleyfis í Þórsmörk.
Aöstaðan hjá Ferðafélaginu er
sú fullkomnasta sem völ er á f
óbyggðum.
2) Kl. 8.00 Þórisdalur - Kaldl-
dalur. Gengið frá Kaldadalsvegi
í Þórisdal. Verð kr. 800. Farar-
stjóri: Þorsteinn Þorsteinsson.
3) Kl. 13.00 Hrútagjá - Fffla-
vallafjall — Djúpavatn. Ekið
framhjá Vatnsskarði. Gengiö um
Hrútagjá, á Fiflavallafjall og að
Djúpavatni. Verð kr. 500. Farar-
stjóri: Bjarni Ólafsson.
Miðvikudagur 30. júlí, kl. 20.00
- BLÁFJALLAHELLAR - Verð
kr. 350. Æskilegt að hafa Ijós
með. Brottför frá Umferðarmiö-
stöðinni, austanmegin. Farmið-
ar við bfl. Frítt fyrir börn i fylgd
fulloröinna.
Ferðafélag islands.
[ dag kl. 14-17 er opið hús í
Þribúöum, Hverfisgötu 42. Þar
hittumst við yfir heitum kaffi-
sopa og ræðum um veðrið og
tilveruna. Kl. 15.30 tökum við
lagið saman og syngjum kóra.
Littu inn í dag og taktu einhvem
með þér. Allir eru hjartanlega
velkomnir.
Samhjálp.
Dyrasímaþjónusta
Gestur rafvirkjam. — S. 19637.
Raflagnir—Viðgerðir
Dyrasímaþjónusta.
s: 75299-687199-74006