Morgunblaðið - 20.09.1986, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. SEPTEMBER 1986
Meiri framleiðni í
Wales en í Japan
London, AP.
VERKAMENN i Wales, sem starfa þar í japönskum verksmiðjum,
framleiða nú vörur ódýrar en gerist í Japan og þeir hafa náð hærra
framleiðnistigi, en þar tíðkast. Kom þetta fram i skýrslu, sem birt
var á fimmtudag.
Sex af 10 japönskum fyrirtækj-
um, sem starfraekt eru í Wales,
halda því fram, að framleiðni hafi
verið jafn góð hjá þeim - ef ekki
betri - en hún er í Japan og 9 þess-
ara fyrirtækja segjast ekki hafa
misst einn einasta dag úr í starf-
semi sinni sökum verkfalla síðan
1980.
I skýrslu frá fyrirtækinu Takin-
on, sem var fyrsta japanska fyrir-
tækið til þess að heíja rekstur í
Wales, segir m.a.: „Framleiðni
verkamanna okkar í Wales er nú
slík, að við framleiðum nú ódýrar
í Wales en í Japan."
Japanir hafa fengið að setja á
stofn fyrirtæki í Wales, sökum þess
að þúsundir manna þar misstu at-
vinnu sína, eftir að margs konar
fyrirtækjum þar hafði verið lokað
af rekstrarástæðum, svo sem málm-
verksmiðjum, kolanámum o.fl.
Bílslys í Bandaríkjunum:
Vatnsrúm bjarg-
aði sofandi konu
Oxford, Ohio, Bandaríkjunum. AP.
VATNSRÚM bjargaði konu
nokkurri í Oxford í fylkinu Ohio
í Bandaríkjunum þegar bifreið
kom á fleygiferð inn í svefn-
herbergi hennar og hafnaði ofan
á rúminu. „Ég vaknaði við að
bíll kom fljúgandi ofan á mig.
Ég gat mig hvergi hrært og leið
kvalir af þrýstingnum á höfði
mér. Ég öskraði þarna niðri,“
sagði námsmaðurinn Camardo
eftir að henni var bjargað.
Camardo var föst undir bifreið-
inni, sem ekið var inn um svefn-
herbergisglugga á íbúð hennar á
jarðhæð á þriðjudagskvöld, í eina
og hálfa klukkustund. Sjúkraliðar
komu fyrir belgjum, sem þeir blésu
upp, undir bifreiðinni og með því
að skorða hana með tijádrumbum
tókst þeim að draga Camardo und-
an henni.
Vatnsrúmið tók af mesta höggið
þegar slysið varð og bjargaði lífi
Camardo að hún þrýstist niður í
rúmið. Hún hlaut nokkrar skrámur
og marbletti á andliti. Þrír menn
voru í bílnum og sluppu tveir þeirra
ómeiddir en einn hlaut smávægileg
meiðsl. Ökumanninum tókst ekki
að stöðva bifreið sína við stöðvunar-
merki í blindgötu.
230 UNITA-
menn falla
Lissabon, AP.
STJÓRNARHER Angóla felldi
230 uppreisnarmenn UNITA i
norðvesturhéruðum landsins fyr-
ir skömmu, að því er ANGOP,
fréttastofa stjórnvalda, skýrði frá
á miðvikudag.
ANGOP hafði það eftir hemaðar-
yfirvöldum að mikið magn ýmiss
konar hergagna hefði náðst í þess-
ari herför gegn UNITA, en UNITA
er stutt af suður-afrískum og banda-
rískum stjórnvöldum. Samtökin hafa
barist gegn leppstjóm Sovétríkjanna
frá 1975.
Að undanfömu hafa staðið yfir
viðræður milli Don Santos, forseta
Angóla, og Kenneths Kaúnda, for-
seta Zambíu, en Angólastjóm telur
að UNITA hafi bækistöðvar í
Zambíu.
Alda hryðjuverka vekur skelfingu í París: Tveir Parísarbúar liggja
særðir á gangstétt eftir sprengjutilræðið í Tati-versluninni.
Hryðjuverkamennimir hafa að
því er virðist lagt allt að mörkum
til að hafa stjómvöld að fífli og
láta tilraunir til að koma í veg fyr-
jr sprengingar virðist hlálegar.
Þeir hafa valið táknræna staði
til að koma sprengjum sínum fyrir:
ráðhúsið og höfuðstöðvar lögregl-
unnar. Einnig hefur tímasetning
hiyðjuverkamannanna verið hreint
og beint móðgandi: sprengjur hafa
sprungið bæði rétt fyrir yfirlýsingu
forsætisráðherra um aðgerðir gegn
hiyðjuverkum og meðan þingið
fjallaði um öryggismál.
Útsmognir hryðju-
verkamenn
Tvisvar í þessari viku hefur lög-
reglun látið lýsa eftir mönnum, sem
grunaðir em um aðild að sprenging-
unum, í fjölmiðlum. Í báðum tilvik-
um var sakleysi umræddra manna
nokkurn veginn sannað í fréttum:
hinir grunuðu voru staddir í Líban-
on og höfðu ekki komið til Frakk-
lands í tvö ár.
Sprengingamar í París valda um
þessar mundir meiri áhyggjum í
Frakklandi en morð og mannrán í
Líbanon. En árásir á franskar frið-
argæslusveitir og örlög sjö gísla em
þó í brennidepli.
I báðum tilvikum virðist sem
andstæðingar Frakka séu úr röðum
herskárra síta, sem tengjast írön-
um. Iranar em súrir yfir því að
Frakkar skuli selja erkifjendum
þeirra, Irökum, vopn.
Skammt er síðan Chirae hélt að
aðgerðir stjórnar sinnar til að bæta
samskipti við írana myndu leiða til
þess að gíslarnir yrðu látnir lausir.
En sú von hefur nú dvínað.
I
AF ERLENDUM
VETTVANGI
eftir STEVE TIMUJIN
„Vorið í Prag“ var brotið á bak aftur 21. ágúst árið 1968. Hér mótmæla borgarbúar í Prag innr-
ás Varsjárbandalagsríkjanna með því að ganga fram hjá sovéskum skriðdreka með drúpandi fána.
Dýrkeypt frjálsræði í Prag
Á Vesturlöndum minnast flestir innrásar Sovétríkjanna í Tékkó-
slóvakíu vegna áhrifamikilla Ijósmynda sem birtust af sovézkum
skriðdrekum í Prag eða frásagna af ungum Tékkum sem klifu
upp á bryndrekana til að reyna að tala ökumennina til — á rússn-
esku sem þeir höfðu lært í skóla — og fá þá til að snúa við og
halda heim. Þeir fóru ekki heim, og næstu mánuðirnir eftir inn-
rásina, tími „endurreisnar laga og reglu“, höfðu gífurleg áhrif
á tékkneskt samfélag. Svo til allir fengu að finna fyrir beinum
áhrifum hreinsana og fangelsana, í það minnsta einhver úr fjöl-
skyldu eða vinahópi. Eftirköst þessara atburða setja enn svip
sinn á tékkneskt samfélag.
Hjá Tékkum er óvirk andstaða
orðin einskonar listgrein.
Andstætt því sem er hjá Ungveij-
um, sem börðust gegn hersveitum
Sovétríkjanna árið 1956, eða Pól-
veijum, sem fylktu liði með
Samstöðu-hreyfmgunni, eru
Tékkar þekktir fyrir að halda ró
sinni. Þótt almenningur fari svo
til að öllu leyti eftir hegðunarregl-
um Kommúnistaflokksins, eru
undir niðri margskonar samskipti
rekin í trássi við yfirvöld — má
þar til nefna fjármálaspillingu og
svartan markað sem er mjög
umsvifamikill.
Þótt yfirvöld ritskoði vandlega
bækur og tímarit frá Vesturlönd-
um, hafa þau engin afskipti af
erlendum útvarpssendingum.
Aragrúi Tékka hlustar á útvarps-
sendingar BBC og Voice of
America á tékknesku og ensku,
og í stórum landshlutum er fylgzt
með þýzkum og austurrískum út-
varps- o£ sjónvarpssendingum.
Vestræn tónlist, frá þýzkum út-
varpsstöðvum eða af smygluðum
snældum, er vinsæl í Prag.
Fyrir utan það að almenningur
sýnir margskonar andstöðu í
laumi, stendur fámennur hópur
menntamanna fyrir opinskárri
mótspymu. Þeir fara sínar eigin
leiðir í menningarmálum, gefa út
sín tímarit og bækur á laun,
standa fyrir menningarviðburðum
og reka skóla. Forustumenn þessa
hóps starfa að mestu leyti óáreitt-
ir vegna þess hve' vel þeir em
þekktir á Vesturlöndum og þess
þrýstings sem tékknesk yfírvöld
verða fyrir séu þeir fangelsaðir
eða hindraðir á annan hátt.
„Ég birti nafn mitt og heimilis-
fang, sem ritstjóri, í öllum eintök-
um af „Infoch“,“ segir Peter Uhl,
en „Infoch" er samizdat, eða ólög-
legt tímarit sem hann og kona
hans hafa gefið út vikulega und-
anfarin sex ár. Uhl, sem er
þekktur andófsmaður, ræddi við
mig í notalegri íbúð sinni í mið-
borg Prag þar sem hann býr
ásamt konu sinni og þremur böm-
um.
„Þetta er eitt stærsta samiz-
dat-tímaritið,“ segir hann. „Um
þijú hundruð eintök era gefín út
í Prag, og svo öðlast blaðið eigið
líf ... sennilega era lesendur um
3.000 og auk þess era kaflar úr
því lesnir upp í Voice of America
sem milljónir hlusta á. Þeir hand-
taka mig ekki þar sem ég er of
vel þekktur á Vesturlöndum. En
það er erfiðara fyrir þá sem era
óþekktir, sérstaklega úti á landi.
Nýlega var þrennt handtekið í
Moravíu fyrir að endurprenta og
dreifa „Infoch“.“
Einstaka sinnum hafa yfirvöld
notað sér samizdat-tímarit í inn-
byrðis flokkadráttum. Einn full-
trúi í miðstjóm flokksins lak
nýlega upplýsingum um yfirvof-
andi takmarkanir á ferðum Tékka
til Ungveijalands í „Infoch" í þeim
tilgangi að örva andstöðu gegn
takmörkunum.
Þegar tékkneska' vísindaaka-
demían neitaði hópi vísindmanna
um leyfi til að birta skýrslu um
umhverfisvandamál í landinu, var
upplýsingum lekið til samizdat-
tímarits og dreift þaðan. Ladislav
Hejdanek er sextugur heimspek-
ingur- í söfnuði mótmælenda.
Hann býr í nágrenni við Uhl og
gefur einnig út samizdat-tímarit,
„Reflexe", sem fjallar um kristna
trú og marxisma. Hann aðhefst
flest það sama og vestrænir fræði-
menn, hann semur bækur og
ritgerðir, og flytur og sækir fyrir-
lestra. Hejdanek heldur einnig
vikulega samræðufundi um
ríkjandi viðhorf á Vesturlöndum.
Meðal vestrænna þátttakenda
í fyrirlestranum hafa verið fræði-
menn frá Englandi, Hollandi, og
nú síðast frá Frakklandi, þeirra á
meðal Jacques Derrida og Andre
Glucksmann. Áheyrendur era
þetta frá 7 upp í 30 eftir því hvort
þeir fá frið fyrir lögreglunni. „Nú
era yfirvöld treg til að grípa til
aðgerða," segir Hajdanek, „þar
sem þau era ekki viss um hvað
Gorbachov ætlast fyrir. Þeir era
ófúsir að valda uppistandi, sér-
staklega í vestrænum fjölmiðlum,
fyrr en þeim er sagt hver nýja
línan verður." En hann bætir því
við að lítið sé um persónulega
óvild milli yfirmanna lögreglunnar
og andófsmanna.
Það er dýrkeypt að fá að lifa
óháðu menningarlífi. „Enginn
okkar getur starfað í sinni starfs-
grein. Ég er kyndari, kyndi
kolaofna," segir Uhl, og vel þjálf-
aður líkami hans vitnar um erfiði
vinnunnar. „Það er vinsælasta
vinnan fyrir menntamenn í Tékkó-
slóvakíu í dag.“
Hejdanek starfaði einnig um
margra ára skeið sem kyndari,
þar til vanheilsa neyddi hann til
að hætta. Nú lifir hann á lífeyri
sem háskólinn í Amsterdam veitir
honum.
Fangelsisvist er meðal þeirra
gjalda sem andófsmenn greiða
fyrir að öðlast athygli vestrænna
fjölmiðla og þá takmörkuðu lausn
undan ofsóknum sem hún veitir
þeim. „Það er kaldhæðnislegt að
athygli vestrænna fjölmiðla bein-
ist einungis að okkur ef við
lendum í fangelsi. Eftir að við
höfum afplánað fangelsisdóminn
verðum við þekktir á Vesturlönd-
um, og yfirvöld era treg til að
fangeisa okkur á ný,“ segir Uhl
sem sat níu ár í fangelsi fyrir
þátt sinn í að skipuleggja hreyf-
inguna „Charter 77“ (Stofnskrá
77).
Margskonar andófsstarfsemi
hefur verið sameinuð undir vernd-
arvæng Stofnskrár 77, og þar
sameinast Tékkar sem undirritað
hafa skjal þar sem þeir heita því
að vinna að mannréttindum á
grandvelli Helsinki-sáttmálans.
Uhl, einn stofnenda og frammá-
manna samtakanna, segir:
„Markmið Stofnskrár 77 era ekki
l>ólitísk, allt sem samtökin vilja
er að tryggja mannréttindi. Þetta
era ekki félagasamtök. Eina fé-
lagsstarfið er í höndum talsmanna
sem gefa út yfirlýsingar er birtast
í samizdat og vestrænum tímarit-
um.“ Meðal þeirra 1.200 sem
undirrituðu Stofnskrána er fyrr-
um utanríkisráðherra landsins
auk fjölda iðnverkamanna.
En þótt auðvelt sé fyrir leiðtoga
andófsmanna að flytjast búferlum
til Vesturlanda, kjósa mennta-
mennirnir frekar að haida kyrru
fyrir í Tékkóslóvakíu og starfa
þar í þeirri aðstöðu sem þeir hafa
getað skapað sér.
(Heimild: The Observer)