Morgunblaðið - 22.01.1987, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. JANUAR 1987
Nemendur, stúlkur í hússtjórnarnámi, sumarið 1954 ásamt Bergljótu og Svend Haugaard (8.-9. f.v.).
inni með þessum orðum:
Höfum hraðan á og scndum hand-
ritin aftur til íslands, og látum
fulltináa dönsku ríkisstjórnarinnar
afhenda þau frá dönsku þjóðinni.
Þetta verður hátíðisdagur, sem
reynast mun mikilvægur nor-
rænni eindrægni og samvinnu um
langan aldur“.
Um sumarið, þetta sama ár
1957, höfðu þau Bergljót og
Svend, verið í heimsókn á Is-
landi. í þessari íslandsreisu gerðu
þau víðreist hér heima á Fróni.
Fóru m.a. til Akureyrar og allt
norður í Mývatnssveit. Skoðuðu
ýmis náttúrufyrirbæri, svo sem
laugar, hveri, vatnsföll, eldstöðvar
og komust að rótum HekluQalls.
Kynntu sér líf fólks í borg og
byggð og sérstaklega framfarir í
landbúnaði. Vakti það undrun
þeirra, hversu vélvæðing land-
búnaðarins var hér á háu stigi.
íslandsvinirnir í Skive -
Bergljót og Svend Haugaard
eftirAsu Guðmundsdóttur, EbbuLárus-
dóttur og Guðfinnu Gissurardóttur
Bergljót og Svend Haugaard. Niels sonur þeirra, rafmagnsverk-
fræðingur í Kaupmannahöfn, til vinstri
23. janúar 1987 er frú Bergljót
Haugaard 70 ára. Hún er norsk
að uppruna, fædd 23. janúar 1917
í Gausdal, einum hinna fögru
þverdala úr Guðbrandsdal, dóttir
skólastjóra þar, en hefur alið
mestan sinn aldur í Danmörku eða
frá því hún giftist ung Svend
Haugaard kennara við Vrá-lýð-
skólann og seinna skólastjóra við
Store Restrup á Norður-Jótlandi.
Skóli þessi var sambland af al-
þýðuskóla og verknámsskóla fyrir
verðandi búsýslufólk í sveit eða
ungmenni, sem ætluðu sér að
vinna við sveitabúskap í framtíð-
inni. Skólinn var líka undirbún-
ingsskóli fyrir meiriháttar
búfræðinám í bændaskóla.
Á árum þeirra hjóna í St. Rest-
rup (1949—1966) var þar, undir
þeirra stjórn, rekinn sumarskóli í
hússtjóm og bóknámsfögum fyrir
stúlkur í Danmörku og víðsvegar
að af liinum Norðurlöndunum. —
Rösklega 100 stúlkur frá íslandi,
úr öllum landshlutum, — sóttu
þennan skóla á sinni tíð með til-
styrk norræna félagsins hér
heima. Þetta var góður heimavist-
arskóli og um flesta hluti til
fyrirmyndar. Var víða þekktur og
naut vinsælda. — Skólasetur þetta
hafði áður verið herragarður,
meðal hinna stærstu í landinu, —
og bar enn dám af því. Ýmsar
þekktar ættir landsins sátu þetta
óðal, — og eru einna kunnastar
Gyldenstjemeættin, sem sat þar
14., 15. og fram á 16. öld og
Levetzow-aðallinn frá 1685 og
fram á 19. öld. Samtök smábænda
í Álaborgaramti keyptu og eign-
uðust þetta mikla óðal og lendur
þess 1912, — og skiptu því í 50
ný býli, en árið 1914 var á sjálfu
óðalssetrinu settur á laggimar
smábænda lýðskóli, sem varð
brátt nokkurs konar miðskóli,
milli lýðskóla og bændaskóla.
Hafa ýmsir kunnir bændur hlotið
sína undirbúningsmenntun í þess-
um skóla og sumir þeirra voru
seinna kjömir á þjóðþing Dana.
Okkur íslenzku stúlkunum, sem
sóttu þennan skóla fyrrum, fannst
umhverfi hans einkar fagurt og
aðlaðandi. Hinn góði andi og
bragur, sem ríktu í þessum skóla,
mátti rekja til hinna frábæru
stjómenda og húsbænda skólans,
en þar réðu ríkjum, eins og áður
segir, heiðurshjónin: Bergljót og
Svend Haugaard, en bæði tvö
voru þau miklir persónuleikar,
sem nemendur og kennarar báru
virðingu fyrir.
Þau hjónin reyndust okkur
stúlkunum, sem vorum flestar
langt að komnar og víðsvegar að,
eins og beztu foreldrar og báru
hag okkar og velferð mjög fyrir
bijósti. Öllum, sem kynntust þeim,
hlaut að þykja vænt um þau, sök-
um mannkosta þeirra. Þau voru
afar samhent við stjóm skólans.
Við fundum til öryggis undir
þeirra stjóm og okkur fannst allur
bragur þarna eins og bezt gerist
á góðu og vönduðu heimili.
Seinna var Svend Haugaard
kjörinn á þjóðþing Dana (fyrir
„Radikale venstre“) og sat hátt
í tvo áratugi á þingi og lét þar
mikið að sér kveða. Um nokkurt
árabil var hann formaður þing-
flokks „Radikale venstre" og m.a.
sat hann á þingi þann tíma, sem
flokksbróðir hans, Hilmar Bauns-
gaard, var forsætisráðherra
Dana, en einmitt þá var handrita-
málið í fullum gangi, sem endaði
með því, að Danir skiluðu Islend-
ingum handritunum, eins og
kunnugt er, en þau fyrstu komu
hingað heim 21. apríl 1971. Sjálf-
ur var Svend Haugaard eindregið
fylgjandi því, eins og aðrir dansk-
ir lýðskólamenn og flokksbræður
hans einnig, að Danir skiluðu
handritunum til sinna heimkynna,
heim til íslands, — og skrifaði
greinar málinu til stuðnings, t.d.
ágæta grein, sem birtist í „Höj-
skolebladet“ 22. nóv. 1957, sem
bar yfírskriftina: „Hándskrift-
erne til Island".
í lauslegri þýðingu lauk grein-
Fannst þeim ísland vera eins og
nýtt land og allt annað land en
þau höfðu lesið um og haft spum-
ir af. í ársriti skólans 1957, sem
er vandað rit, ritar Bergljót
skemmtilega grein um þessa Is-
landsreisu þeirra hjóna og er hún
prýdd myndum héðan. í grein
þessari, sem hún kallar blátt
áfram — „ísland'* — notar hún
tækifærið til þess að minnast á
handritin og þörf íslendinga fyrir
þau og segir þar m.a. orðrétt í
íslenskri þýðingu: „ísland nútím-
ans þarfnast handritanna — ekki
til þess að þau verði niðurgrafin
á einhveiju safni, en sem dýr-
gripa, sem munu verða varðveittir
af komandi kynslóðum.“ Þessir
góðu Islandsvinir, Bergljót og
Svend Haugaard, lágu ekki á liði
sínu í handritamálinu, fremur en
annað lýðskólafólk. ísland átti
sannarlega í þeim góða hauka í
Store Restrup-skólinn á Norður-Jótlandi.
horni, þegar inikið lá við í þessu
viðkvæma máli millum tveggja
bræðraþjóða.
Á þeim þingum Norðurlandar-
áðs, sem haldin hafa verið hér á
landi, kom Svend Haugaard sem
kjörinn fulltrúi danska þjóðþings-
ins og var Bergljót nokkrum
sinnum með honum. Okkur, nem-
endum þeirra, þótti vænt um,
hversu hjónin gerðu sér mikið far
um að hafa samband við okkur,
þrátt fyrir hið mikla annriki og
knappa tíma, sem þau höfðu hér,
til eigin ferða á meðan á þingi
stóð. Mikil var okkar ánægja að
fá að hafa þau sem gesti okkar
stund og stund, þegar þeim gafst
tími til. Þau hafa ætíð verið okkur
miklir aufúsugestir.
Þau hjónin eru einkar fróð um
Island, bæði um menn og mál-
efni. Alltaf hafa þau lagt sig fram
um að fræðast sem mest um land
og þjóð. Þau eru allvel að sér í
sögu landsins, fornri og nýrri og
bókmenntum, einkum þeim fomu.
Heima í Skive leiðir Bergljót lítinn
leshring, þar sem lesnar eru
íslenzkar bækur og þær ræddar
frá ýmsum hliðum. I hvert skipti,
sem Svend Haugaard .kom hing-
að, var hann ekki í rónni fyrr en
hann var búinn að koma á Þing-
völl, sem hann leit nánast á sem
helga jörð, þar sem elzta núver-
andi þing heimsbyggðarinnar
hafði verið stofnað.
Síðast komu þau hjón, Bergljót
og Svend Haugaard, hingað til
lands sumarið 1985. Voru þá far-
arstjórar fyrir 27 manna hópi
áhugafólks um að kynna sér sögu-
slóðir Njálu. Þau voru einstaklega
heppin með ferðaveður alla dag-
ana á Njáluslóðum. ísland skart-
aði þá sínu fegursta og allur
ferðahópurinn geislaði af gleði
yfir því, hversu allir hinir rómuðu
sögustaðir Njálu brostu við þeim
í sumarblíðunni. Fróðlegt var þá
að hlýða á Bergljótu flytja stuttan
en áhrifaríkan Njálufyrirlestur
yfir þessum útlendu ferðalöngum,
sem allir höfðu óslökkvandi áhuga
á Njálssögu og umhverfi því, þar
sem hinir viðburðaríku atburðir
hennar gerst. Greinilegt var, að
hún er mjög vel að sér og fær á
þessu sviði og menn treystu því,
sem hún sagði í þessum fræðum
Áhugahópur þessi leit á Njálssögi
sem eitt mesta bókmenntaafrek
allra tíma.
Svend Haugaard lét af þing-
mennsku fyrir nokkrum árum —
og var langt frá því að hann sett-
ist í helgan stein. Er vart unnt
að hugsa sér annan mann, sem á
jafn annríkt og erilsama daga og
hann. Hann er hinn mesti vinnu-
þjarkur og afkastamaður og
störfum hlaðinn sýknt og heilagt.
Hingað til hefir hann gegnt ýms-
um störfum fyrir hið opinbera, en
er auk þess mikill ferðalangur og
eftirsóttur fyrirlesari. Kona hans
á þetta sammerkt með honum,
enda hefur hún alla tíð staðið
dyggilega við hlið manns síns og
verið honum mikil hjálparhella.
Hann er fæddur þann 30. apríl
1913 og er að verða 74 ára. Hef-
ur hann samt enn óbilandi og
lifandi áhuga á þjóðmálum og
reyndar hveiju því máli, sem
snertir mannleg samskipti hvar
sem er á jarðarkringlunni. Hann
er mikill og einlægur friðarsinni
og það er Bergljót einnig.
Og í dag er þessi góða og merka
kona — Bergljót Haugaard — 70
ára.
Við þijár, sem þetta ritum, vit-
um, að við mælum fyrir munn
allra hinna hér heima, sem voru
á St. Restrup-skóla á sinni tíð,
er við segjum:
Við, „Restrup-pigeme“, send-
um Bergljótu Haugaard og manni
hennar, Svend Haugaard, okkar
beztu ámaðaróskir og innilegt
þakklæti fyrir órofa tryggð þeirra
og vinarhug í okkar garð.
Heimilisfang þeirra hjóna er:
Violvej 2, 7800 Skive, Danmark.
Höfundar voru allir nemendur
við Store Restrup-skólann.