Morgunblaðið - 28.01.1987, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. JANÚAR 1987
29
i endurmeta
fsstofnunar
tengslum við eða undir stjórn Al-
þingis og í tengslum við viðskipta-
deild Háskólans, hagsmunasamtök
og hugsanlega fleiri aðila.
3)í stað efnahagsráðuneytis
kæmi til opinber stofnun með sömu
verkefni, er hefði ekki ráðuneytis-
stöðu.
„Færa má rök fyrir þessum leið-
um öllum og líka fyrir óbreyttri
skipan mála,“ sagði Þórður.
„Óþreytt skipan hefur þann kost,
að líklega þarf ekki að auka fjár-
veitingar til þessara verkefna og
nýta má áfram starfskrafta Þjóð-
hagsstofnunar við ólík verkefni.
Þótt stofnunin starfi formlega í
tveimur deildum, er það svo í reynd
að menn ganga þar á milli og vinna
bæði við það, að afla gagna um
fortíðina og leggja dóm á þau og
spá um framvindu mála. Þetta er
hins vegar nokkur ókostur, því að
stofnuninni er þannig ætlað ákveðið
eftirlitshlutverk með sjálfri sér. Því
er e.t.v. fýsilegt, að flytja „forti-
ðina“, ef svo má komast að orði,
yfir til Hagstofunnar og greina á
milli spár og ráðgjafar annars veg-
ar og hins vegar uppgjörs og mats
á því, hver þróunin varð. Gallinn
er sá, að þetta hefur í för með sér
aukinn kostnað vegna fjölgunar
starfsmanna og meiri tækjabúnað-
ar. Þó er kostnaðurinn ekki slíkur,
að hann ætti í sjálfu sér að þurfa
að stöðva rnálið."
Þórður sagði, að í nágrannalönd-
unum væri víðast hvar starfrækt
sérstakt efnahagsráðuneyti innan
viðkomandi Stjórnarráðs. Þetta hef-
ur þótt heppilegt á margan hátt,
því að þannig er vinna við mótun
efnahagsstefnunnar og mat á
ástandi og horfum séð í beinu sam-
hengi. Jafnframt eru forsendur til
að mynda sterkara samband og
trúnað milli ríkisstjórnar og efna-
hagsráðunauta, en ef ráðgjafar-
starfíð væri í sjálfstæðri stofun, sem
jafnframt er ætlað að gegna hlut-
iausu ráðgjafarhlutverki gagnvart
öðrum aðilum, s.s. stjómarandstöðu
og hagsmunasamtökum. I þessu
efni em markmið illa samrýmanleg
innan sömu stofnunar. „Að mínu
mati er ráðuneytisformið hér á landi
þess eðlis, að þetta er að óbreyttu
ekki heppileg skipan," sagði Þórð-
ur. „Ég hef þá fyrst og fremst í
huga, að ráðuneytisstjórar eru æv-
iráðnir einsog flestir aðrir embætt-
ismenn, en það er ekki heppilegt
form þegar um efnahagsráðgjöf er
að ræða. Sú hætta er ávallt fyrir
hendi, að viðhorf ríkisstjórnarinnar
og ráðgjafans falli það illa saman
að það skaði framgang efnahags-
stefnunnar. Þetta á auðvitað við á
fleiri sviðum opinberrar stjórnsýslu,
en er sérstaklega þýðingarmikið í
þessu tilviki. En hvort sem sett
yrði á stofn sérstök efnahagsstofn-
un eða formlegt ráðuneyti er ljóst,
að flytja yrði núverandi hagrann-
sóknir Þjóðhagsstofnunar til sjálf-
stæðrar stofnunar. Slík stofnun
gæti t.d. verið í tengslum við Al-
þingi, aðila vinnumarkaðarins,
Háskólann og ýmsa aðila í atvinn-
ulífinu. I framtíðinni gæti hún lifað
á eigin tekjum - með því að selja
þjónustu sína.“
Þórður Friðjónsson kvaðst hafa
velt því talsvert fyrir sér, hvaða
leið heppilegast væri að fara í þess-
um efnum, en hann væri ekki
kominn að einhlítri niðurstöðu, enda
væri hann ráðgjafi í þessu efni, en
ekki sá aðili sem tæki ákvörðun um
skipulag þessarar starfsemi. Einu
vildi hann þó mæla sérstaklega með
á þessu stigi og það er nauðsyn
þess, að yfirmaður efnahagsráð-
gjafar væri ekki æviráðinn embætt-
ismaður, heldur ráðinn til ákveðins
árafjölda, t.d. fjögurra ára, eða
fylgdi jafnvel ríkisstjórnum. „Ef
gerðar verða skipulagsbreytingar
mun ég hins vegar leggja áherslu
á það, að þær verði gerðar í samr-
áði við starfsfólk stofnunarinnar.
Ég á eftir að ræða þessi mál betur
við starfsmennina hér á Þjóðhags-
stofnun og mun gera ríkisstjórninni
grein fyrir þeirra viðhorfum, þegar
þetta mál verður tekið til umíjöll-
unnar á þeim vettvangi,“ sagði
hann.
GM
Bjöm Þorsteinsson
dxe5 11. Bd5 - Bd7 12. b4 - a6
13. Ba3
Nú virðist svartur ekki eiga ann-
arra kosta völ en að hörfa með 13.
— Dd8, því hvítur hótar óþyrmilega
að leika 14. b5 og vinna mann.
Slíkt undanhald er ekki Birni að
skapi og honum tekst að fínna stór-
snjalla mannsfóm sem gefur svarti
hættuleg sóknarfæri:
13. —Rh5! 14. b5 - Df6 15. bxc6
- bxc6 16. Bb3 - Rf4 17. Dfl -
g4 18. hxg4 — Bxg4
Hvítur er varnarlaus, því allt
svarta liðið tekur þátt í sókninni, á
meðan þrír léttir menn hvíts mæla
göturnar hinum megin á borðinu.
19. Rh2 - Hg8 20. Rxg4 - Hxg4
21. He3 - Hxg2+ 22. Dxg2 -
Rxg2 23. Kxg2 — Bxe3 24. fxe3
— 0-0-0 25. Bxa6+ — Kb8 og
hvítur gafst upp.
Áttunda umferð haustmótsins
verður tefld í kvöld, miðviku-
dagskvöld, og hefst kl. 19.30.
Niunda umferðin hefst á sama
tíma á föstudagskvöld og sú
tíunda á sunnudaginn kl.14.
Síðasta umferðin verður tefld
næsta miðvikudag kl. 19.30.
Skákstjórar á mótinu em þeir
Ríkharður Sveinsson og Ólafur
Ásgrímsson í opnum flokki og
Hrefna Stefánsdóttir í unglinga-
flokki.
Oman:
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir JÓHÖNNU KRISTJÓNSDÓTTUR
Þar eru að verða einhverjar
mestu breytingar í framfara-
átt af öllum Arabaríkjum
Nýjar skýrslur spá að ólæsi verði upprætt þar innan fárra ára
OMAN er ekki í fréttum á hverjum degi. Sumir eru þeir, sem
hafa ekki nema óljóst hugboð um, hvar þetta land er niðurkom-
ið. Það á landamæri að Suður Jemen að vestan og Sameinuðu
Arabisku furstadæmunum i norðaustur. Auk þess liggur landið
að hluta til upp að Saudi Arabiu, en þar gildir hið sama og um
fleiri lönd i þessum heimshluta: landamörk eru ekki formlega
ákveðin. Þótt fréttir frá Oman séu af skornum skammti er aug-
ljóst að mikil uppbygging og gerjun er á öllum sviðum og nú er
því spáð, að Oman verði fyrst Arabaríkja til að uppræta að fullu
ólæsi. Það eru engin smá tiðindi, þegar haft er í huga hvernig
ástandið var í menntunar þar fyrir tiltölulega fum árum.
A
nýjasta tölublaði mánaðar-
ritsins Middle East segir og
frá því að fyrsti háskólinn í
landinu hafi nú tekið til starfa.
Þá hófu nám til að byija með
þtjú þúsund nemendur í fjórum
deildum. Þeim verður síðar fjölg-
að. Um það leyti sem núverandi
súltan Quaboos bin Said tók við
af föður sínum, sem var sagður
afturhaldssamur maður og
beinlínis sá sér hag í að ekkert
yrði gert til að uppfræða þjóðina,
voru þrír skólar í landinu, þúsund
skólabörn voru við nám og kenn-
arar voru 34. Á árinu 1986 voru
74 nýir skólar opnaðir og eru nú
alls 696 og skráðir nemendur eru
um 253 þúsund. Kennarar eru um
1400 hundruð. Oman mun þá
ekki síður komast á spjöld sög-
unnar, ef markmiði súltansins
verður náð, að hver einasti þegn
í landinu verði læs og skrifandi.
Þó svo að olía hafi fært Oman
ríkidæmi, eins og mörgum öðrum
í þessum hluta heimsins, virðist
em stjórn landsins hafí fylgt skyn-
samlegri og hófsamri stefni í
nýtingu hennar. Forðazt hefur
verið að láta allt byggjast á olí-
unni, eins og sums staðar hefur
komið fyrir, svo að aðrir atvinnu-
vegir hafa verið vanræktir. Með
hörmulegum afleiðingum, eins og
komið hefur í ljós. Einnig hefur
súltaninn ekki fært sér olíuauðinn
persónulega í nyt, svo sem eins
og yfirstéttin í Saudi Arabiu, svo
að aðeins sé nefnt eitt land. Qu-
aboos súltan er sagður hugsjón-
aríkur maður og einlægur
umbótasinni, sem er áfjáður í að
bæta hag þjóðarinnar í heild og
lifir sjálfur fábrotnu lífi. Hann
ferðast mikið um landið og vill
kynna sér aðstæður af eigin raun.
Nú er dagsframleiðsla í Oman
um 416 þúsund tunnur á dag og
hefur aukizt að meðaltali um 27
þúsund tunnur á dag frá árinu
1983. Oman er ekki aðili að
OPEC. Það segir sig auðvitað
sjálft, að olían er mikilvæg, en
meðal annarra atvinnuvega, sem
þar eru þýðingarmiklir má nefna
vinnslu gass, sem nýtt er í stór-
auknum mæli í iðnaði landsins.
Oman framleiðir einnig landa
mest af kopar og útflutningsverð-
mæti kopars á árinu 1985 var
meira en nokkru sinni fyrr. Fisk-
veiðar eru stundaðar í bæjunum
við strönd Arabiuhafsins og með
aukinni tækniþekkingu hefur sá
atvinnuvegur orðið æ ábatasam-
ari. Landbnúnaði og akuryrkju
hefur fleygt fram; hvorttveggja
er að víða í landinu er jarðvegur
djúpur og frjósamur og í annan
stað hafa Omanir sýnt mikla út-
sjónarsemi í að leiða vatn yfir
eyðimerkursvæði og rækta upp.
íbúar Oman eru sagðir um 1,5
milljón og í höfuðborginni Muscat
og nágrannabæjum munu búa um
300 þúsund manns. Verulegar
umbætur hafa verið gerðar í fé-
lagslegum málum og lögð áherzla
á aðstoð við öryrkja og aldraða.
I opinberum plöggum, sem ég hef
undir höndum er talað um jafn-
rétti kynjanna og að súltaninn
vilji, að það verði í reynd, meðal
annars með því að skólaskylda
stúlkna verði algerlega til jafns
við pilta. .
Súltaninn sem er liðlega fertug-
ur að aldri hlaut menntun sína í
Bretlandi. Hann virðist vera vin-
veittur vestrænum ríkjum og
hefur forðazt að taka nokkra þá
afstöðu í utanríkismálum, sem
gætu skellt honum inn í neina
pólitíska blokk. Oman er þó að
sjálfsögðu í Arababandalaginu og
vill eiga samleið með Arabaþjóð-
um. Oman er á móti ísrael en
hefur fylgt hófsamri stefnu, að
minnsta kosti miðað við harð-
skeyttari ríki Araba. Þeir létu
óopinberan stuðning í ljós við frið-
arfrumkvæði Sadats og þeir hafa
- á lágu nótunum að vísu - lýst
blessun sinni yfir þá hugmynd að
Hussein Jórdaníukonungur reyni
að komast að samkomulagi við
ísraela. Af ýmsu má ráða að
Oman sé eina ríkið, sem ekki hef-
ur flækzt tilfínningalega og
pólitískt inn í málefni Palestínu-
manna, þótt þeir styðji eindregið,
að þeir fái sitt heimaland. Fáir
Palestínumenn hafa fengið að
flytjast til Oman.
Óman er þrátt fyrir allar fram-
farir, lokað land. Ferðamönnum
Súltaninn virðist dáður af
þegnum sínum
hefur ekki verið leyft að koma til
landsins og örfáum blaðamönn-
um, sem ekki eru arabiskir, leyft
að koma þangað Helztu gestir eru
viðskipta- og kaupsýslumenn og
verða þeir jafnt og aðrir að afla
sér ekki aðeins vegabréfsáritunar,
heldur og sérstaks plaggs, eins
konar leyfísbréfs áður en lagt er
af stað. Ef þetta er ekki fyrir
hendi, dettur engu flugfélagi í hug
að taka viðkomandi farþega til
Omans.
Þó ber þeim ásamt um, sem
sækja Oman heim, að óvíða í
Arabaheiminum, mæti útlending-
ur meiri gestrisni og hlýju en
þar. Omanir eru stoltir og sjálfs-
virðing þeirra til eftirbreytni
mörgum Árabaþjóðum. Og landið
er fagurt og frítt að dómi þeirra
sem hafa ferðazt þar um, fjöl-
breytni í landslagi meiri en gerist
og gengur.
Oman verður líklega enn um
sinn „gátan í Arabaheiminum",
eins og ég sá komizt að orði í riti
um landið, mættu menn leggja
við eyru og hafa augun opin.
Omanir ætla sér án efa stóran
hlut á vettvangi Arabaþjóða á
næstu árum og þeir hafa metnað
og trúlega alla burði til að láta
að sér kveða.
Heimildir: Middle East, 12. tblM Oman
1986, Memo no 85 ’86