Morgunblaðið - 13.06.1987, Síða 33

Morgunblaðið - 13.06.1987, Síða 33
32 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. JÚNÍ 1987 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. JÚNÍ 1987 33 Útgefandi Árvakur, Reykjavík Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson. Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason. Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen. Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson. Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson. Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskriftargjald 550 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakiö. Sigur Margaretar Thatcher Fáir stjómmálamenn hafa á þessum áratug komist með tæmar þar sem Margaret Thatcher, forsætisrápherra Breta og leiðtogi breska Ihalds- flokksins, hefur hælana. Enn sýndi hún það í kosningunum á fímmtudag, að hún býr yfír miklum pólitískum slagkrafti, meiri en allar kannanir gáfu til kynna. íhaldsflokkurinn hefur fengið góðan og ömggan meiri- hluta í breska þinginu í þriðju kosningunum í röð undir forystu Margaretar Thatcher. Þetta hefur engum breskum stjóm- málamanni tekist síðan 1827, þegar maður að nafni Liverpool lávarður vann svipað afrek við allt aðrar aðstæður; hann var forsætisráðherra frá 1812 til 1827. Margaret Thatcher er um- deildur stjómmálamaður með umdeildar skoðanir, sem hún hrindir í framkvæmd með mark- vissri einbeitni án þess að efast eitt andartak um, að hún hafí rétt fyrir sér. Hún hefur gengið á hólm við verkalýðshreyfíng- una og annars konar stoftiana- mennsku, sem hún telur standa bresku þjóðlífi og efnahagslífí fyrir þrifum. Hún vill jafna auðnum í landinu með þvi að gera sem flesta að eigendum í árðbæmm fyrirtækjum og hefur beitt sér fyrir sölu ríkisfyrir- tækja og einkavæðingu. Með þessu hefur hún vakið áhuga almennings á velgengni fyrir- tækja og stuðlað að því, að kjósendur hafna þeim stjóm- málaflokkum, sem láta eins og unnt sé að njóta efnislegra gæða án þess að greiða nokkuð fyrir þau. Þegar Margaret Thatcher vann sigur í kosningunum 1983 sögðu þeir, sem þá hörmuðu traustið í hennar garð, að hún hefði sigrað vegna Falklands- eyjastríðsins. Mátti lesa bolla- leggingar um það í blöðum hér á landi hjá þeim, sem vildu ekki trúa því að frjálshyggja Thatch- ers ætti upp á pallborðið hjá nágrönnum okkar Bretum. Hvað ætli þessir menn segi núna? Verkamannaflokkurinn skipti um formann eftir áfallið mikla 1983, Neil Kinnock var valinn til þess að leiða flokkinn inn á miðjuna og síðan til sig- urs í kosningum. Verkamanna- flokkurinn stendur lítið betur að vígi nú en 1983. Að vísu getur hann huggað sig við það, að Bandalag frjálslyndra og jafnaðarmanná hlaut hroðalega útreið; þess vegna hefur Verka- mannaflokkurinn óskoraða forystu fyrir stjómarandstöð- unni. Kinnock þótti standa sig vel í kosningabaráttunni, en það dugði ekki til að hann næði því markmiði, sem hann hafði heitið sjálfum sér og öðrum að ná: að koma Thatcher úr embætti. Ef nefna á einhveija eina ástæðu fyrir því, að Kinnock mistókst þetta, ber að benda á kröfu hans um einhliða kjamorku- afvopnun Breta. Breskir kjós- endur höfnuðu þessari kröfu afdráttarlaust á þeirri forsendu, að þar með væri óvinum lands- ins, Sovétmönnum, afhent fjöregg þess. Kunnáttumenn eru sammála um, að kosningabaráttan í Bret- landi beri æ fleiri merki átaka milli einstaklinga eins og háð eru í forsetakjöri í Bandaríkjun- um. Kraftur leiðtoganna ráði afli flokkanna. Með þessum rök- um segja menn, að ekki þurfí að undrast lélega niðurstöðu hjá Bandalagi frjálslyndra og jafn- aðarmanna; það heyji enginn markvisst forsetalqor með tvo forseta í framboði á sama listan- um. Þeir David Steel frá fijáls- lyndum og David Owen hjá jafnaðarmönnum gerðu það ekki upp fyrir kosningamar, hvor væri leiðtoginn og tilvon- andi forsætisráðherra. Nú er David Owen einn eftir á þingi af þeirri „fjórmenningaklíku", sem klauf sig úr Verkamanna- flokknum á sínum tíma og stofnaði Jafnaðarmannaflokk- inn til að mótmæla vinstri- mennskunni í Verkamanna- flokknum. Bandalagið hlýtur að líta í eigin barm og hugsa sinn gang. Margaret Thatcher þurfti ekki að hugsa sig mikið um á kosninganóttina. Um leið og hún var viss um meirihluta á þingi tók hún af skarið um þau mál, sem hún myndi hafa efst á dagskrá á hinu nýbyijaða, fímm ára kjörtímabili. Stjóm hennar ætlar að beita sér fyrir umbótum í skólamálum, heil- brigðismálum og húsnæðismál- um. Thatcher ætlar að ráðast gegn þeim vanda, sem heijar á ýmsa bæjarhluta í breskum stórborgum, uppræta fátækt þar og volæði í ýmsum myndum. Ekki verður slakað á í stjóm efnahagsmála og einkavæðingu verður haldið áfram. Kjamorku- herafli Breta verður endumýj- aður og hlúð verður að samstarfí Vesturlanda um traustar vamir um leið og sam- ið verður um afvopnun við ríkin í austri. UTANRÍKISRÁÐHERRAFUNDUR ATLANTSHAFSBANDALAGSINS í REYKJAVÍK Shultz á blaðamannafundi í Háskólabíói: Atlantshafsbandalagið stóð saman og sýndi styrkleika „Við sjáum hér augljóst sam- þykki utanrikisráðherra Atlants- hafsbandalagsins, sem ég get greint Ronald Reagan Banda- ríkjaforseta frá, og getur hann nú haldið áfram viðræðum," sagði George Shultz á blaða- mannafundi, sem haldinn var i Háskólabiói um hádegi í gær. Hðfðu utanríkisráðherramir skSmmu áður gefið út yfirlýs- ingu, þar sem þeir lýsa yfir stuðningi við að banna meðal- drægar og skammdrægar kjarn- orkuflaugar um heim allan. Paul Nitze, einn helsti samninga- Viðræðum haldið áfram með þetta veganesti, sagði Paul Nitze maður Bandaríkjamanna í viðræð- um risaveldanna um Evrópuflaug- amar, sagði í stuttu samtali við Morgunblaðið að styrkur Atlants- hafsbandalagsins hefði komið í ljós á Reykjavíkurfundinum. „Nú getum við haldið áfram samningaviðræð- um með þetta veganesti frá aðildar- ríkjum NATO. Sovétmenn hafa nú lagt fram tvær til þijár tillögur um afvopnunarmál á mánuði. Atlants- hafsbandalagið byggir á samráði aðildarríkja þess og því tekur tíma að bregðast við þeim. Nú verðum við að vona að Sovétmenn haldi ekki fast við sinn keip og krefjist þess að þeir fái að halda eftir hundr- að kjamaoddum í Asíu, en Banda- ríkjamenn 100 oddum utan Evrópu. Ef fallist verður á að eyða bæði skammdrægum og meðaldrægum flaugum um heim allan verður auð- veldara að hafa eftirlit með að bræður sína einn af öðrum. Frakkar og Bandaríkjamenn höfðu deilt um það hvort Atlants- hafsbandalagið ætti að eiga frumkvæði að viðræðum um hefð- bundinn herafla á nýjum grundvelli. Tókst ráðherrunum að koma sér saman um lausn á málinu, sem full- trúar allra aðildarríkja Atlantshafs- bandalagsins sættu sig við. Shultz kvað bæði helstu mál fundarins, deiluna við Frakka og Evrópuflaugamar, vera mikilvæg atriði, en nú væru umræður um þau innan NATO að baki: „Það er ánægjulegt að komist hafi verið að niðurstöðu í Reykjavík," sagði ráð- herrann. Shultz var spurður hversu mikil- vægt samþykki Atlantshafsbanda- lagsins við því að halda áfram viðræðum um Evrópuflaugamar væri: „Bandalagið hefur staðið saman og sýnt styrkleika. Ráð- herramir veittu einn af öðrum samþykki sitt og nú er Bandaríkja- manna og Sovétmanna að komast að samkomulagi. NATO er árang- ursríkasta bandalag allra tíma. Því hefur tekist að greiða úr öllum vandamálum. Öll aðildarríki hafa verið tekin með í reikninginn og friður hefur haldist í fíörutíu ár.“ Shultz sagði aðspurður um það hvort leiðtogafundur væri á döfínni að bæði Reagan og Mikhail Gorb- achev Sovétleiðtogi hefðu sagt fundi sína árangursríka og vildu þeir halda slíkum fundum áfram. „Enn hefur ekkert verið ákveðið um leiðtoga fund, en það er raun- hæfur möguleiki að leiðtogamir hittist á næstunni," sagði Shultz. „Það er alls ekki hægt að segja að samningaviðræðum sé lokið. Erfítt verður að koma á eftirliti með því samkomulag verði haldið og við fetum hér ótroðnar slóðir. Hvorir tveggju fara því varlega,“ sagði Shultz um viðræður stórveld- anna um Evrópuflaugamar, sem nú verður haldið áfram í Genf. Hann sagði að 72 skammdrægar flaugar af gerðinni Pershing 1A, sem staðsettar eru í Vestur-Þýska- landi og em í eigu vestur-þýska flughersins, væru ekki með á samn- ingaborðinu. „Á þær var ekki minnst þegar Bandarílqamenn lögðu fram tillögu um að eyða meðaldrægum flaugum í Evrópu árið 1981, né þegar Sovétmenn tóku upp þráðinn árið 1986. Þær bar hvorki á góma á leiðtogafundin- um í Genf, né í Reykjavík. Þær hafa ekki verið ræddar í Vín og komu ekki til umræðu þegar ég ræddi við Eduard Shevardnadze utanríkisráðherra í Moskvu," sagði Shultz. Yfirlýsing ráðherrafundar Atlantshafsráðsins í Reykj avík 11.-12. júní 1987: Sjáum engan annan kost en fælingarstefnuna Hér birtist í heild þýðing á yfirlýsingu sem utanríkisráð- herrar ríkja Atlantshafsbanda- lagsins gáfu að loknum fundi sínum í Reykjavík i gær. 1. Þegar fundur okkur er haldinn virðist þróunin í samskiptum aust- urs og vesturs benda til þess að raunverulegur árangur geti orðið, einkum á sviði afvopnunarmála. Við fögnum þessari framvindu og mun- um vinna að því að hún leiði af sér aukið öryggi og aukinn stöðugleika. Við veitum athygli ýmsu sem uppör- vandi er í stefnu Sovétríkjanna innan lands og út á við. í mati okkar á stefnu Sovétríkjanna erum við sammála um að prófsteinninn sé athafnir Sovétríkjanna á sviðum sem spanna frá mannréttindum til afvopnunar. Við áréttum gildi hinnar tvíþættu niðurstöðu Harmel-skýrslunnar frá 1967. Varðveisla nægilegs hemað- arstyrks og samstaða og samlyndi bandalagsins er grundvallarstefna í viðræðum okkar og samstarfí við aðra, stefna sem miðar að því að ná sífellt meiri stöðugleika og trausti í samskiptum austurs og vesturs. 2. Hið alvarlega ójaftivægi á sviði hefðbundinna vopna, eftiavopna og kjamorkuvopna, og hin síaukna uppbygging sovésks hemaðarmátt- ar, er okkur enn efst í huga. Við áréttum að við sjáum ekki neinn valkost við þá stefnu sem bandalag- ið hefur mótað til að koma í veg fyrir stríð - fælingarstefnuna, sem byggð er viðeigandi hlutföllum nægilegs og nothæfs herafla, kjam- orkuherafla sem hefðbundins herafla, og er hvor þáttur ómiss- andi. Þessi stefiia mun hér eftir sem hingað til hvíla á þeim tengslum sem eru á milli öryggis hinnar fijálsu Evrópu og Norður-Ameríku, þar sem örlög þeirra em óumflýjan- lega samtengd. Af þessum sökum er kjamorkuskuldbinding Banda- ríkjanna, dvöl bandarískra kjam- orkusveita í Evrópu (Grikkir minna á afstöðu sína til kjamorkuvopna) og staðsetning kanadískra og bandarískra hersveita þar gmnd- vallaratriði. 3. Takmörkun vígbúnaðar og afvopnun em undirstöðuþættir í öryggisstefnu okkar, við stefnum að samkomulagi um takmörkun vígbúnaðar, sem hægt er að ganga úr skugga um að sé virt, og sem miðar að stöðugri og öraggari hem- aðaijafnvægi á lægri stigum. 4. Við ítrekum þá áherslu sem við ieggjum á skjóta framvindu í átt til fækkunar langdrægra kjam- orkuvopna. Þess vegna fögnuðum við því að Bandaríkin og Sovétríkin em nú sammáia um að stefna að 50% fækkun í hinum langdræga herafla sínum. Við styðjum einarð- lega tillögu Bandaríkjanna í Genf um þetta atriði og hvetjum Sov- étríkin til að bregðast við henni á jákvæðan hátt. Við fómm yfír þá stöðu sem nú er í viðræðum Bandaríkjanna og Sovétríkjanna í Genf um vamar- kerfi í geimnum, en þær miða að því að hindra vígbúnaðarkapphlaup í geimnum og styrkja öryggishags- muni. Við styðjum áfram þessa viðleitni. 5. Við veitum athygli þeim ár- angri sem nýlega hefur náðst í Genfarviðræðunum um afvopnun, hvað varðar algert bann við notkun efnavopna. Við emm sem fyrr hlynntir því að ná sem fyrst sam- komulagi um alhliða, alþjóðlegan og eftirlitshæfan samning úm al- gera eyðingu núverandi birgða á samkomulagstímanum og bann við frekari framleiðslu slíkra vopna. 6. Við gemm okkur grein fyrir sífellt auknu mikilvægi þess að jafn- vægi sé á sviði hefðbundins herafla, ekki síst þegar umfangsmikil fækk- un kjamorkuvopna virðist möguleg. í því sambandi áréttum við þá stefnumótun sem fólst í Halifax- yfírlýsingu okkar og Bmssel-yfír- lýsingunni, en hvort tveggja miðaði að því að koma á alhliða, stöðugu Stjómendur ráðherrafundarins, framkvæmdastjóri og aðstoðarfram- kvæmdastjóri NATO ásamt aðstoðarmönnum sínum. og eftirlitshæfu jafnvægi í hefð- bundna heraflanum á lægri stigum. Við minnum á að viðræður um jafn- vægi á sviði hefðbundna heraflans ættu að tengjast viðræðum ríkjanna 35 sem þátt taka í ráðstefnunni um öryggi og samvinnu í Evrópu (RÖSE). Þær ættu að byggja á og víkka út þá samvinnu og það ör- yggi sem felst í lokaslqali Helsinki- fundarins og Stokkhólms-sam- komulaginu. Við samþykktum að tvær næstu viðræður um öryggis- mál ættu að fara fram innan ramma RÖSE-framvindunnar, en viðræð- umar um jafnvægi á sviði hefð- bundna heraflans ættu að vera sér á parti, hvað varðar _ efnisatriði, þátttöku og skipulag. Á grandvelli þessa samkomulags tókum við nauðsynlegar ákvarðanir til þess að gera viðræðunefnd háttsettra embættismanna okkar um hefð- bundna heraflann, sem sett var á laggimar eftir ráðherrafundinn í Halifax, kleyft að halda áfram starfi sínu og semja erindisbréf fyr- ir RÖSE-viðræðumar og viðræð- umar um hefðbundna heraflann, þær sem nú fara fram í Vín. 7. Eftir að hafa kynnt sér fram- vinduna í viðræðum Bandarílqanna og Sovétríkjanna um meðaldrægar lq'amorkueldflaugar (INF) hvetja bandamenn Bandaíkjanna Sov- étríkin til að falla frá kröfu sinni að halda eftir hluta af SS-20 eld- flaugum sínum. Þeir ítreka þá ósk sína að öllum langdrægum kjam- orkuflaugum á landi verði útiýmt í samræmi við þá stefnu sem NATO hefur löngum markað. Þeir styðja alþjóðlega og eftirlits- hæfa eyðingu allra skammdrægra lqamorkueldflauga Bandaríkjanna og Sovétríkjanna, þeirra sem draga 500 til 1.000 km, enda verði það þáttur í samkomulagi um meðal- drægar kjamorkuflaugar (INF). Þeir telja að INF-samkomulag á þessum gmndvelli yrði mikilvægur þáttur í alhliða og samtengdu sam- komulagi um takmörkun vígbúnað- ar og afvopnun; samkomulagi sem Ráðherrarnir að störfum á fundinum á Hótel Sögu. færi saman við stefnu NATO um sveigjanleg viðbrögð og fæli í sér: * 50% fækkun langdrægra kjamorkusóknarvopna Banda- ríkjanna og Sovétríkjanna, sem samið yrði um í núverandi Genfar- viðræðum. * Algera eyðingu efnavopna. * Stöðugleika hefðbundins her- afla á tryggu stigi og eyðingu misvægis á því sviði alls staðar í Evrópu. * í tengslum við jafnvægi á sviði hefðbundna heraflans og al- gera útrýmingu efnavopna: Raun- hæf og eftirlitshæf fækkun skammdrægra kjamorkuvopna Bandaríkjanna og Sovétríkjanna á landi, fækkun sem leiði til jöfnuðar á þessu sviði. 8. Við (í þessu samhengi minntu Frakkar á, að þeir hefðu ekki átt aðild að tvíþættu ákvörðuninni 1979 og þess vegna væm afleiðing- ar hennar ekki skuldbindandi fyrir þá) höfum falið fastafulltrúunum í Atlantshafsráðinu að vinna að því í samstarfí við viðeigandi hemaðar- leg yfírvöld að þróa frekar alhliða kenningu um takmörkun vígbúnað- ar og afvopnun. Afvopnunarmálin, sem bandalagið glímir við, hafa í för með sér flókin og samtengd málefni, sem verður að meta í heild, þar sem tekið er mið af almennri framvindu samningaviðræðna um afvopnun, sem nefndar em hér að ofan, og einnig öryggishagsmunum bandalagsins og fælingarstefnu þess. _ 9. í viðleitni okkar til að kanna alla kosti sem fyrir hendi em til að auka og bæta viðræður, sem snerta áhyggjuefni fólks bæði í austri og vestri, og fullvissir um að stöðug skipan friðar og öryggis í Evrópu kemst ekki á ef aðeins er treyst á hemaðarmátt, teljum við þróun mála innan ramma ráðstefn- unnar um öryggi og samvinnu í Evrópu (RÖSE) mjög mikilvæga. Við ætlum þess vegna að nýta okk- ur RÖSE í Vín til fullnustu. Fullkomin framkvæmd á öllum ákvæðum þess, sem samið hefur verið um á vettvangi RÖSE af þátt- tökuríkjunum 35, sérstaklega að því er varðar mannréttindi og sam- skipti fólks, er gmndvallar-mark- mið bandalagsins og óhjákvæmileg forsenda fyrir árangursríkri þróun samskipta austurs og vesturs á öll- ~ um sviðum. Með vísan til gagnlegra tillagna okkar ætlum við að láta enn á það reyna, hvort ekki sér unnt að fá ríkin í austri til að standa við skuld- bindingar sínar. Við munum halda áfram að vinna að efnislegum og tímanlegum nið- urstöðum ráðstefnunnar. 10. Við sem eigum aðild að MBFR-viðræðunum ítrekum vilja okkar til að ná skynsamlegu sam- komulagi, sem mælir fyrir um samdrátt, takmörkun og raunhæft eftirlit, og hvetjum fulltrúa Varsjár- bandalagsins í þessum viðræðum' til að bregðast með jákvæðum hætti við þeim mjög mikilvægu tillögum, sem Vesturlönd lögðu fram í desem- ber 1985 og að ganga til viðræðn- anna með uppbyggilegri hætti. 11. Á 750. afmælisári Berlínar leggjum við áherslu á samstöðu okkar með borginni, sem er nú sem fyrr mikilvægur liður í samskiptum austurs og vesturs. Umbætur á daglegum samskiptum innbyrðis í Þýskalandi ættu að koma sér sérs- taklega vel fyrir Þjóðveija. 12. Nú era rétt 40 ár liðin síðan Marshall, utanríkisráðherra Banda- ríkjanna, flutti framsýna ræðu sína í Harvard. Þau gmndvallaviðhorf, sem hann lagði áherslu á, og við emm allir sammála um, og urðu síðan meginstef Marshall-áætlunar- innar, em jafn lífsnauðsynleg nú og þá. 13. Við ítrekum fordæmingu okkar á hryðjuverkastarfsemi í öll- um myndum. Staðfestum þann ásetning okkar að beijast gegn henni, við teljum að náin alþjóðleg samvinna skipti höfuðmáli til að rífa hana upp með rótum. 14. Samstaðan innan bandalags- ins sækir afl sitt að vemlegu leyti til þingmanna, sem lq'ömir em í fijálsum kosningum, og umbjóð- enda þeirra, alls almennings. Við undirstrikum því mikilvægi ftjálsra umræðna um verkefni bandalagsins og fögnum að geta skipst á skoðun- um um þessi mál við þingmenn ianda okkar, þ.á m. þeirra, sem taka þátt í Þingmannasamtökum NATO (Norður-Atlantshafsþing- inu). 15. Við látum í ljós þakklæti okkar við ríkisstjóm íslands, sem leggur fram lífsnauðsynlegan skerf til að tryggja öryggi á norðlægum hafsvæðum bandalagsins, fyrir hlýja gestrisni hennar. 16. Vorfundur utanríkisráðherra Atlantshafsbandalagsins 1988 verður haldinn á Spáni í júní. Morgunblaðið/Ámi Sæbcrg George Pratt Shultz, utanríkisráðherra Bandaríkjanna, á blaðamannafundi í Háskólabíói. Á vinstrí hönd ráðherrans situr Alton G. Keel, sendiherra Bandaríkjanna þjá Atlantshafsbandalaginu í Bríissel, og honum á hægrí hönd er Charles Redman aðstoðarutanríkisráðherra. Shultz hélt af landi brott síðdegis í gær. staðið verði við fyrirsjáanlegt sam- komulag. En við eigum mikið starf fyrir höndum í Genf,“ sagði Nitze. Atlantshafsbandalagið hefur nú ratt brautina fyrir því að Banda- ríkjamenn og Sovétmenn haldi áfram viðræðum um að uppræta bandarískar stýriflaugar og kjam- orkuflaugar af gerðinni Pershing 2 í Vestur-Evrópu og sovéskar SS-20 flaugar staðsettar vestur af Úral- fíöllum og sovéskar flaugar, sem draga skemmri vegalengd. Shultz sagði á blaðamannafundi sínum að fundur ráðherranna hefði verið afar árangursríkur og ein- kennst af framsýni og hefði hann ráðfært sig rækilega við starfs-

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.