Morgunblaðið - 24.07.1987, Qupperneq 25

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 24. JÚLÍ 1987
25
Borinn Narfi við borunarframkvæmdimar á Vatnsleysuströnd.
Áskorun lífiBræðinganna:
Fáum ekki nið-
urstöðu nema
með hvaiveiðum
Þurfum að rannsaka dauða hvali, segir Jakob
Jakobsson forstjóri Hafrannsóknarstofhunar
FORSTJÓRI Hafrannsóknarstofnunar, Jakob Jakobsson leggst gegn
því að horfið verði frá hvalveiðum í vísindaskyni. Segir hann ekki
gerlegt að rannsaka hvali við ísland án þess að skjóta nokkurn
fjölda dýra á hverri vertíð. Hann bendir á að ályktun Alþjóða hval-
veiðiráðsins gegn veiðum íslendinga sé ekki byggð á tilmælum
visindanefiidar ráðsins. Hafi nefndin aldrei iýst því yfír að þeir
hvalastofiiar sem íslendingar veiði séu í hættu. Alyktunin sé þvi
aðeins byggð á áróðri friðunarsinna. Þetta kom fram í samtali blaða-
mans við Jakob um bréf hóps líffræðinga, sem Qölmiðlar birtu í
gær, þar sem skorað er á ríkisstjóraina að virða bann Alþjóða hval-
veiðiráðsins.
„Mín fyrstu viðbrögð eru þau að
benda á hversu flókið verkefni hval-
arannsóknir eru. Þær aðferðir sem
líffræðingarnir benda á nægja eng-
an veginn til að ná þeim árangri
sem sóst er eftir. Hafrannsóknar-
stofnun hefur lært af langri reynslu
við rannsóknir á fiskistofnum að
beita þarf öllum tiltækum aðferðum
til þess að afla gagna. Við gerð
vísindaáætlunarinnar komumst við
að þeirri niðurstöðu að til þess að
ná takmarki okkar þyrfti að tengja
saman rannsóknir á lifandi og
veiddum dýrum," sagði Jakob.
Hann sagði að vísindanefnd Al-
þjóða hvalveiðiráðsins hefði metið
að langreyðarstofninn þyldi 160
dýra veiði á ári. í ár yrði aðeins
veiddur helmingur þess fjölda. „Afli
á sóknareiningu hefur haldist nán-
ast óbreyttur undanfarin ár, sem
er góð vísbending um að langreyð-
arstofninum er ekki stefnt í neina
hættu með veiðunum. Breytingam-
ar eru ekki það örar frá einu ári
til annars að ástæða sé til að óttast.
Það hefur engin mótmæli komið
frá vísindanefndinni um áætlun
okkar. Þetta snýst því einungis um
pólitík vegna áróðurs þeirra sem
telja ekki réttlætanlegt að drepa
einn einasta hval.“
Ef hætt yrði hvalveiðum sagði
Jakob að endurskoða þyrfti
vísindaáætlunina frá grunni. Hann
fullyrti ekki að grundvöllur fyrir
rannsóknum brysti, en sagði að
athuganir á lifandi dýrum myndu
kreíjast fleiri skipa og manna. Þær
yrðu þar af leiðandi dýrari og væri
óvíst hvemig tækist að afla §ár.
„Við myndum fara á mis við
mjög mikilsverðar upplýsingar og
það gerði allar niðurstöður óvissar.
Talning dýranna sem nú er fram-
kvæmd gefur okkur vissulega
mikilsverða vísbendingu en til þess
að fá vissu um endumýjunargetu
dýranna þurfum við að þekkja ald-
ursdreifíngu, kynþroska, fijósemi
og fæðuvenjur. Þessara gagna
verður ekki aflað nema úr dauðum
dýrum," sagði Jakob Jakobsson.
Hvalveiðideila íslands og Bandaríkjanna:
Staðan efltir viðræð-
umar í Washington
Eftir Jón Ásgeir Sigfurðsson, fréttaritara Morgunblaðsins í Bandaríkjununi
í stofiisamningi Alþjóða hvalveiðiráðsins er einstökum ríkjum
algjörlega í sjálfsvald sett, hvort þau heimila hvalveiðar í vísinda-
skyni og hvernig þeim skal hagað. Þó þarf að kynna slík rannsókn-
aráform í visindanefiid hvalveiðiráðsins, sem Qallar um þau og
skilar áliti. Þessum ákvæðum stofiisamningsins verður aðeins
breytt með samþykki allra aðildarríkja.
Steftia íslands í hvalveiðimálum hefur lengi verið ljós. Við studd-
um hvalveiðibannið sem Alþjóða hvalveiðiráðið samþykkti á sínum
tíma og gildir frá 1986 til 1990. ítarleg rannsóknaráætiun var
lögð fyrir Alþjóða hvalveiðiráðið í tæka tíð, hún hlaut umQöllun
vísindanefiidar ráðsins og þótt einstakir meðlimir nefndarinnar
hefðu mismunandi sjónarmið var islenska áætlunin ekki fordæmd.
A hinn bóginn var svonefiid vísindaáætlun Kóreumanna harðlega
fordæmd af meðlimum í visindanefndinni.
Síðastliðið sumar hófust síðan
hvalveiðar íslendinga í samræmi
við vísindaáætlunina, heimilað var
að veiða 80 langreyðar og 40 sand-
reyðar á vertíðinni. Jafnframt
veiðum fóru fram umfangsmiklar
rannsóknir sem byggðust ekki á
hvaladrápi.
Afskipti Banda-
ríkjamanna
Halldór Ásgrímsson sjávarút-
vegsráðherra hefur látið þess getið
að deilur íslands og Bandaríkjanna
um hvalveiðar íslendinga eigi ræt-
ur að rekja til bandarískra laga-
ákvæða. „Pelly-ákvæðið“ í
bandarískum lögum um útvegsmál
skyldar viðskiptaráðherra til að
tilkynna forsetanum hvalveiðar og
verslun sem þykja rýra árangur
eða „draga úr virkni“ alþjóðasam-
þykkta. Slíka tilkynningu gerir
viðskiptaráðherra með því að
„staðfesta" hvalveiðamar við for-
setann. Forsetanum er heimilað
að grípa til innflutningsbanns á
fískafurðum frá viðkomandi landi
og gefnar ftjálsar hendur. Ronald
Reagan getur ákveðið algjört inn-
flutningsbann gegn viðkomandi
ríki, alls engar refsiaðgerðir og
allt þar á milli.
Til að herða á um framkvæmd-
ir samþykkti Bandaríkjaþing
nokkru síðar annað lagaákvæði,
sem nefnist „Packwood-ákvæðið".
Það leggur viðskiptaráðherra þá
skyldu á herðar að fylgjast grannt
með öllum veiðum sem gætu falið
í sér brot á samningum og hraða
þar að lútandi ákvörðunum. Enn-
fremur skal forsetinn undan-
bragðalaust grípa til stórfelldra
efnahagslegra refísaðgerða gegn
þeim sem stunda fískveiðar í
bandarískri lögsögu.
Bandarískir þrýstihópar með
hvalfriðunarmenn í fararbroddi
hafa krafíst þess að þessum laga-
ákvæðum sé beitt gegn öllum
þjóðum sem stunda hvalveiðar.
Þannig höfðuðu þeir á sínum tíma
mál til að þvinga viðskiptaráðherr-
ann til að staðfesta hvalveiðar
Japana án tafar. Hæstiréttur
Bandaríkjanna úrskurðaði að ráð-
herrann hafi svigrúm til samninga,
honum sé ekki skylt að beita Pelly-
og Packwood- ákvæðunum tafar-
laust. Þess vegna taldi bandaríska
viðræðunefndin sér fært að lýsa
yfír síðastliðinn miðvikudag, „að
viðskiptaráðherra myndi ekki,
meðan að hlé er á veiðum og við-
ræður standa yfír, staðfesta við
Bandaríkjaforseta" að hvalveiðar
íslendinga bijóti í bága við al-
þjóðasamþykktir og þarmeð
bandarísk lög.
Rétt er að geta þess að sjávarút-
vegsráðuneytið í Washington
heyrir undir viðskiptaráðuneytið.
Viðskiptaráðherrann heitir Malc-
olm Baldrige, hefur um 38.000
starfsmenn og er sjóaður í við-
skiptadeilum við Japani, um allt
frá rafeindatækjum yfír í hvali.
Aðstoðarviðskiptaráðherra og
sjávarútvegsráðherra heitir dr.
Ánthony Calio og er hann jafn-
framt fulltrúi Bandaríkjanna í
Alþjóða hvalveiðiráðinu.
Viðræðurnar í
Washington
Á hinn bóginn getur viðskipta-
ráðherrann ekki endalaust frestað
staðfestingu á að hvalveiðar þyki
draga úr virkni alþjóðasamþykkta.
Ljóst er að dr. Anthony Calio taldi
sig hafa unnið sigur á fundi Al-
þjóða hvalveiðiráðsins í júní
síðastliðnum og lokað svonefndri
smugu sem hvalveiðiþjóðir höfðu
til hvalveiða _ „undir yfírskini
vísindaveiða". Á viðræðufundun-
um með Halldóri Ásgrímssyni og
félögum í Washington bentu
Bandaríkjamenn því á það, að
samþykktir hvalveiðiráðsins valdi
því að hvalveiðar íslendinga í
vísindaskyni „þyki draga úr virkni
alþj óðasamþykkta“. ísland á því
óefað yfír höfði staðfestingu Malc-
olms Baldrige viðskiptaráðherra,
ef hafnar verða veiðar á sandreyði
um miðjan ágúst, enda er þeirri
ráðherralegu staðfestingu einfald-
lega slegið á frest eins og kemur
fram í áðumefndri fréttatilkynn-
ingu.
I samþykkt Alþjóða hvalveiði-
ráðsins frá Boumemouth segir að
vísindaáætlun íslands „standist
ekki fyllilega" þau skilyrði sem
hvalveiðiráðið hefur samþykkt. í
viðræðunum í Washington vildu
íslensku nefndarmennirnir fá að
vita í hvaða atriðum áætlunin
stenst ekki, en fengu ekki skýr
svör.
Ennfremur valda afskipti ís-
lands af hafréttarmálum og
mikilvægi sjávarfangs því, að við
leggjum megináherslu á algjöran
ráðstöfunarrétt auðlinda í efna-
hagslögsögunni, einkum og sérí-
lagi stjóm á lífríkinu í hafínu.
íslendingar eiga því erfítt með að
viðurkenna óeðlileg afskipti ann-
arra þjóða af ákvörðunum um
fískveiðilögsögu íslands, eins og
til dæmis afskipti Bandaríkja-
manna af hvalveiðum í vísinda-
skyni.
Aðrar hvalveiðiþjóðir hefja veið-
ar seint á þessu ári, svo að
útkoman úr deilu íslands og
Bandaríkjanna þykir sannkallaður
prófsteinn á framhaldið. Til dæmis
byggjast Japanir veiða 875 hrefn-
ur í vísindaskyni og he§a veiðam-
ar í nóvember. Japanir fylgjast
náið með deilu íslands og Banda-
ríkjanna á öilum vígstöðvum í
Washington og víst er að Halldór
Ásgrímsson átti viðræður við Jap-
ani í sendiráði þeirra í Washington.
Lausn í sjónmáli?
Að sjálfsögðu hefur bandaríska
utanríkisráðuneytið fylgst með
máli þessu og átti aðild að viðræð-
unum í Washington. Áreiðanlegar
heimildir herma að sjónarmið við-
skiptaráðuneytis og utanríkisráðu-
neytis fari síður en svo saman í
þessu máli. Er talið að málinu
muni ljúka með milliríkjasamningi
sem gerir íslandi kleift að halda
áfram vísindaveiðum, en jafnframt
verði vísindaáætlun Islands breytt
þannig að bandaríski viðskiptaráð-
herrann geti með góðri samvisku
sneitt hjátíttnefndri staðfestingu.
Þótt lausn fáist í þessari
milliríkjadeilu er ekki þarmeð sagt
að þrýstihópamir láti við kyrrt
sitja. Talsmenn mannúðarsamtaka
Bandaríkjanna og Grænfriðunga
hafa reyndar sagt í samtölum við
fréttaritara Morgunblaðsins, að
samþykktir Alþjóða hvalveiðiráðs-
ins útiloki ekki algjörlega hvalveið-
ar. En núna bíða þeir átekta og
hafa lýst því yfír, að ef þeim líki
ekki niðurstaða málsins muni þeir
aftur leita réttar síns — eða hval-
anna — fyrir dómstólum.
Frá sjónarhóli bandaríska við-
skiptaráðuneytisins bijóta veiðar
á þeim 80 langreyðum sem eru
komnar á land í bága við sam-
þykktir Alþjóða hvalveiðiráðsins.
Ef ekki tekst samkomulag milli
íslands og Bandaríkjanna má bú-
ast við staðfestingu Baldrige
ráðherra og þá er það undir Reag-
an forseta komið hvort gripið
verður til innflutningsbanns. Hval-
veiðar Norðmanna voru staðfestar
við forsetann síðastliðið sumar og
hefur sú staðfesting ekki verið
afturkölluð. Reagan ákvað að
grípa ekki til neinna aðgerða og
að sögn hefur norskur fískur aldr-
ei selst betur í Bandaríkjunum.
Framvindan
Bandarískir fjölmiðlar hafa sýnt
hvalveiðimálum mjög takmarkað-
an áhuga og gæti það meðal
annars skoðast sem vísbending um
lítinn áhrifamátt hvalafriðunar-
hópanna. En jafnframt hafa
bandarísk stjómvöld horft upp á
umfangsmikla umræðu í íslensk-
um fjölmiðlum og ekki talið hana
sér í hag. VSsa þeir, sem tóku þátt
í viðræðunum fyrir hönd Banda-
ríkjanna, í fréttatilkynninguna
sem báðir aðilar gáfu út í lok við-
ræðnanna í Washington og þver-
taka fyrir að ræða málið að öðru
leyti.
Viðræðurnar S Washington voru
„hreinskilnar og málefnalegar" og
bendir ýmislegt til þess að báðir
aðilar séu reiðubúnir til málamiðl-
unar. Lausnin verður hugsanlega
milliríkjasamningur, en samkomu-
lagið byggist eflaust á þeirri lausn
sem vísindamönnum beggja tekst
að fínna. Bandarískir vísindamenn
hafa löngum reynt að haga rann-
sóknaraðferðum sínum í samræmi
við bandarísk lög um vemd sjávar-
spendýra, en samkvæmt þeim má
ekki drepa sjávarspendýr í vísinda-
skyni án þess að ítarlegur rök-
stuðningur styðji nauðsyn á slíku.
Það á eftir að koma í ljós hvort
og hversu mikið vísindaáætlun ís-
lands verður sveigð að þeirri
stefnu.