Morgunblaðið - 30.07.1987, Blaðsíða 17

V86I UUL .08 HU0AO(JTMMU .aiOAjaHUOHOM
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 30. JUU 1987
„Hvað er á seyði?“
Eldhúsið fram á vora daga
List og Könnun
Bragi Ásgeirsson
Listrýnirinn átti leið í Listasafn
Islands á dögunum og var til-
gangurinn að líta á síðustu
upphengingu safnsins í hjáleig-
unni, þ.e. Þjóðminjasafninu.
Það eru söguleg tímamót í
vændum, sem allir unnendur
myndlistar bíða í ofvæni, en dap-
urlegt er til þess að vita, að fyrsti
forstöðumaður safnsins, Selma
Jónsdóttir, sem leitt hefur það frá
upphafi á þessum stað og í meira
en þrjá áratugi, skyldi ekki lifa
þann óskadraum sinn, flutning í
eigin húsnæði.
I leiðinni rakst ég inn á for-
vitnilega sýningu í Bogasal, sem
ég hafði ekki komið við að skoða
fyrr, en hún lýsir þróun íslenzka
eldhússins frá árdögum íslands-
byggðar og fram á vora daga.
Sýningin hefur hlotið nafnið
„Hvað er á seyði“, og mun hér
skírskotað til þess, að margt hef-
ur verið brallað og mikið skrafað
og skeggrætt í kringum eldana í
aldanna rás.
Þetta er merkileg sýning og
er kannski merkilegast, að ekki
skuli fyrr hafa verið hugað að
þessum þætti íslenzkrar menn-
ingarsögu á þennan veg, né meiri
rækt verið lögð við hann, þótt
vitaskuld muni vera til ýmsar
skráðar heimildir um einstaka
þætti og þróun.
Mér rann blóðið til skyldunnar,
er ég skoðaði þessa sýningu, og
vil vekja athygli á framkvæmd-
inni, svo lofsverð sem hún nú er.
Fram kemur, að flest, sem
tengist íslenzka eldhúsinu, er inn-
flutt og þeim mun meira sem nær
dregur tímanum. Veit ég ekki til
þess að það hafi verið rannsakað
til hlítar, hver sérkenni íslenzka
eldhússins eða eldaskálans voru
um aldir og á ég þá við í hönnun-
arlegu tilliti.
Fram kemur, að skiljanlega var
ekki um íslenzk sérkenni að ræða,
hvað innflutta hluti til eldhússins
snertir, og gerð eldaskálanna og
langeldanna var að erlendri fyrir-
mynd, þótt vafalítið hafi aðstæður
á hverjum stað haft sitt að segja,
svo sem fram kemur að nokkru.
Minjar eru fáar um þennan
þátt híbýlaháttar í íslenzkri sögu
til forna, en hér má rannsaka
hliðstæður í söfnum erlendis og
tengja saman — fylla í gloppur —
þannig að sannverðug mynd fá-
ist. Til eru miklu fleiri heimildir
í fornminja- og þjóðháttasöfnum
ytra, enda er hér um gríðarmikinn
þátt þróunarsögunnar að ræða.
En það sem sló mig einna helst
á sýningunni var að hún sannar
áþreifanlega hve mjög íslending-
ar hafa verið háðir útlendri gerð
flestra gripa í eldhús sín — ofur
skiljanlega að vísu, en um leið
áréttar hún hina miklu þörf, sem
fyrir er á innlendri hönnun á
brúkshlutum. Og enn meiri þörf
á iðnhönnun. Sýningin ætti þann-
ig að rumska óþægilega við öllum
sem áhuga hafa á íslenzkri þjóð-
menningu.
Svo sem Hallgerður Gísladóttir
segir í fróðlegum aðfararorðum
sýningarskrár, þá reynist ótrú-
lega fátt til af brúkshlutum úr
eldhúsi í Þjóðminjasafninu og
þurfti að gangast fyrir söfnun
muna og fá hl'uti til láns víða að.
Það virðist nefnilega erfítt að
koma höndum yfir ýmsa hluti,
sem menn hafa verið að losa úr
híbýlum sínum á haugana alveg
til þessa, svo sem þar segir. Aug-
lýst er eftir ljósmyndum af
eldhúsinu og matargerð frá fyrri
hluta aldarinnar og skal því kom-
ið á framfæri hér.
Sýningin er hin áhugaverðasta
og er merkilegt, hve vel hið litla
rými Bogasalarins nýtist hér og
kemur enn einu sinni fram sér-
staða þessa rýmis sem sýningar-
húsnæðis, sem er einstakt. Fyrir
mann á mínum aldri er ótrúlega
margt sem kemur upp í hugann
við skoðun munanna, því að svo
örar hafa breytingarnar orðið.
Sumir munirnir, svo sem
prímusar og olíuvélar og þá eink-
um blá „tvíkveikja" með gulllituð-
um olíugeymi, leiddu huga minn
að fyrstu vegavinnuárum mínum
upp úr 1943 — en þær voru þar
í fullu gildi og mikið þing við
upphitun tjalda, ekki síst uppi á
miðri Þorskafjarðarheiði sumarið
1946, er menn komu blautir og
kaldir heim á kvöldin — og það
skeði oft.
Þessu er skotið inn vegna þess,
að i skrá er sagt, að þær hafi
mikið verið notaðar á árunum
milli stríða — en þær voru í fullu
gildi til sveita svo og í vegavinnu
miklu lengur.
Vilji menn auka aðsókn og
áhuga almennings á Þjóðminja-
safninu er vel til fallið að gefa
slíkum þáttum mannlegra at-
hafna meira rými í sölum safnsins
— ávinningurinn er sá að fólk
skoðar þá hitt um leið og dregur
heilbrigðan lærdóm af. Og þar
sem ég minntist á vegavinnu og
mér er ljóst, að við lifum á
skrítnum tímum, er gamla eld-
húsið og hlóðirnar fjarlægjast
stöðugt, þótt maginn sé jafn
nærri og áður, vil ég ljúka þessu
skrifi með vísu Guðrúnar Halld-
órsdóttur, sem á hér vel við:
„Himinsins fádæma fegurð ég
tilsýndar eygi/ fjólurauð/ fjöllin
mig eggja að fagna komandi
degi/ fjarri nauð./
Fyrir húsmóðurskyldunni hné mín
í auðmýkt ég beygi.“
Það er nefnilega tvennt, að
sjaldan mat maður betur góðan
viðurgjörning en langt að kominn
í vegavinnu forðum, og svo eru
störf húsmóðurinnar vanmetin í
dag.
Og saga eldhússins er órofa
tengt húsmóðurskyldunni.
ísafjörður;
Ráðstefna
um rækjur
ísafirði.
DAGANA 20.—22. ágúst verður
haldin ráðstefna um rækju á
ísafirði. Það eru Rannsókna-
stofnun fiskiðnaðarins og Félag
rækju- og hörpudisksframleið-
enda sem að ráðstefnunni
standa.
Tilgangur ráðstefnunnar er
þríþættur.
1. Að taka út stöðu iðnaðarins
eins og hann er nú.
2. Að freista þess að gera grein
fyrir möguleikum iðnaðarins og
takmörkunum í framtíðinni.
3. Að gefa mönnum, er málið
varðar, tækifæri til að hittast og
ræðast við.
Fjallað verður um öll helstu efni
sem varða rækju og rækjuvinnslu,
svo sem öflun hráefnis, vinnslu,
gæðaeftirlit og markaðsmál.
Astæða er til að vekja athygli
manna á þeirri staðreynd að rækja
er orðin næst verðmætasta sjávar-
skepna á Islandsmiðum. Stóraukin
sókn á úthafsmiðin hefur skilað sér
í margföldun aflans á síðustu árum.
Ýmsar blikur eru þó á lofti. Er ver-
ið að ofveiða úr rækjustofninum?
Eru verðbreytingar framundan í
markaðslöndum okkar? Eru rækju-
verksmiðjurnar orðnar of margar?
Þessum spurningum og mörgum
fleiri verður eflaust reynt að svara
á ráðstefnunni á ísafirði í ágúst.
Þeir sem hafa áhuga á að taka
þátt eru beðnir að hafa samband
við Rannsóknastofnun fiskiðnaðar-
ins á ísafirði.
(Fróttatilkynning)
V^terkurog
k-/ hagkvæmur
auglýsingamióill!
fKftinptftfirifefeifr
steinsnar með Flugleiðum
Vissirðu að Flugleiðir fljúga allt að þrisvar í viku til Færeyja?
Þessar sérstæðu eyjar er einkar forvitnilegt að sækja heim, til að kynnast grönnum okkar,
menningu þeirra og gestrisni, svo og náttúru landsins.
S Þér býðst flugið:
REYKJAVIK-FÆREYJAR-REYKJAVIK
PEX kr. 11.530
Þú átt einnig möguleika á hringflugi, með viðkomu á nokkrum stöðum:
REYKJAVÍK-FÆREYJAR-GLASGOW-REYKJAVÍK
(eða öfugt) Kr. 18240.
REYKJAVÍK-FÆREYJAR-BERGEN-REYKJAVÍK
(eða öfugt) Kr. 19.360.
REYKJAVÍK-GLASGOW-FÆREYJAR-BERGEN-REYKJAVÍK
(eða öfugt) Kr. 25.730.
I
FLUGLEIDIR
---------fyrlr þlg_
Miðað er við háannatíma, júní júlí, ágúst.
Allar nánari upplýsingar færðu á söluskrifstofum Flugleiða,
hjá umboðsmönnum og ferðaskrifstofum.
m
FLUGLEIÐIR B6
Æ
Taktu þig til, Færeyjar eru skammt undan.
Söluskrifstofur Flugleiða: Lækjargötu 2, Hótel Esju og Álfabakka 10. Upplýsingasími 25100