Morgunblaðið - 31.07.1987, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 31. JÚLÍ 1987
Alþjóðaráðstefna skólasafnvarða:
Tölvuvæðing
í brennidepli
ALÞJÓÐASAMTÖK skólasafn-
varða, IASL, halda á hveiju árí
ráðstefnu. Þar hittast félagar i
samtökunum hvaðanœva að úr
heiminum og bera saman bækur
sínar; kynnast nýjungum, fræð-
ast um hvernig ástandið er í
þessum máhim annars staðar og
spá í þróunina. í ár er ráðstefnan
haldin í Reykjavík á hótel Sögu.
Um 140 skólasafnverðir frá um
15 löndum úr öllum heimsálfum
nema Suðurskautslandinu eru
þar saman komnir, en í samtökin
geta gengið bæði einstaklingar
og samtök þeirra. Ráðstefnan
hófst á mánudaginn og stendur
fram á föstudag. Blaðamaður og
ljósmyndari Morgunblaðsins
fóru á Sögu og ræddu við nokkra
þátttakendur á henni.
Skólabókasöfn að
breytast í upplýsinga-
miðstöðvar
ég vinn við á viðtækt alþjóðlegt
samstarf við aðra háskóla. Héðan
fer ég til Noregs og Svíþjóðar eftir
ráðstefnuna."
Michael sagði f lokin að skóla-
bókasöfn yrðu sífellt mikilvægari
vegna aukins mikilvægis allskyns
upplýsinga. Bömin yrðu helst að
búa alla ævi að lærdómnun sem þau
hefðu tileinkað sér í skólanum og
eini lærdómurinn sem ekki úreltist
fljótt væri kunnáttan í að leita sér
upplýsinga. Bömin yrðu að læra
að stjóma upplýsingunum til að
verða ekki ógnað af þeim.
Mesta læsi í Karabía-
hafi
Við hittum að máli Joan Osbome
skólabókavörð frá eyríkinu Trinidad
og Tobago í Karabíska hafinu. Hún
tjáði okkur að í Trinidad væri töluð
enska, en ríkið hafi fyrrum verið
bresk nýlenda, og væri skólakerfið
byggt mjög upp að enskri fyrir-
at-Gan f nágrenni við Tel-Aviv. Að
auki er hún fjögurra bama móðir
og segist því hafa meira en nóg að
gera. Snunith sagði að bókasöfn
væm í 85% gmnnskóla í ísrael og
91% menntaskóla. Þetta væm
nokkuð fallegar tölur, en þær segðu
því miður ekki alla söguna því víða
væm alltof fáar bækur á safni að
sínu mati og það stæði f raun ekki
undir nafni.
Snunith sagði að í ísrael væm
tvær leiðir til að verða skólabóka-
vörður, önnur flokkaðist undir
háskólanám en hin ekki. Væri sú
fyrmefnda betri menntun og raunin
væri sú að þeir sem hefðu farið
hana ynnu frekar í framhaldsskól-
um, en hinir í gmnnskóla. Að sögn
Snunith er skólakerfíð f ísrael lítið
miðstýrt og skólastjórar mjög sjálf-
stæðir. Skólinn fái úthlutað ákveð-
inni fjárhæð til að geta starfað, sem
hann svo ráði hvemig hann noti.
Þetta leiði til þess að söfnin séu
mjög misjöfn að gæðum efir skól-
Michael Cook frá Englandi, for-
seti Alþjóðasamtaka skólasafn-
varða.
June Johnson frá Bandarfkjun-
um.
Dr Dorothy A. Williams frá
Skotlandi.
Joan Osborne ffa Trinidad og
Tobago.
Dr Sigrún Klara Hannesdóttir
hefur haft umsjón með framkvæmd
ráðstefnunnar hér á landi. Aðspurð
hvort þetta fjölmenn ráðstefna væri
ekki stórt verkefni að vinna, sagði
Sigrún Klara að þau sem tóku hana
að sér hefðu ekki alveg gert sér
grein fyrir því hversu mikið þau
færðust í fang, en þetta gengi samt
ágætlega.
Sigrún var spurð hver væri til-
gangur þessarar árlegu ráðstefnu:
„Tilgangurinn er eiginlegar tvöfald-
ur. 1 fyrra lagi sá að vekja athygli
ráðstefnugesta á málum skólasafna
f því landi sem hún er haldin f
hveiju sinni. í síðara lagi er tilgang-
ur hennar sá að ræða mál skóla-
saftia á hvetjum tíma. Til að mynda
em nú tvö mál mjög umrædd, ann-
arevegar tölvuvæðing í skólasöfn-
um, hinsvegar hvemig hægt sé að
nýta skólasafn í daglegri kennslu."
„Þróunin hefur orðið mjög í þá
átt að breyta safninu í upplýsinga-
miðstöð þar sem nemendur læra
að leita sér þeirra upplýsinga sem
máli skipta fyrir vinnu þeirra. í
Bandaríkjunum er farið að tala um
upplýsingamiðstöðvar frekar en
bókasöfn, enda tölvuvæðingin
lfklega lengst komin þar.“
„Sigrún sagði ennfremun „Marg-
ir kennarar vilja helst fara eftir
kennslubókinni eingöngu. Við reyn-
um að kenna þeim að draga annað
efni inn í kennsluna. Við viljum að
kennarar séu nokkurekonar verk-
stjórar sem leiðbeini nemendunum
um það hvar fanga sé helst að leita,
en stuðli að sjálfstæðum vinnu-
brögðum þeirra og þekkingarleit."
Að stjóma upplýsing-
um til að verða ekki
ógnaðaf þeim
Michael Cooke er foreeti Alþjóða-
samtaka skólasafnvarða. Þetta er
annað þriggja ára tímabil hans f
þvf embætti, en hann er jafnframt
fyrirlesari við College of Librarian-
ship í Wales í Englandi. Hann var
spurður af hveiju ráðstefnunni
hefði verið valinn staður hér að
þessu sinni: „Félagar okkar á ís-
landi buðust til að halda hana núna
og auk þess fannst okkur kominn
tfmi til að halda ráðstefnuna á
Norðurlöndunum aftur, en við reyn-
um að halda hana f mismunandi
heimsálfum frá ári til áre.“
- Er það annasamt starf að vera
foreeti þessara samtaka?
„Já, ég ferðast mikið. Raunar
ekkert sfður vegna vinnu minnar
æm fyrirlesari, en háskólinn sem
mynd. Taldi hún að læsi væri meira
hlutfallslega á Trinidad en í nokkru
öðru ríki f Karabfahafí. Hlutverk
skólasafiia þar væri því ekki að
beijast gegn ólæsi eins og væri
raunin vfða f þeim heimshluta, held-
ur að gera bókakost þann sem þau
byðu upp á aðlaðandi fyrir nemend-
ur.
Joan sagði að árið 1979 hefðu
verið sett lög um stöðu skólasafn-
varðar við alla skóla landsins fyrir
utan grunnskóla fimm til tólf ára
bama (primaiy school). Ætti því
að minnsta kosti einn slfkur að vera
starfandi f hveijum skóla nú. í
grunnskólum væru yfirleitt engin
bókasöfn til.
Mismunandi metnaður
skólastjóra
Dr Snunith Shoham frá ísrael
heldur fyrirlestra um skólabóka-
söfn, almenningsbókasöfn og
stjómun bókasafna við tvo háskóla
f heimalandi sfnu. Það eru Hebr-
eskuháskólinn f Jerúsalem og
Bar-Han háskólinn í bænum Ram-
um, þar sem sumir skólastjórar
leggi meiri metnað f aðra hluti;
góða íþróttaaðstöðu til dæmis.
Snunith segir foreldra í ísrael aftur
á móti almennt hafa mikinn áhuga
á því hvað sé að gerast í skólum
bama sinna og hafi þeir yfírleitt
mikil áhrif. í skólanum sem sín
böm gangi í hafí foreldramir greitt
aukalega úr eigin vasa til að bömin
gætu fengið tölvu og sitthvað fleira
þegar skólastjórinn vildi ekki nota
hluta af starfsfé áreins til þeirra
kaupa.
Að sögn Snunith eru skólabóka-
söfn önnur en í háskólum ekki
tölvuvædd í ísrael, en tölvur eru
notaðar við kennslu, sérstaklega í
stærðfrseði, ensku og hebresku.
Háskólasöfnin um allt land eru
hinsvegar tengd með tölvukerfi og
er því til dæmis hægt að spyija
hvort tiltekin bók sé til á háskóla-
bókasafni f hinum enda landsins og
fá svar á svipstundu. Snunith kvað
almenningsbókasöfn vera byijuð á
þessu en hún sæi ekki að bókasöfti
lægri skóla tengdust með tölvuneti
í náinni framtíð í ísrael.
Lítilli hugsun varið í
hvernig eigi að nota
tölvurnar
Næst hittum við að máli skoskan
bókasafnsfræðing, Dr Dorothy A.
William8. Hún kvaðst hafa unnið
að rannsóknarverkefni um örtölvur
í starfi skólabókasafna undanfarin
flögur ár, en verkefninu lyki nú í
haust. Snérist það um hvemig ör-
tölvur nýttust best í skólabókasöfn-
um og á hvem hátt tiikoma þeirra
breytti aðferðum nemenda við að
tileinka sér þekkingu og aðferðum
kennara við kennslu. „Miklum pen-
ingum hefur varið í það að hafa
tölvur í skólum í Skotlandi," sagði
Dorothy, „en lítilli hugsun í það
hvemig eigi að nota þær.“ Dorothy
sagði að nota þyrfti gagnagrunna
og ritvinnslu mun meira í skólunum
en almennt væri gert og minna af
tilbúnum forritum. „Það er ekki nóg
að fá allt út úr tölvunni, nemend-
umir þurfa að læra að setja eitthvað
inn f hana lfka, búa til þekkingar-
forða með henni.“ Dorothy sagði
sjö skóla um allt Skotland vera að
prófa þetta undir eftirliti rannsak-
enda og krakkamir sem væru á
aldrinum 11 til 18 ára lærðu mikið
af því að skapa eitthvað sjálf á tölv-
unni, svo sem að mynda tengsl á
milli hugtaka í gagnagrunni, og
hefðu mjög gaman af.
Aðspurð hvort viðbrögð kennara
við tölvuvæðingu væm jafiyákvæð
sagði Dorothy að þeir skiptust í tvo
hópa, þá sem væm áhyggjufullir
yfir þessari þróun og þá sem væm
áhugasamir og vildu læra. Þetta
væri ekki síður breyting fyrir kenn-
ara en nemendur. Annaravegar
breyttist undirbúningur fyrir
kennslu mikið þegar kennt væri
með aðstoð tölvu. Hinsvegar breytti
tilkoma tölvanna í kennslustarfi
hlutverkaskiptingu skólabókavarða
og kennara. Skólasafnverðir hefðu
tekið fmmkvæðið í þessari þróun
og væm nú orðnir meiri ráðgjafar
kennaranna og miðpunktur í
kennslustarfínu en áður. Ættu sum-
ir kennarar erfitt með að sætta sig
við þetta.