Morgunblaðið - 22.08.1987, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. ÁGÚST 1987
^QamiMŒíáíl
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
Þessum þætti hefur aldrei
verið ætlað að vera eintal sálar-
innar eða óskeikull æðsti
dómstóll. Þátturinn á að vera
vettvangur fyrir umræðu, upp-
lýsingar og skoðanaskipti um
íslenskt mál: Umsjónarmaður
tekur því með þökkum bréfum
þar sem önnur sjónarmið er
aðhyllst en hann sjálfur hefur
talað fyrir, ekki síst þegar slík
bréf eru vel og rösklega stíluð.
í þessum þætti og næsta munu
birtast bréf af þessu tagi, og
eruð þið öll þá hvött til þess að
láta ykkar skoðun í ljósi á því
sem til umræðu hefur verið.
Orðið er laust og vel þegið.
★
Jakob Bjömsson í Reykjavík
skrifar mér svo:
„Ég vil byija á því að þakka
þér fyrir þætti þína um íslenskt
mál, sem ég les yfirleitt reglu-
lega. En ég verð að gera
athugasemd við það sem þú
segir í þætti þínum í dag (8.
ágúst 1987) um sögnina að
slátra.
I mínum huga merkir sögnin
að slátra að aflífa dýr sem
maðurinn hefur fóðrað og alið
upp í þeim tilgangi að nýta þau
dauð og eru alfarið í umsjón
mannsins og á hans valdi þegar
þau eru aflífuð.
Oft nýtir maðurinn slík dýr
jafnframt lifandi, en því aðeins
tölum við um að slátra þeim að
hafa megi af þeim not dauðum
líka. Þannig tölum við ekki um
að slátra fjárhundum eða hús-
köttum, heldur um að lóga
þeim.
Langoftast er um að ræða
not af dýrinu dauðu, eða hlutum
þess, til matar, en þó sjaldnast
eingöngu. Oft er líka um að
ræða annarskonar not einnig,
t.d. af húð dýrsins. Stundum
eru þau not jafn mikilvæg eða
mikilvægari en matarnotin, og
má minna á mikilvægi sauð-
skinnsins fyrir íslendinga á
liðnum öldum í því sambandi.
Það getur því varla talist annað
en eðlileg merkingarbreyting
og málþróun að tala um að
slátra loðdýrum sem alin eru í
búrum vegna skinnanna ein-
göngu.
Með hliðsjón af þessu er mér
algerlega óskiljanleg andstaða
þín og fleiri við að tala um að
slátra eldisfiski og öðrum eldis-
dýrum úr sjó eða vötnum, t.d.
eldisrækju. Þar er þó um að
ræða aflífun dýra sem maðurinn
hefður fóðrað og alið upp að
hluta og stundum öllu leyti í
þeim tilgangi að hafa af þeim
not dauðum. Oftast meira að
segja matarnot eingöngu.
Notkun nafnorðsins slátur
um innmat úr dýrum ætti ekki
að vera nein hindrun í þessum
sambandi. Það er mjög misjafnt
eftir dýrum að hve miklu leyti
innyfli þeirra eru nýtt enda
þótt kjötið sé nýtt, og fiskur,
þar á meðal eldisfiskur, hefur
þar ekki neina sérstöðu. Lifur
úr físki er t.d. mjög oft nýtt ef
grundvöllur er fyrir því. Slátur
í þrengstu merkingu takmark-
ast í hugum flestra við blóðmör,
lifrarpylsu, lundabagga og
þvílíkar afurðir. Samt tölum við
um að slátra hrossum enda þótt
við nýtum ekki innyfli þeirra til
að búa til úr þeim slíkar afurð-
ir. Hvað er þá til fyrirstöðu að
tala um að slátra t.d. eldis-
dýnim sem lifa í vatni eða sjó?
Ég tel því eftirfarandi orða-
notkun rétta og eðlilega:
Við slátrum dýrum sem við
höfum fóðrað og alið upp að
verulegu leyti eða öllu, í þeim
tilgangi að nýta þau dauð, til
matar og/eða annars.
Við lógum dýrum sem við
höfum fóðrað og alið upp til að
hafa af þeim not meðan þau
eru lifandi, en eru gagnslaus
dauð. Stundum lógum við raun-
ar líka dýrum sem ætluð voru
til slátrunar, þ.e. til að hafa af
þeim not dauðum, en sú fyrir-
ætlan fór að verulegu eða öllu
leyti út um þúfur t.d. vegna
sjúkdóma í þeim, þannig að þau
urðu gagnslítil eða gagnslaus
401. þáttur
dauð og förgunin, fremur en
nýtingin, varð aðalmarkmiðið
með aflíftminni. Dæmi: Bóndinn
varð að lóga fé sínu vegna sauð-
ijárpestar.
Við veiðum dýr sem fara um
frjáls úti í náttúrunni, á landi,
sjó eða í lofti, í þeim tilgangi
að hafa not af þeim dauðum,
til matar og/eða annars.
Við föngum dýr sem fara fíjáls
um úti í náttúrunni í þeim til-
gangi að hafa not af þeim
lifandi.
Við eyðum dýrum sem fara
um fijáls úti í náttúrunni eða
við eða í bústöðum manna í
þeim tilgangi að koma í veg
fyrir að þau valdi okkur tjóni
eða angri okkur á annan hátt.
Málvemdarmenn vinna mjög
gagnlegt og virðingarvert starf.
En þeir eins og allir aðrir verða
að gæta sín að fara ekki of-
fari. Annars fer hjá þeim um
verndun málsins eins og fór hjá
Bakkabræðrum um vemdun
Brúnku sinnar.
Með bestu kveðjum."
★
Þar með lauk hinu mikla bréfi
Jakobs Björnssonar. Ég þakka
honum fyrir að hafa tjáð sitt
sjónarmið skilmerkilega_ og tal-
að rösklega fyrir því. Áður en
ég geri við það athugasemdir,
langar mig til að biðja um ykk-
ar álit á aðalefni þess og líka
því síðasta um málvemd og
athafnir Bakkabræðra gagn-
vart Brúnku, með alkunnum
afleiðingum.
★
í Dv 15. þessa mánaðar er
svofelld fyrirsögn: Prófdómari
bitinn af bræðrum. Umsjónar-
manni hnykkti nokkuð við, enda
til skamms tíma málið nokkuð
skylt. Hann kannast reyndar
við að líkamshlutar hafí verið
bitnir af mönnum, svo sem eyru
og nef, en aldrei fyrr heyrði
hann að prófdómarar væm
bitnir af fólki, hvað þá bræðr-
um, enda metur DV þetta til
útsíðufréttar.
SIMAR 21150-21370
SOLUSI.I l ARliS Þ VALDIMARS
LOGM JOH ÞOKOAUSON HOL
Til sýnis og sölu auk annarra eigna:
í suðurenda á 3. hæð við Kleppsveg
Mjög góð 4ra herb. íb. 95,7 fm nettó.
Nýtt baö. Nýtt Danfosskerfi. Sólsvalir. Góö sameign. Mikiö útsýni.
Úrvalsíbúðir í smíðum
Fullb. u. trév. nœsta sumar. 3ja og 4ra herb. viö Jöklafold. Öll sam-
eign fullgerð. Frábær greiöslukjör fyrir þá sem kaupa í fyrsta sinn og
eru komnir meö lánsloforö frá Húsnæöisst. Byggjandi Húni sf. Vinsam-
legast kynniö ykkur nánar greiöslukjörin og fáiö eintak af teikn. og
frágangslýsingu.
Skammt frá Nýja miðbænum
Úrvalseign viö Háaleitisbraut nánar tiltekiö parhús, 212,4 fm nettó.
Allt ein8 og nýtt. Frábært skipulag. (4-6 svefnherb.) Bflskúr 23,9 fm
nettó. Skipti hugsanleg á góöri 4ra-5 herb. íb.
Á úrvalsstað við Funafold
Stórt og glæsil. raöhús í smíöum. Tvöf. bílsk. Allur frág. fylgir utan-
húss. Húsiö stendur í fremstu röð rótt viö Gullinbrú. Húsiö getur oröiö
fbhæft næsta sumar. Byggjandi Húni sf.
4ra-5 herb. ibúð
óskast til kaups helst viö Bakkavör á Seltjnesi. Óvenju góöar greiðslur
í boöi. Afh. samkomul.
Einbýlishús í Seijahverfi
óskast tll kaups. Tvöf. bílsk. eöa bílsk. meö vinnuplássi þarf að fylgja.
Mjög góöar greiðslur I boði.
Fjöldi fjársterkra kaupenda
einkum sð fbúAum miðsvæAls f borginnl, sérhæAum og ennfremur
aö einbýlÍ8húsum og raöhúsum f Fossvogl, Smáfbhverfi, Vestur-
borginni og á Nesinu. Margskonar elgnaskiptl möguleg.
Opið í dag, laugardag,
kl. 11.00-16.00.
AIMENNA
FASTEIGWASAIAW
ELDHU SKROKURINN
Gott með kaffinu
Hvemig væri að freista fjölskyl-
dunnar með nýbökuðu meðlæti? Eg
hef orðið vör við að yngri húsmæður
veigra sér við að fara út í að baka
úr þurrgeri, en málið er að það er
mun auðveldara en þið haldið. Flest-
ar hrærivélar í dag eru með hnoð-
spaða, og ef leiðbeiningum er fylgt
nákvæmlega er þetta lítið mál. Reyn-
ið þessar tvær uppskriftir með
þurrgeri í, og einnig „kryddmunk-
ana“, þeir koma á óvart!
Horn með
hnetufyllingu
Úr þesssari uppskrift fást um 24
stk.:
250 g hveiti,
120 g smjör,
25 g þurrger,
25 g sykur,
a/< dl mjólk, ylvolg,
1 egg
Fylling:
50 g hnetukjamar,
50 g smjör,
50 g sykur.
(1 egg til penslunar).
Bræðið smjörið og látið mjólkina
út í. Haldið blöndunni ylvolgri og
leysið þurrgerið upp í henni. Setjið
sykur og egg í skál, hrærið létt, síðan
er hveiti og mjólkurblöndunni hrært
saman við og deigið hnoðað þar til
sprungulaust. Jafnið aðeins með
höndunum, breiðið klút yfír skálina
og geymið á hlýjum stað til hefíng-
ar, helzt í 1 klukkutíma.
Útbúið fyllinguna á meðan.
Malið hnetukjamana í kvöm eða
fínsaxið með hníf og hrærið saman
við sykurinn og mjúkt smjörið. Látið
bíða í kæliskáp þar til deigið er til-
búið.
Stráið aðeins hveiti á borðið og
skiptið deiginu í 3 hluta. Fletjið út
í kringlóttar kökur, um 25 sm í þver-
mál, og skerið út með kleinujámi
eða hnff 8 þríhyminga úr hverri
köku. Látið rúma 1 tesk. af fyllingu
á hvem þríhyming, rúllið þeim svo
upp frá breiðari enda, þrýstið endun-
um vel saman og látið þá snúa niður.
(skoðið mynd)
Hrærið eggið létt saman og pensl-
ið homin. Setjið þau svo á bökunar-
Húseignin Hverfisgata 48
í Hafnarfirði til sölu
Járnvarið timburhús í góðu ástandi, 64 fm að grunn-
fleti, haeð, ris og kj. með fullri lofthæð. Á hæðinni eru
3 stór herb., eldh., baðherb. og forstofa. í risi eru 2-3
herb. og í kj. með sérinng. er 1 herb., eldh., þvottah.
og geymsla. Laust strax. Ekkert áhv. Einkasala.
Opið í dag frá kl. 12.00-16.00.
Árni Gunnlaugsson, hrl.,
Austurgötu 10, sími: 50764.
plötu og látið eftirhefast í 10-15
mínútur (með dúk breiddan yfir).
Bakið í neðstu rim í 225 gráðu heit-
um ofni (200 gráðu heitum blásturs-
ofni) f um 5-10 mínútur. Homin em
bökuð þegar þau em orðin rétt að-
eins gulleit, létt og loftkennd.
V anillu-munngæti
24 stk.
50 g þurrger,
IV2 dl mjólk,
150 g smjörlíki,
350 g hveiti,
2 msk. sykur,
1 egg
Fylling:
50 g smjörlíki,
50 g sykur,
2 tesk. vanillusykur.
Egg til penslunar og perlusyk-
ur.
Deigið meðhöndlað á sama hátt
og fyrir homin. Látið hefast í um
30 mínútur.
Eftir hefíngu er deigið sett á
hveiti stráð borð og hnoðað létt.
Deilið í tvo hluta og fletjið hvom
um sig út í um 25x35 sm lengju.
Smyijið fyllingunni á og rúllið upp
lengjunum. Skerið hvora rúllu í
12 sneiðar, þrýstið létt ofan á
með hendinni. Sett á smurða
plötu, breitt yfir og látið eftir-
hefast í um IV2 tíma. Þá penslað
með hrærðu eggi og perlusykri
stráð yfir. Bakið í 250 gráðu heit-
um ofni (225 gráðu heitum
blástursofni) í 5-7 mínútur.
Kryddmunkar
Þessa á að bera fram volga.
Þeir em steiktir í olíu eða plöntu-
feiti (palmin).
2 egg,
125 g sykur,
300 g hveiti,
2V2 tesk. lyftiduft,
200 g eplamauk,
V< tesk. kanill,
Múskat á hnífsoddi, aðeins salt,
2V2 matsk. brætt smjör,
Hýði af V2-I sítrónu.
Þeytið egg og sykur vel saman.
Bætið eplamauki, hveiti, lyftidufti
og kryddi út í. Síðast rifnu
sítrónuhýði og bræddu smjöri.
Deigið sett á kaldan stað, látið
kólna vel, og siðan flatt út í um
1 sm þykkt. Stingið út litlar kök-
ur og steikið í heitri feiti þar til
þær fá brúnan lit (líkt og kleinur).
Feitin er nægilega heit þegar
hún kraumar kringum eldspýtu
sem stungið er niður í hana.
Úr þessari uppskrift ættu að
koma um 25 kökur.
Uppskriftimar í dag eru aðal-
lega ætlaðar þeim yngri og
óreyndari í bökunarlistinni. Þess-
vegna svo nákvæmar lýsingar.
Gangi ykkur vel,
Jórunn.