Morgunblaðið - 22.08.1987, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. ÁGÚST 1987
19
I ÞINGHLEI
Útvegsbankamál hin nýju:
„Allar vildu meyjarnar
með Ingólf i ganga“

■ j ' ■ :■ .
Hverjum g’lymur klukkan?
Sjávarútvegurinn og SÍS-hringurinn takast á um meirihlutaeign í
Útvegsbankanum. Eins og sjá má á bankamerkinu á bakhlið klukkunn-
ar, sem við blasir á meðfylgjandi mynd af höfuðstöðvum Útvegs-
bankans, liggja rætur bankans í sjávarútvegi fremur en „framsóknar-
Qósinu", ef nota má lánsorð frá íjármálaráðherra.
I
Miðað við smæð íslenzks sam-
félags og þjóðarbúskapar er
bankakerfi okkar viðamikið, vægt
til orða tekið. Það samanstendur
af sjö bönkum, þijátíu og níu
sparisjóðum og rúmlcga eitt
hundrað lífeyrissjóðum, auk nok-
kurra verðbréfamarkaða, sem eru
tiltölulega nýir af nálinni.
Þrátt fyrir þá staðreynd að öll
samkeppni kemur almenningi til
góða verður að telja líklegt að ögn
færri peningastofnanir færu létt
með þessa annars nauðsynlegu
þjónustu peningamarkaðar. Það
er því ekki út í hött að eitt vinsæl-
asta umræðuefni hagspekinga
margskonar hefur verið uppstokk-
un bankakerfisins og hagraíðing
þess.
Hér verður ekki farið ofan í
saumana á erfiðleikum Útvegs-
bankans á gengnum misserum,
né Hafskipsmálum, enda væri
slíkt að bera í bakkafullan læk-
inn. Því var hinsvegar aldrei um
Álftanes spáð að ættjörðin frels-
aðist þar. Og því var ekki um
Útvegsbankann spáð, þegar þjóð-
félagið lék á reiðiskjálfi vegna
Hafskipsmála skammt að baki,
að hann yrði sá Ingólfur dagsins
í dag, sem allar gullmeyjar at-
vinnu- og viðskiptalífsins vildu
ganga með inn í framtíðina. En
tími kraftaverkanna sýnist enn
eiga stundir aflögu.
II
Átjánda dag marzmánaðar
síðastliðins samþykkti Alþingi lög
um stofnun hlutafélagsbanka
um Útvegsbanka íslands. Þegar
Matthías Bjarnason, sem þá var
ráðherra bankamála, mælti fyrir
frumvarpi að lögum þessum sagði
hann m.a.:
„Frumvarp það sem hér liggur
nú fyrir um stofnun hlutafélags-
banka um Útvegsbanka Islands
er byggt á samkomulagi stjórnar-
flokkanna . ..“. Ekki vantaði það
að Sjálfstæðis- og Framsóknar-
flokkar vói-u samstiga í málinu
við upphaf ferðar.
Ráðherra vitnaði síðan til
stjórnskipaðrar bankamálanefnd-
ar, sem lagt hefði fram hugmynd
um sameiningu Útvegsbanka,
Iðnaðarbanka og Verzlunar-
banka, sem og til tillögu Seðla-
banka íslands um samnina sömu
banka. Ráðherra sagði og viðræð-
ur hafa farið fram um slíkan
samnana en ekki leitt, enn sem
komið væri, til þeirra málalykta
sem vænst var. Frumvarp þetta
væri því lagt fi-am sem fyrstu
spor að frekari hagræðingu í
bankakerfinu. Orðrétt sagði
bankamálaráðherrann:
„Hlutafjáráskrift og hlutafját'-
kaup verða öllum fijáls, en áherzla
verður lögð á aðild eftirtalinna
aðila: hagsmunasamtaka fyrir-
tækja og einstaklinga í sjávarút-
vegi, núverandi viðskiptamanna
Utvegsbanka Islands, Sambands
sparisjóða og einstakra sparisjóða
og loks annarra viðskiptabanka
ef það mætti verða til að koma
fram aukinni hagræðingu eða
samruna í bankakerfinu".
Það er ljóst af tilgreindum orð-
um bankamálaráðherrans í
febrúar síðastliðnum, þegar hann
mælti fyrir samkomulagsfrum-
varpi Sjálfstæðisflokks og
Framsóknarflokks, að áherzla var
lögð á eignaraðild hagsmunaaðila
í sjávarútvegi. Það er einnig at-
hyglisvert að tengsl bankans við
sjávarútveginn eru beinlínis und-
irstrikuð í 2. grein laganna, sem
hefst á þessum orðum:
„Fiskveiðasjóði íslands skal,
þrátt fyrir 1. málsgrein 2. greinar
laga nr. 44/1976, um Fiskveiða-
sjóð íslands, heimilt að taka þátt
í stofnun hlutafélagabanka, sam-
kvæmt 1. grein, með hlutafjár-
framlagi sem nema má allt að 200
milljónum króna . . .“.
Hér virðist bæði ákvæði lag-
anna og framsaga ráðherra falla
í sama farveg, hvað varðar vilja
löggjafans, sum sé þann að sjáv-
arútvegsaðilar styrki stöðu sína á
peninga- og lánsfjármarkaði með
eignaraðild að þessum nýja hluta-
félagsbanka, Útvegsbanka ís-
lands hf. Þetta er í samræmi við
upphaf, tilgang og sögu bankans,
en rætur hans liggja allar til sjáv-
arútvegs.
III
Samband íslenzkra samvinnu-
félaga spannar flestar tegundir
atvinnurekstrar í öllum lands-
hlutum. Engin önnur íslenzk
samsteypa kemst nær því að telj-
ast „auðhringur" í þjóðarbúskap
okkar.
SÍS hefur mikil viðskipti við
Landsbanka Islands og óþarfi er
að fjölyrða um tengsl Sambands-
ins við Samvinnubankann eða
innlánsstofnanir kaupfélaga. Við-
skiptavinir Útvegsbankans eru
hinsvegar, margir hveijir, sam-
keppnisaðilar SIS og kaupfélaga,
meðal annars í sjávarútvegi.
Það kom því flestum í opna
skjöldu þegar SÍS-hringurinn
sýndi tilburði í þá átt að ná meiri-
hlutaeign í Útvegsbankanum.
Sjávarútvegsaðilar og fyrirtæki í
viðskiptum brugðu þá skjótt við
og sendu inn hærra kauptilboð.
Fjölmiðlar stóðu loks frammi fyrir
frétt í gúrkutíð.
Stjórnarflokkunum - og sér í
lagi ráðherrum Alþýðuflokks - er
vandi á höndum að afgreiða þetta
mál með þeim hætti að vel sé á
öllum sviðum: 1) að því er varðar
sölu á eignarhluta ríkis í bankan-
um, 2) hvað viðkemur framtíðar-
stöðu bankans sjálfs og
hagkvæmni í bankakerfinu, 3)
síðast en ekki sízt er sú hlið máls-
ins er snýr að framtíð stjórnar-
samstarfsins og nauðsynlegum
heilindum ogtrúnaði milli forystu-
manna stjórnarflokkanna þriggja.
í þessu sambandi hefur’ hug-
mynd um sölu á öðrum ríkisbanka,
Búnaðarbankanum, skotið upp
kolli, en það er nýr flötur á mál-
inu sem hér verður ekki fjallað
um sérstaklega að sinni.
Stefán Már Stefánsson, laga-
STEFÁN FRIÐBJARNARSON
prófessor, hefur látið viðskipta-
ráðherra í té álitsgerð, að beiðni
ráðherrans. Niðurstöður álitsins
eru þær að ráðherra geti tekið
hvoru tilboðinu sem er í hlutabréf
Útvegsbankans eða hafnað báð-
um, án þess að það bijóti í bága
við lög eða góðar viðskiptavenjur.
Viðskiptaráðherra hefur síðan
óskað eftir því að Sjálfstæðis-
flokkur og Framsóknarflokkur
tilnefni einn ráðherra hvor sér til
samráðs - og stefnt var að því
að ræða málið öðru sinni í ríkis-
stjórninni nú í vikunni.
Aldrei þessu vant skal þessum
pistli lokið með tilvitnun í rit-
stjórnargrein úr Þjóðviljanum:
„Og nú snúast hjólin í við-
skiptalífínu sem aldrei fyrr, svo
að það hvílir mikil ábyrgð á þeim
ráðherrum Alþýðuflokksins, við-
skipta-Jóni og fjármála-Jóni. Þeir
eiga nefnilega að gæta hagsmuna
Jóns Jónssonar meðan risarnir
takst á og sjá um leið til þess að
friður ríki í ríkisstjórninni. “
Víst er að „viðskipta-Jón“, sem
Þjóðviljinn nefnir svo, hefur al-
þjóðarathygli þar til ákvörðun
liggur fyrir um sölu hlutabréf-
anna. Augu alþjóðar hvíla á
honum. Þjóðin öll leggur við hlust-
ir.
„Sá á kvölina sem á völina.“
Doktor í uppeldis-
og kennslufræðum
SIGRÚN Guðmundsdóttir, kenn-
ari, varði þann 31. júlí sl. doktors-
ritgerð við Stanford-háskóla i
Kaliforníu. Ritgerðin fjallar um
„Notkun fagþekkingar hjá
reyndum kennurum“ og var unn-
in undir handleiðslu dr. Lee S.
Shulman. Sigrún var nemandi í
uppeldis- og kennslufræðideild
skólans og sérhæfði sig í
kennslufræði og kennaramennt-
un, með mannfræði sem aukafag.
Sigrún er með kennarapróf frá
Kennaraskóla íslands, 1970, og
B.Ed. (honours) frá Sussex-
háskóla, Englandi, 1977. Hún hefur
kennt í barna- og framhaldsskólum
í Skotlandi og við Fossvogsskóla í
Reykjavík.
Rannsóknir Sigrúnar við Stan-
ford-háskóla byggja á eðlislægum
(qualitative) aðferðum og fjalla um
það hvernig fjórir reyndir kennarar
í sögu og bókmenntum hafa skipu-
lagt fagþekkingu sína til kennslu.
Fram kemur að þeir hafa búið til
vel útfærð líkön af faginu, sem
skipta má í þekkingu á þremur at-
riðum: faginu, kennsluaðferðum og
nemendum. Rannsóknirnar hafa
leitt í ljós hvernig reyndir kennarar
þekkja fagið sitt öðruvísi en fræði-
menn í faginu. Niðurstöðurnar
tengjast verkefnum skólamanna
Stanford-háskóla um endurbætur á
kennslu í Bandaríkjunum, sem nú
beinast einkum að bættri kennara-
menntun.
Árið 1982-1983 vann Sigrún
Guðmundsdóttir með dr. Elliot W.
Eisner við verkefnið „Stanford and
the Sehools Study“ til að finna út
hvernig kennsla fer fram í nokkrum
Dr. Sigrún Guðmundsdóttir
skólum á San Franciseo-svæðinu.
Árin 1983-1986 vann hún með dr.
Lee S. Shulman við verkefnið
„Growth of Knowledge in Teach-
ing,“ til að rannsaka hvernig
kennaranemar læra að kenna. Auk
styrkja frá Stanford-háskóla fyrir
þessi verkefni, hefur Sigrún fengið
fjárhagsstuðning frá Fræðsluráði
Reykjavíkur, menntamálaráðuneyt-
inu, Thor Thors-sjóðnum og
bandarísku kvennasamtökunum
PEO.
Sigrún Guðmundsdóttir hefur
skrifað greinar, kafla í bækur, og
flutt fyrirlestra um rannsóknir sínar
á ráðstefnum i Bandaríkjunum og
Evrópu. Hún hefur verið stunda-
kennari við Háskóla íslands og
Háskólann í Þrándheimi, Noregi.
Eiginmaður Sigrúnar er dr. Jón
Steinar Guðmundsson, verkfræð-
ingur, og eiga þau tvo syni.
Kópavogsvöllui 2.delld
Breið ablik - ÍBÍ ísafirði
í dag kl. 14.00
<@>
umbro umbro BYKO r\ /í
V0