Morgunblaðið - 26.08.1987, Síða 21

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 26. ÁGÚST 1987
21
gegn greiðslu slátranar- og
geymslukostnaðar. Ef sláturleyfis-
hafínn synjar afhendingar og
ráðstafar kjötinu þrátt fyrir skrif-
legan fyrirvara bóndans, bakar
sláturleyfishafínn sér skaðabóta-
ábyrgð ásamt ríkissjóði, ef afhend-
ingar er synjað að fyrirlagi
landbúnaðarráðuneytisins. Slíkar
bótakröfur þyrftu ekki að vera háð-
ar því grandvallarverði sem verð-
lagsnefnd ákveður skv. 8. gr.
búvöralaga nr. 46/1985, heldur
mætti byggja þær á því verði sem
bóndinn yrði að greiða við kaup á
sama magni út úr búð.
Ráðstöfun um-
framkjöts
Fjallað hefur verið um þá spum-
ingu hvemig háttað sé eignarrétti
að umframkjöti árin 1986 og 1987.
Komist er að þeirri niðurstöðu að
kjötið sé eign bóndans. Hins vegar
er spuming hvort bændum séu ein-
hver takmörk sett með að ráðstafa
þessu kjöti. Án nokkurs vafa er
þeim heimilt að hafa þetta kjöt til
heimilis, gefa það eða hafa í vöra-
skiptum. Meira álitaefni er hins
vegar hvort bændum sé heimilt að
selja þetta kjöt.
Það er skoðun stjómar Stéttar-
sambands bænda og stjómvalda að
einstökum framleiðendum sauð-
ijárafurða sé óheimilt að selja
kindakjöt, sem fellur utan fullvirðis-
réttar, á innlendum markaði í
samkeppni við það kjöt sem ríkið
ábyrgist bændum fullt verð fyrir
samkvæmt búvörusamningum.
Ekkert ákvæði er í búvörasamning-
um sem bannar bændum að selja
kjöt sitt innanlands, hvort sem það
er innan fullvirðisréttar eða utan.
Hins vegar byggja lög á því að
framleiðendur geti selt vöra sína
beint til neytenda, sbr. búvöralög
nr. 46/1985, 16. gr. 2. mgr., 24.
gr. 3. mgr. og 44 gr. Erfitt er að
fallast á þá túlkun, að samningur
geti takmarkað lagalegan rétt
bænda til að selja framleiðslu sína
beint til neytenda án þess að nokk-
ur ákvæði séu í samningnum sem
ganga í þá átt.
Niðurstaðan er því sú, að bændur
geti tekið út úr sláturhúsi, svo mik-
ið magn sem þeir vilja, svo framar-
lega að gerður hafi verið áskilnaður
um úttekt fyrir slátran, og selt beint
til neytenda með þeim réttindum
og skyldum sem búvöralög kveða á
um. Það er svo annað mál hvort
bændur telji hagsmunum sínum
betur borgið með slíkri beinni sölu.
Því hefur verið haldið fram að
með beinni sölu bænda til neytenda
sé brotin forsenda fyrir búvörasam-
ingnum af ríkisins hálfu, sem
heimili riftun samningsins. Því
verður vart trúað, að það hafi verið
forsenda samningsins að ríkið fengi
ráðstöfunarrétt að eignum bænda,
án þess að greiða fyrir þær, þ.e.
umframkjötið, enda hefur nú verið
talið að það sé eign bóndans. Það
hefur hver þann rétt að ráðstafa
eignum sínum á hvern þann hátt
sem hann vill, nema takmörk séu
í lögum. Það hefði því þurft að taka
það fram berlega í samningnum að
skilyrði hans væri að bændur seldu
ekki kjöt beint til neytenda. Það
verður því að telja, að ríkið sé skuld-
bundið við búvörasamninginn og
lendi því í samkeppni við þá bænd-
ur sem ákveða að selja hluta af
framleiðslu sinni beint til neytenda.
Höfundur er lögfræðingvr.
Tökum mark á
framleiðniskýrslu
eftir Guðlaug
Stefánsson
Nú á dögunum kom út skýrsla
Iðntæknistofnunar íslands um þró-
un framleiðni í íslenskum atvinnu-
greinum og stöðu miðað við önnur
lönd, en höfundur skýrslunnar er
Baldur Pétursson, deildarstjóri í
iðnaðarráðuneytinu. Skýrsla þessi
er þáttur í svonefndu framleiðni-
átaki, sem Iðntæknistofnun Islands
hefur unnið að undanfarin 2 ár í
samstarfi við helstu hagsmunaað-
ila, þ. á m. bæði heildarsamtök
atvinnurekenda í iðnaði, Landssam-
band iðnaðarmanna, sem undirrit-
aður starfar fyrir, og Félag
íslenskra iðnrekenda. í framhaldi
af fréttaflutningi um efni skýrsl-
unnar hefur hins vegar því miður
ekki verið rætt um það, sem megin-
máli skiptir, þ.e. að leita leiða til
að auka framleiðni og bæta lífskjör,
heldur hefur Félag íslenskra iðnrek-
enda kosið að beina umræðunni
yfir í karp um tæknileg atriði í
gerð skýrslunnar og gera efni henn-
ar tortryggilegt.
Neikvæð viðbrögð Félags
íslenskra iðnrekenda við skýrslunni
koma á óvart og era að mati undir-
ritaðs mjög ódrengileg gagnvart
Iðntæknistofnun og höfundi skýrsl-
unnar, þar sem skýrslan hafði lengi
verið til umsagnar hjá báðum sam-
tökum iðnaðarins, Landssambandi
iðnaðarmanna og Félagi íslenskra
iðnrekenda, og höfundur skýrslunn-
ar tók tillit til flestra þeirra
ábendinga, sem höfundar höfðu
fram að færa. Samráð Iðntækni-
stofnunar og höfundar við hags-
munasamtökin var m.ö.o. eins og
best verður á kosið. Áður en skýrsl-
an var kynnt opinberlega, var
haldinn fundur hjá Iðntæknistofnun
með samstarfsaðilum í verkefninu.
Fulltrúi Félags íslenskra iðnrek-
enda á fundinum gerði þar enga
athugasemd við efni skýrslunnar.
Daginn eftir, þegar skýrslan er
komin í ijölmiðla, bregður hins veg-
ar svo við, að formaður og fram-
kvæmdastjóri Félags íslenskra
iðnrekenda raða sér á sjónvarps-
og útvarpsstöðvarnar og segja
skýrsluna markleysu. Hvað gengur
mönnum til? Spyr sá, sem ekki veit.
í þessu sambandi er þess raunar
einnig að minnast, að Félag
íslenskra iðnrekenda lét fyrir u.þ.b.
sjö áram sjálft frá sér fara saman-
burð milli landa á framleiðni í
iðnaði, sem var um margt áþekkur
skýrslu Iðntæknistofnunar nú, en
að vísu ekki eins ítarlegan.
Landssamband iðnaðarmanna
hefur talið, að könnun á framleiðni
hér á landi og samanburður við
önnur lönd væri mjög þarft við-
fangsefni. Það, sem helst hefur
staðið slíkum könnunum fyrir þrif-
um, er skortur á upplýsingum, sem
stafar af því, að hagskýrslugerð hér
á landi hefur að ýmsu leyti verið
ófullkomin og niðurstöður auk þess
jafnan verið síðbúnar. Nokkuð hef-
ur þó þokast í rétta átt í þessu efni
Guðlaugur Stefánsson
„Neikvæð viðbrögð Fé-
lags íslenskra iönrek-
enda við skýrslunni
koma á óvart og eru aö
mati undirritaðs mjög
ódrengileg gagnvart
Iðntæknistofnun og
höfundi skýrslunnar.“
á undanförnum áram, og með til-
komu staðgreiðslu skatta og e.t.v.
einnig virðisaukaskatts síðar, ættu
að skapast miklir möguleikar á að
fá nýrri og traustari upplýsingar.
Að því leyti sem menn vilja halda
sig við að ræða um tæknileg atriði
í könnun af þessu tagi, væri því
nær að fjalla um þær veilur, sem
era í íslenskri hagskýrslugerð,
fremur en að væna höfund skýrsl-
unnar og Iðntæknistofnun um
kunnáttuleysi.
Talnaefni skýrslunnar, sem nær
yfir tímabilið 1973-83, byggist allt
á fyrirliggjandi hagtölum, þannig
að skýrslan bætir í sjálfu sér ekki
úr upplýsingaskortinum. Því má
segja, að það, að í skýrslunni er
jafnan talað um „framleiðnimæling-
ar“ sé-e.t.v. villandi. Engu að síður
telur Landssamband iðnaðar-
manna, að í skýrslu Iðntæknistofn-
unar hafi verið dregnar saman á
einn stað fróðlegar og athyglisverð-
ar upplýsingar um þróun framleiðni
hér á landi og erlendis. Skiljanlegt
er, að skiptar skoðanir geti verið á
einstökum forsendum og vali á að-
ferðum, enda er hér um talsvert
flókið viðfangsefni að ræða, einkum
að því er varðar samanburð milli
landa. í skýrslunni era raunar ýms-
ir fyrirvarar um þetta efni. Lands-
samband iðnaðarmanna telur, að
þær aðferðir og forsendur, sem
valdar vora, séu eftir atvikum eðli-
legar, enda höfðu þær verið bomar
undir ýmsa sérfræðinga. Vitanlega
er hætt við, að miklar sviptingar í
verðlags- og gengismálum á athug-
unartímabilinu dragi úr nákvæmni
niðurstaðna, einkum varðandi sam-
anburð við önnur lönd. En þessu
marki era flestar eða allar okkar
hagrannsóknir brenndar og hafa
ekki þótt tilgangslausar fyrir þá
sök. Og hvað sem líður samanburði
við önnur lönd og nákvæmni niður-
staðna um einstakar atvinnugrein-
ar, stendur óhögguð sú dapurlega
meginniðurstaða skýrslunnar, að
aukin verðmætasköpun á hvem
íbúa hér á landi undanfarin ár
stafar að mestu leyti af aukinni
atvinnuþátttöku en ekki aukinni
framleiðni vinnuafls, eins og erlend-
is. Það er ábyrgðarhluti, að draga
athygli frá þessari staðreynd.
Landssamband iðnaðarmanna
vonast til þess, að útkoma skýrsl-
unnar verði til þess að auka skilning
á mikilvægi framleiðni og að at-
vinnulífið og stjómvöld taki höndum
saman um að vinna markvisst að
því að auka framleiðni. Það er ger-
legt, eins og m.a. hefur sannast í
einstökum tilvikum hjá fyrirtækj-
um, sem tekið hafa þátt í fram-
leiðniátkai Iðntæknistofnunar.
Stjómendur fyrirtækja þurfa að
vera stöðugt opnir fyrir möguleik-
um til hagræðingar í rekstri og
aukinnar sjálfvirkni. Þáttur stjóm-
valda þarf að felast í því að skapa
atvinnulífinu almennt hagstæðari
skilyrði til þróunarstarfs, ekki síst
með bættri hagstjóm, svo og að
efla verk- og tæknimenntun, sem
verið hefur hornreka í skólakerfinu.
Snaggaraleg viðbrögð iðnaðar-
ráðherra í þessu máli era þakkar-
verð, en hann beitti sér fyrir að
tryggja fjármagn til þess að fram-
leiðniátaki Iðntæknistofnunar yrði
fram haldið. Hér er vitanlega um
stórt og margþætt viðfangsefni að
ræða, sem aldrei getur eða ætti að
ljúka, og upphæðin, sem um ræðir,
er í sjálfu sér smámunir miðað við
stærð viðfangsefnisins. Hér verður
samt að hafa í huga erfíða stöðu
ríkissjóðs, og raunar hefur það aldr-
ei verið krafa iðnaðarins, að
verkefni af þessu tagi væra fyrst
og fremst rekin með opinberam
styrkjum. Undirritaður trúir, að við-
leitni iðnaðarráðherra geti orðið
upphafið að öðra meira. Hins vegar
verður ekki hjá því komist að leggja
ríka áherslu á, að sú ákvörðun ríkis-
stjómarinnar, að leggja 25% sölu-
skatt á tölvur og hugbúnað stangast
algerlega á við það markmið að
auka framleiðni. Þeirri ákvörðun
verður að breyta.
Höfundur er hagfræðingur
Landssambands iðnaðarmanna.
Fenner

Reimar og reimskífur
jBB
Tannhjól
og keðjur
Leguhús
Poufsen
Suðurlandsbraut 10. S. 686499.
Áskriftarsiminn er 83033