Morgunblaðið - 23.12.1987, Síða 25

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 23. DESEMBER 1987
25
Upp á æru og trú
Kjartan Olafsson
Yerslun-
arsaga
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
Kjartan Ólafsson: VERSLUNAR-
SAGA VESTUR-SKAFTFELL-
INGA. I. 413 bls. Vestur-Skafta-
fellssýsla. Vík, 1987.
Bók þessi er saman tekin og
gefín út vegna aldarafmælis Víkur
í Mýrdal sem verslunarstaðar. I
þessu fyrra bindi er sagan rakin til
1914. Svo stórt sem rit þetta er,
og er þó ekki nema fyrri hluti þess
kominn út, má geta nærri að ná-
kvæmlega er farið í sakimar. Áður
sóttu Vestur-Skaftfellingar verslun
til Eyrarbakka; í sýslunni sjálfri var
enginn verslunarstaður. Þótt marg-
ir Islendingar ættu um langan veg
að sækja í kaupstað munu engir
hafa þurft að fara þvílíkan óraveg
og torleiði sem íbúar í austustu
sveitum Vestur-Skaftafellssýslu.
Enda tók kaupstaðarferð allt að
þtjár vikur! Höfundur segir fyrst
frá Eyrarbakkaferðunum og við-
skiptum héraðsbúa við Lefolii-versl-
un þar.
Þegar leið á 19. öld tóku verslun-
armálin að blandast sjálfstæðismál-
inu um leið og ný úrræði buðust,
t.d. sauðasalan til Bretlands. Bogi
Melsted sagði í bæklingi 1891 að
Eyrarbakkaverslun hefði »að öllum
líkindum unnið oss meira tjón en
öll Heklugos«. Bogi var Ámesingur
og þar að auki í framboði! Höfund-
ur telur að Lefolii hafí ekki gert
verr við sína viðskiptamenn en aðr-
ir danskir kaupmenn er hér versl-
uðu.
Það var að sjálfsögðu hafnleysi
suðurstrandarinnar sem verst háði
Skaftfellingum. Þess vegna vom
bæði Vestmannaeyjar og Papós inni
í myndinni áður en verslunin flutt-
ist heim í hérað. Gallinn var sá að
til Vestmannaeyja var yfír sjó að
fara og leiðin til Papóss var hvorki
styttri né auðveldari en til Eyrar-
bakka.
Þá er fjallað um harðindin
1881-1887. Fyrirsögn kaflans segir
sína sögu: Hallærí í héraði. —
Bjargaði gjaíakom Skaftfellingum
frá hungurdauða? Svo mikilvæg var
verslunin að um líf eða dauða gat
verið að tefla. Verslun í Vík var
því hagræði sem um munaði. Er
sú saga síðan ýtarlega rakin, svo
ýtarlega að höfundur leyfír sér hér
og þar smávegis útúrdúra sem em
kannski við jaðar þess, sumir hverj-
ir, að teljast til verslunarsögu.
Að sjálfsögðu er hvorki tími né
tækifæri til að rita um bók þessa
eins og verðugt væri hér og nú.
Þama hefur mikið verk verið unnið,
fyrst söfnun gagna, síðan úr-
vinnsla, loks ritun. Höfundur hefur
haft að baki ritnefnd sem einnig
hefur unnið að verkinu, meðal ann-
ars safnað myndum sem em
geysimargar í bókinni, flestallar frá
því um aldamót og því bæði fágæt-
ar og dýrmætar. Myndprentun
hefur tekist prýðilega, sem og ann-
ar frágangur ritsins.
Gódandagim!
Bókmenntir
Sigurður Haukur Guðjónsson
Höfundur: Andrés Indriðason.
Prentverk: Prentsmiðjan Oddi hf.
Útgefandi: Mál og menning
Þetta er bók hinna óvæntu at-
burða, svo óvæntra, að þú hrekkur
við, skammast því fyrir það, að hún
veldur þér ógn og óþægindum, því
hún er saga af þínu heimahlaði, saga
af fólki sem þú ættir að þekkja, þyk-
ist þekkja, en höfundur sannar þér,
að þú gerir ekki, hefír aldrei reynt
að kynnast. Andlit og kvika em ekki
alltaf eitt og hið sama. Stelpukind,
Halla Ósk, drottning næturinnar, á
ný fallin í forarvilpu nautnalyfja,
hrakin þangað af ótta við glæponinn
Valdimar, sem hún eitt sinn dáði, en
þóttist vera laus við bakvið lás og
slá austur á Hrauni. Hún þoldi ekki
að sjá hann á ný, var óðar tekin að
svamla með honum. Þetta er önnur
aðalpersónan. Hin er strákur, einn
þessara duglegu, traustu drengja,
sem átti sér takmark, kepptist við í
skóla, vann á kvöldum til þess að
kljúfa kostnað námsins. Hann um-
gekkst þá sem við köllum sóma
æskunnar, var á föstu með telpu, sem
átti velstæðan föður, gat lánað henni
BMW-inn sinn. Þetta var.því traustur
náungi, náungi sem fólk leit upp til.
Höfundur tekur þessi tvö, 18 ára,
ungmenni á hné sér og lætur þau
takast á, gerir það af slíkri snilld,
að áður en þú áttar þig, þá hefír
hann rist þau bæði inn að kviku.
Myndin þín af þeim hrynur, og þú
sérð tvö böm, sem bæði em á flótta,
ekki undan því sama, nei, og þó, á
flótta undan eigin lífí. Þau þrá eitt-
hvað annað, nýtt, nýtt líf. Hún
Andrés Indriðason
einhvem sem hún getur treyst, ein-
hvem sem ann henni í raun. Hann
telur sig þekkja sjálfan sig, en síðan
þarf ekki annað en gust inn um
brotna rúðu, til þess að hann áttar
sig á, að það gerir hann ekki, milli
þess sem hann fyrirlítur og hans
sjálfs em skilin í raun engin, og þar
með er hann kominn á flótta. Hún
kom inn úr nóttinni til þess að kenna
honum þessa lexíu, hvarf síðan inn
í hana aftur. Kannske hittust þau
aldrei meir, en þó bám þau kynni
þessara augnablika með sér út í lífíð.
Hún, að til em þeir sem bera um-
hyggju fyrir öðmm. Hann að lýgin
var líka í hans brjósti. Hvað er höf-
undur að segja? Jú, sá sem í strætinu
liggur og fyrirmyndarbamið em
systkin. Það em ytri aðstæður sem
valda stöðu þeirra í lífínu. Ekki er ég
í öllu sammála, en af hvílíkri snilld
flytur Andrés ekki mál sitt. Persónur
sögunnar hreinlega elta mannr og
neyða til þess að hugsa um sig. Slíkt
tekst aðeins beztu höfundum, og það
er Andrés vissulega. Hraðinn, spenn-
an og fimleiki með málið er með
fádæmum, og hér fer hann á sínum
beztu kostum. Þessa bók ættu ekki
aðeins unglingar að lesa, heldur líka
fullorðnir.
Prentverk allt mjög vel unnið, og
kápan ljómandi falleg. Enn ein góð-
bókin frá Máli og menningu. Metnað-
ur þar.
ÓDÝRJÓLAGJÖF
Vantar þig ekki stundum eitthvað til að bætá í jólapakkann,
til að gera hann enn veglegri? Ársmappa Pósts og síma
með íslenskum frímerkjum er bæði óvenjuleg og vönduð gjöf.
Hún er eigulegur gripur og vel til þess fallin að vekja áhuga
á söfnun hjá ungu kynslóðinni. Mundu eftir ársmöppunni
nú fyrir jólin. Hún kostar aðeins 590 krónur,
ódýrari gjöf er því vandfundin.
mt-
r

,í* v

AUKM. 107.13/SÍA