Morgunblaðið - 10.02.1988, Síða 29

28
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 10. FEBRÚAR 1988
Bygging nýrrar endur-
vinnslustöðvar í Doun-
reay er enn langt undan

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fróttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunríarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 600 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 55 kr. eintakiö.
Ahyggjur
Norðmanna
- segir Mark Chapman sendiherra Breta
UNDANFARIÐ hafa orðið töluverðar umræður í fjölmiðlum og á
Alþingi um fyrirhugaða byggingu endurvinnslustöðvar fyrir brennslu-
efni kjarnorkuvera við Dounreay í Skotlandi. Hefur Alþingi nú álykt-
að gegn því, að stöðin í Dounreay verði stækkuð. íslendingar hafa
áhyggjur af því að geislavirk efni frá verinu muni berast með haf-
straumum til íslands með ófyrirsjáanlegum afleiðingum. Morgun-
blaðið sneri sér til Marks Chapmans, sendiherra Breta hér á landi,
og bað hann að svara nokkrum spurningum varðandi starfsemina í
Dounreay.
Johan Jörgen Holst, varnar-
málaráðherra Noregs, er um
þessar mundir á ferðalagi til höf-
uðborga Vestur-Þýskalands og
Bandaríkjanna meðal annars í því
skyni að ræða hvemig brugðist
skuli við auknum flotaumsvifum
Sovétmanna á hafsvæðinu milli
íslands og Noregs. Þvert á þá
mynd sem Sovétmenn hafa leitast
við að draga af sjálfum sér undan-
fama mánuði og á að sýna þá sem
afvopnunarsinna á norðurslóðum
berast nú fregnir um aukin flota-
umsvif þeirra á Noregshafi. Fyrir
skömmu skýrðu Norðmenn frá því
að skammt austan við landamæri
þeirra hefðu Sovétmenn tekið í
notkun ný hafnarmannvirki fyrir
risakafbáta. í síðustu viku vék
Johan Jörgen Holst að því í ræðu,
að Sovétmenn virtust vera að setja
stýriflaugar, er geta borið kjam-
orkuvopn, í kafbáta, sem áður
fluttu langdrægar kamorkueld-
flaugar um heimshöfín. Benti
Holst á, að ríkjum Evrópu kynni
að standa ógn af nýjum kjam-
orkuvopnum í hafinu sem kæmu
í stað þeirra landeldflauga sem
uppræta skal, samkvæmt afvopn-
unarsáttmálanum sem þeir Ron-
ald Reagan og Míkhaíl Gorbatsjov
undirrituðu í Washington í des-
ember.
Þeir sovésku kafbátar, sem hér
um ræðir, hafa komið rækilega
við sögu í umræðum um íslensk
öryggismál. Þetta eru kafbátar
af svonefndri Yankee-gerð og
voru fyrstu kafbátamir, sem Sov-
étmenn eignuðust er voru þannig
úr garði gerðir að unnt var að
nota þá til að skjóta kjamorkueld-
flaugum á skotmörk í Banda-
ríkjunum. A hinn bóginn voru
þessar flaugar ekki langdrægari
en svo, að kafbátamir urðu að
sigla suður fyrir ísland til að
hægt væri að skjóta banvænum
farmi þeirra til Bandarílganna.
Vegna Yankee-kafbátanna má
segja, að kafbátaeftirlit frá íslandi
hafí fengið stóraukið vægi og orð-
ið hluti af miðkerfínu svokallaða
milli Bandaríkjanna og Sovétríkj-
anna, það er því öiyggiskerfí, er
byggist á langdrægum kjamorku-
vopnum. Nýir kafbátar Sovét-
manna af gerðunum Delta og
Typhoon hafa komið í stað
Yankee-bátanna sem fljótandi eld-
flauga-skotgallar. Við það breytt-
ist hlutur Islands í miðkerfinu.
Nú birtast Yankee-kafbátamir í
nýju hlutverki í nágrenni íslands
með eldflaugum sem einkum er
beint gegn Evrópuríkjum.
Þegar ljóst var, að samkomulag
myndi takast um upprætingu
meðaldrægu eldflauganna á landi,
vora margir vestrænir Qölmiðla-
menn, meðal annars hér á landi,
uppteknir af því, að kannski
myndu NATO-ríkin láta kjam-
orkuflaugar á sjó koma í stað
þeirra, sem yrðu rifnar á landi.
Þá var á það bent, meðal annars
hér á þessum stað, að 1979 hefði
NATO hafnað þeim kosti að setja
meðaldrægar flaugar um borð í
skip. Það væri í ósamsræmi við
skuldbindingar Bandaríkjamanna
samkvæmt samningi um' uppræt-
ingu slíkra flauga á landi að flytja
þær um borð í skip. Þetta er stefna
NATO. Sovésk stjómvöld veigra
sér greinilega ekki við að fjölga
kjamorkuvopnum í hafínu eftir
fækkun þeirra á landi og þess
verður ekki vart hjá þeim, sem
reyndu að gera NATO tortryggi-
legt, að þeim þyki ástæða til að
hafa uppi andmæli gegn kjam-
orkuvæðingu Sovétmanna á haf-
inu milli íslands og Noregs. Ekki
hefur þess heldur orðið vart, að
íslensk stjómvöld láti þetta mál
til sín taka. Þess vegna er sérstök
ástæða til að fagna þVí að Johan
Jörgen Holst, vamarmálaráðherra
Noregs, láti í ljós áhyggjur fyrir
hönd næstu nágranna Sovét-
manna í norðurhöfum, þegar hann
ræðir við ráðamenn í Bonn og
Washington, en frá Þjóðveijum
og Bandaríkjamönnum er að
vænta mótvægis við útþenslu Sov-
étmanna á höfunum.
Ullin og
Sovétmenn
Morgunblaðið hefur oft lýst
því eðli viðskipta við Sov-
étríkin, að einn góðan veðurdag
geti viðsemjendur Sovétmanna
setið andspænis sviplausu kerfí
þar sem enginn ber ábyrgð og
ómögulegt er lengur að efna til
viðræðna á eðlilegum viðskipta-
forsendum. Þetta er að gerast í
ullarviðskiptum Sovétmanna og
íslendinga. Yfírvöld í Moskvu loka
nú öllum dyram á íslensku samn-
ingamennina. Er því borið við að
ekki sé til neinn gjaideyrir til að
kaupa ullarvörar frá íslandi.
Viðskipti við Sovétríkin era
óhjákvæmilega pólitísk og á
stundum ræður pólitíkin því alfar-
ið, hvort skipt sé við eitthvert ríki
eða ekki. Hvað eftir annað hefur
verið sýnt fram á, að pólitísk við-
horf ráða gerðum viðsemjenda
íslendinga í Moskvu. Með hliðsjón
af framgöngu Sovétmanna í við-
ræðunum um söluna á ull héðan
og pólitíska þættinum í Sovétvið-
skiptunum er það í senn rökrétt
og tímabært hjá Friðriki Sophus-
syni, iðnaðarráðherra, að vekja
máls á því, að starfsmönnum sov-
éska- sendiráðsins í Reykjavík
verði fækkað, ef viðskiptin milli
landanna dragast saman. Ætti
Steingrímur Hermannsson, ut-
anríkisviðskiptaráðherra, að
fylgja þessum orðum eftir með
markvissum aðgerðum.
Hvaða starfsemi fer nú fram
í Dounreay? Hvernig er hún í
samanburði við Sellafield þar
sem varð meiri háttar slys áiið
1957?
í Dounreay er miðstöð áætlunar-
innar um þróun kjarnaofna er nýta
hraðar nifteindir. Fyrsti ofninn
þeirrar tegundar var tekinn í notkun
árið 1959 og var hann jafnframt
sá fyrsti í heimi sem notaður var
við framleiðslu rafmagus til al-
mennra nota. Önnur frumgerð slíks
kjamaofns var tekin i notkun árið
1974. Báðar gerðimar hafa reynst
afburða öruggar og áreiðanlegar.
Annað hlutverk Dounrey er að
framleiða og endurvinna brennslu-
efni fyrir kjarnaofna sem nýta hrað-
ar nifteindir. Meginhlutverk Sellafi-
eld versins á hinn bóginn er endur-
vinnsla brennsluefnis fyrir
magnox-kjamaofna. Ég bendi líka
á að eftir slysið í Sellafield var þeim
ofni sem þá var í notkun lokað og
miklar breytingar gerðar á hönnun
kjamorkuvera og allt eftirlit hert.
Einnig var sett á fót stofnun sem
annast eftirlit með öryggisráðstöf-
unum í breskum kjamorkuverum.
Slys á borð við það sem átti sér
stað í Sellafield gæti ekki endurtek-
ið sig við núverandi aðstæður.
Til hvaða ráðstafana hefur
verið gripið til að hindra mengun
af völdum kjarnorkuúrgangs frá
Dounreay?
Úrgangurinn frá Dounreay er
allur lággeislavirkur og fylgst er
með afdrifum hans af eftirlitsnefnd
(UKAEA) sem starfar á vegum
Mengunarvama iðnaðarins. Þessir
aðilar ákveða hámark úrgangs og
á hvem hátt megi losa sig við hann.
Þetta er gert til að tryggja eftirlit
með úrgangi í samræmi við alþjóð-
leg viðmiðunarmörk varðandi
geislavirkni sem almenningur og
umhverfi má verða fyrir. Um er að
ræða þijá flokka úrgangs:
Fljótandi úrgangur rennur út í
Pentlandsfjörð. Áður hefur úrgang-
inum verið safnað saman og sýni
tekin úr honum til þess að tryggja
að unnt sé að losa hann í samræmi
við gildandi reglur. Sýni eru einnig
tekin þegar verið er að losa úrgang-
inn í sjóinn til að mæla magn geisla-
virkninnar í úrganginum.
Heimilt er að losa loftkenndan
úrgang í andrúmsloftið. Agnir eru
stöðugt síaðar úr úrganginum og
eru síumar tengdar við viðvörunar-
kerfi sem stöðvar framleiðsluna í
verksmiðjunni um leið og óvenju
mikil geislavirkni mælist. Mest er
af Krypton 85 í úrganginum en það
er eðallofttegund sem hefur lítil
áhrif á umhverfið og þynnist skjótt
í andrúmsloftinu.
Úrgangur á föstu formi, sem
inniheldur aur, leifar úr framleiðsl-
unni, auk tækja sem tekin eru úr
notkun, er grafinn til frambúðar á
þar til gerðu svæði nærri Dounreay.
Eftirlit með framleiðslunni er
nauðsynlegt og mengunarvernd
iðnaðarins gerir stöðugt eftirlit af
hálfu verksmiðjunnar að skilyrði
fyrir framleiðsluleyfi. Auk þess
fylgist stofnunin sjálfstætt með
verinu fyrir hönd innanríkisráðu-
neytis Skotlands. Hvort eftirlitið um
sig nær ekki einungis til úrgangsins
sjálfs heldur einnig áhrifa hans á
umhverfið. Niðurstöður staðfesta
að úrgangur frá Dounreay hefur
lítil áhrif á umhverfíð. Sem dæmi
má nefna að sá sem æti reglulega
skelfísk úr sjónum nærri Dounreay
yrrðí ekki fyrir meiru en 3% þeirrar
geislunar sem alþjóðlegir staðlar
setja sem viðmiðunarmörk. Ef
geislavirknin í sjónum umhverfis
Orkneyjar væri í drykkjarvatni þá
myndi hún ekki samsvara meiru en
Viooo úr prósenti af venjulegri nátt-
úrulegri geislun sem menn verða
fyrir.
Framtíðarhorfur
Hverjar erp framtíðarhorf-
umar varðandi rannsóknaráætl-
unina um kjarnaofna, sem nýta
hraðar nifteindir í Dounreay,
séðar frá bæjardyrum breskra
stjórnvalda?
Skilyrði fyrir því að endur-
vinnslustöðin verði stækkuð og þró-
uð er að hlutaðeigandi Evrópu-
bandalagsríki (þar á meðal Bret-
land) samþykki að halda áfram
áætlun um þróun kjamaofna sem
nýta hraðar nifteindir. Nokkuð
langt virðist í land með að áætlunin
verði samþykkt. Ekki eru uppi nein
áform um þróun og breytingar í
Dounreay fram að því.
Verði áætlunin samþykkt
hvemig er þá hægt að tryggja
að geislavirkni aukist ekki?
Ef samþykkt yrði tillaga um að
þróa evrópska endurvinnslustöð í
Dounreay þá hafa aðstandendumir
(British Nuclear Fuels Limited og
UKAEA) heitið því að geislavirkni
frá verinu aukist ekki. Einnig felst
í skuldbindingum aðstandenda að
fljótandi úrgangur verði minni en
við núverandi aðstæður. Hvað loft-
kennda úrganginn varðar þá er
stefnan sú að minnka eða fjarlægja
öll geislavirk efni úr honum sem
gætu haft marktæk áhrif á um-
Frá upphafi ráðunautafundarins á mánudag.
Morgunblaðið/Emilía
Sauðfjárrækt og fisk-
eldi á ráðunautafundi
RÁÐUNAUTAFUNDUR Búnaðarfélags íslands og Rannsóknastofn-
unar landbúnaðarins hófst á mánudag. Stendur hann fram á föstu-
dag. Fundur þessi er árlegur viðburður og að þessu sinni verða flutt-
ir 60 fyrirlestrar.
Að þessu sinni er Qallað um 8
efnisflokka á ráðunautafundinum:
Mánudag og þriðjudag var rætt um
saufjárrækt, stöðu, stefnu og
framtíðarmöguleika. Miðvikudag-
urinn fer í umflöllun um fískeldi. Á
fímmtudaginn er á dagskrá tölvu-
notkun, tenging búnaðarsamband-
anna við móðurtölvu Búnaðarfélags
íslands, bændabókhald, Búreikn-
ingastofa landbúnaðarins og hag-
fræði. Þann dag er einnig fjallað
um heysjúkdómarannsóknir. Á
föstudeginum er rætt um nauta-
kjötsframleiðslu og skjólbelti og
bændaskóga.
Yfír 100 menn sækja ráðunauta-
fundinn. Það era, auk héraðsráðu-
nautanna, ráðunautar Búnaðarfé-
lags íslands, bændaskólakennarar,
vísindamenn og fleiri. í frétt frá
Upplýsingaþjónustu landbúnaðar-
ins kemur fram að fundurinn er í
raun liður í sfrnenntun- þeirra, vett-
vangur fyrir nýjar hugmyndir,
kenningar, niðurstöður, áætlanir og
stefnumótun.
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 10. FEBRÚAR 1988
29
Mark Chapman, sendiherra Breta á íslandi. Morgunblaðið/Ámi Sæberg
hverfí. Þetta verður gert til að
tryggja að hin litla geislun sem al-
menningur verður nú fyrir aukist
ekki.
Hvernig bregðast bresk sljórn-
völd við mótmælum íslands og
annarra NATO-ríkja vegna
áforma um að stækka verið í
Dounreay? Verður samráð haft
við þessi ríki áður en stækkun
versins kemur til framkvæmda?
Bretar eru ætíð reiðubúnir að
hlýða á sjónarmið annarra ríkja.
Stjóm viðkomandi lands tekur þó
sjálfstætt ákvörðun um að losa
geislavirk efni í sjó með tilliti til
alþjóðlegra takmarkana og viðmið-
ana. Bretland tekur kvaðir sínar
samkvæmt alþjóðlegum skuldbind-
ingum mjög alvarlega og fylgir al-
þjóðlegum viðmiðum út í æsar.
Stofnanir á vegum hins opinbera
hafa stöðugt eftirlit með höndum
til að tryggja að geislavirkni í haf-
inu umhverfis Bretland stofni ekki
mannlegu lífí í hættu með því að
nienga fiskistofna eða á nokkum
annan hátt. Niðurstöður eru birtar
reglulega og sendar erlendum ríkis-
stjómum. A nýlegri ráðstefnu í
London um Norðursjó tók Bretland
þátt í þyí ásartlt öðrum Norðursjáv-
arríkjum að lýsa yfir vilja til að
virða þau viðmið sem viðurkennd
alþjóðasamtök mæla með. Einnig
að færa sér bestu fáanlega tækni
í nyt til að minnka mengun sjávar-
ins meðal annars af völdum geisla-
virks úrgangs frá endurvinnslu-
stöðvum.
Mjólkurlaust víða
í Reykhólahreppi
Miðhúsum, Reykhólasveit.
VEGURINN fyrir Gilsfjörð hefur verið ófær. Síðastliðinn sunnudag
var áætlunarbillinn 10 klukkutíma frá Reykhólum til Reykjavíkur.
Á mánudaginn komst mjólkurbíllinn ekki hingað vestur og er því
viða mjólkurlaust því að mjólki
býlisstaðirnir hér mjólkurlausir.
Margir bændur eru farnir að
kaupa mjólk vegna of mikillar
stjómunar. Stjóm mjólkurbúsins er
margsinnis búin að senda frá sér
áskoranir um veg yfir Gilsflörð.
Læknisþjónusta okkar Reykhóla-
hreppsbúa er frá Búðardal og má
á það minna að aðalfundur heilsu-
gæslustöðvarinnar í Búðardal hefur
samþykkt að skora á samgönguyfír-
völd og þingmenn Vesturlands og
Vestfjarða að tryggja að hönnun
og smíðar brúar yfír Gilsfjörð frá
Kaldrana í Króksfjarðames verði
lokið á næstu árum svo að byggð-
arröskun verði ekki meir en orðið
er. Þess má líka geta að svipaðar
samþykktir er búið að senda' frá
heilsugæslustöðinni í Búðardal
síðan 1981. Árið 1982 var safnað
hér og í Dalasýslu 534 undirskrift-
um þar sem áhersla er lögð á vega-
gerð yfír Gilsfjörð. Einnig hefur
sýslunefnd Austur-Barðastrandar-
sýslu og hreppsnefnd Reykhóla-
framleiðendum fækkar og þétt-
hrepps sent frá sér áskorun á
stjómvöld að vinna að þessu brýna
samgöngumáli.
Fyrrverandi samgöngumálaráð-
herra og núverandi þingmaður
Vestfjarða, Matthías Bjamason,
hefur verið mjög jákvæður um
þessa framkvæmd alla. Vegagerðin
hefur verið að láta kanna vegar-
stæðið yfir Gilsfjörð og virðist veg-
arstæðið vera allgott. En þess ber
að geta að Gilsfjörður er mjög
grunnur og fer að mestu á þurrt
um fjöru en muriur á flóði og fjöru
er með því mesta hér á landi eða
4-5 metrar. Vegalengdin á milli
Reykhóla og Búðardals mundi stytt-
ast um 15-20 kflómetra. Með þess-
ari vegagerð mundi snjóþungum og
hættulegum vegi verða lokað að
mestu fyrir umferð með tilkomu
vegar yfir Gilsfjörð og veg yfir
Kollafjarðarheiði. Má því ætla að
bflfært yrði flesta daga ársins á
milli Ísaíjarðar og Reykjavíkur.
— Sveinn
AF ERLENDUM VETTVANGi
eftir SVEIN SIGURÐSSON
Umferðarþungi í Budapest. Ungveijar urðu fyrstir til að beita sér fyrir ýmsum endurbótum á
efnahagslifinu og um tima virtust þeir ætla að bijótast út úr þeim farvegi, sem kommúnískt efna-
hagskerfi er komið í. Nú hefur aftur sigið á ógæfuhliðina.
Komast kommúnistaríkin
ekki upp ur skuldafeninu?
Kerfið sjálft kemur í veg fyrir framfar-
ir og skuldabagginn þyngist ár frá ári
Kommúnistaríkin i Austur-Evrópu eru öll skuldunum vafin og
reyna að leita ýmissa leiða til að standa í skilum við lánardrottna
sína á Vesturlöndum. Upphaflega var féð fengið að láni til að
auka útflutning og þar með gjaldeyristekjumar en þess era fá
dæmi, að það hafi haft önnur áhrif en að auka skuldirnar og þær
vaxa ár frá ári.
Vegna þessa, segja sumir hag-
fræðingar, vilja sumar ríkis-
stjómir Austur-Evrópuríkjanna
gera í líkingu Míkhaíls Gor-
batsjovs, leiðtoga Sovétríkjanna,
og beita sér fyrir „perestroika",
endurskipulagningu, sem jafnvel
gæti haft í för með sér, að þegn-
amir fengju örlitla nasasjón af
fijálsum markaðsháttum.
„Undirrót vandans var og er,
að kerfið er ófært um að greiða
fyrir aukinni framleiðni," segir
David Dyker, hagfræðingur við
Sussex-háskólann í Englandi og
maður sérfróður um kommúnískt
hagkerfí.
Fréttamenn Reuters um alla
Austur-Evrópu segja oft frá glímu
stjómvalda þar við þennan vanda
— hvemig þær eigi að framleiða
og selja það, sem aðrar þjóðir vilja
kaupa, til að þær geti greitt skuld-
imar og flutt inn það, sem þær
þurfa á að halda. Skuldasöfnun
kommúnistaríkjanna hófst
snemma á áttunda áratugnum og
ástæðan var sú, að þá var farið
að draga verulega úr hagvextin-
um og innlent fjárfestingarfé af
skomum skammti. Nú er aftur
orðið erfitt að afla þess gjaldeyr-
is, sem þarf til að borga af skuld-
unum.
„Pólland er ágætt dæmi um
þetta," segir Dyker. „Þeir hafa
gripið til ýmissa ráða til að kom-
ast upp úr skuldafeninu en sann-
leikurinn er sá, að þeir geta ekk-
ert gert án nýrrar fjárfestingar."
Pólska stjómin hefur farið fram
á ný lán frá Alþjóðagjaldeyris-
sjóðnum og hún ætlar einnig að
fresta endurgreiðslum af sumum
lánum, sem hún skuldar ríkis-
stjómum á Vesturlöndum, aðilum
að svokölluðum Parísarklúbbi. Á
síðasta ári jukust erlendar skuldir
Pólveija um rúmlega fjóra millj-
arða dollara og era nú 37,6 millj-
arðar.
Júgóslavar, sem um áramótin
skulduðu 21,8 millarða dollara,
hafa einnig farið fram á aðstoð
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins en
þurfa ef til vill að greiða hana
því verði, að sjóðurinn hafí hönd
í bagga með efnahagsiífinu og
komi þar á ýmsum umbótum.
Afleiðingamar yrðu óhjákvæmi-
lega þær, að aðhald yrði aukið
um einhvem tíma og nokkrar
skorður settar við afskiptum ríkis-
valdsins af efnahagslífinu. Yrði
það erfíður biti að kyngja fyrir
kommúnistastjóm.
í Rúmeníu fór Nicolae Ceaus-
escu nokkuð aðra leið. Segja má,
að hann hafi lagt allt í sölumar
til að geta greitt niður erlendar
skuldir og lækkaði þær úr 10,5
milljörðum dollara árið 1981 í 6,4
árið 1986. Talið er, að þær fari á
þessu ári niður í 4,5 milljarða
dollara en það er um það bil það
fé, sem Rúmenar sjálfir eiga úti-
standandi, aðallega hjá þriðja
heims-þjóðum. Til að þetta reynd-
ist unnt var öll áherslan lögð á
útflutning en innflutningur jafn-
framt skorinn niður. Fyrir rúm-
enskan almenning kemur þetta
átak fram í allsheijarskorti á
lífsnauðsynjum og orku til hitunar
og ljósa.
Ungverjar, seni gengið hafa
lengra en flestar Austur-Evrópu-
þjóðimar í efnahagslegum umbót-
um, steyptu sér líka í skuldir til
að endumýja iðnframleiðsluna.
Samkeppnin á heimsmarkaði hef-
ur hins vegar aukist og tekjumar
af unnum olíuvöram, einni helstu
útflutningsvöranni, hafa minnkað
mjög vegna lækkandi olíu- og
orkuverðs. Erlendar skuldir Ung-
veija jukust um 54% árið 1986
og í október á síðasta ári námu
þær 10,1 milljarði dollara.
í Sovétríkjunum hafa margir
hagfræðingar áhyggjur af lækk-
andi olíuverði. „Sovétmenn eiga
við þann vanda að etja, að þeir
afla gjaldeyris með því að selja
hráefni en verðið fyrir það lækkar
stöðugt. Á sama tíma vilja þeir
auka innflutning hvers konar
tækni og búnaðar," segir vest-
rænn stjómarerindreki í Moskvu.
Erlendar skuldir Sovétmanna era
nú 37,5 milljarðar dollara og fara
hækkandi.
í júní í fyrra námu erlendar
skuldir Austur-Þjóðveija 16,9 •
milljörðum dollara og er búist við,
að þeir taki mikil lán á þessu ári
eða um 1,2 milljarða dollara.
Tékkóslóvakar hafa farið einna
varlegast í sakimar hvað varðar
erlend lán en Zdenek Lukas, hag-
fræðingur við stofnun í Vín, sem
fæst við efnahagslegar saman-
burðarrannsóknir, segir, að þeir
hafi orði.að gjalda fyrir það með
efnahagslegri stöðnun og úreltum
iðnaði. Þrátt fyrir það jukust
skuldimar á síðasta ári og era
nú 4,7 milljarðar dollara.
„Meginatriðið er, að svona get-
ur þetta ekki gengið öllu lengur,"
segir Ilse Grosser, sem einnig
vinnur við stofnunina í Vín. „Að
nokkra leyti má rekja erfíðleikana
til rangrar tímasetningar. Aust-
ur-Evrópuríkin steyptu sér í
skuldir þegar uppgangurinn á
Vesturlöndum var hvað mestur
en þegar þau ætluðu að selja vör-
una var samdráttur í vestrænu
efnahagslífí," segir Saul Estrin
við The London School of Ec-
onomics. „Verðmyndunarkerfíð
var líka kolvitlaust og framleiðslu-
hættir gamaldags og áætlunar-
stjóramir ekki í neinum tengslum
við þróunina á erlendum markaði.
það lýsir þessu vel, að þegar Vest-
urlandabúar lögðu alla áherslu á
að smíða spameytna bfla raku
Júgóslavar til og keyptu gamlar
og úreltar bflaverksmiðjur af
Fiat.“