Morgunblaðið - 24.04.1988, Síða 62

62
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. APRÍL 1988
ENDURVINN SLA Á PLASTI
Vandamál
og verðmætí
Úrgangur og rusl er vandamál nútima samfélags. Hvað á að gera
við ruslið? Brenna? Urða? — Eða kannski láta það vera og vona að
tíminn og náttúran leysi vandamálið.
Flestum er rusl og drasl þyrn ir í augum en þó má finna þá menn
sem telja úrganginum ekki allt til foráttu; hafa jafnvel safnað honum
og endurunnið. I áratugi hefur brotajárni verið safnað og pappír er
endurunninn. En hvað með allt plastið sem til fellur?
Á íslandi hefur eitt fyrirtœki hugað að endurvinnslu á plastúr-
gangi; Hampiðjan hf. hefur síðan 1986 endurunnið ónýt þorskanet
úr næloni.
Hráefnið
ónýt þorskanet
Morgunblaðsmaður hafði tal af
Gesti Bárðarsyni efnaverkfræðingi
hjá Hampiðjunni hf. og fór þess á
leit að hann gæfí nánari upplýsingar
um endurvinnsluna.
Hampiðjan hf. hefur um langa
hríð verið plastvinnslufyrirtæki og
því eðlilegt að menn þar á bæ veltu
fyrir sér öllum möguleikum í plast-
vinnslu. 1982 fóru menn að hugleiða
endurvinnslu á plasti og framleiða
úr því einhverja vöru. 1984 voru
möguleikamir á endurvinnslu skoð-
aðir alvarlega og fljótlega kom á
daginn að áhugavert væri að endur-
vinna nælon; þar eð það var mjög
verðmætt hráefni og sölumöguleikar
voru góðir. Sumarið 1985 var tekin
- V ákvörðun um að kaupa og láta smíða
tæki til endurvinnslu á plastefnum,
þar á meðal næloni.
Ýmis vandamál varð að yfírstíga.
Ekki lá ljóst fyrir hve mikið magn
af plasti félli til hér á Iandi og hver
gæði þess væm. Fljótlega kom í ljós
að í fyrstu væri hentugast að safna
þorskanetum en af þeim falla nú til
um 400 tonn árlega. Annað söfnun-
arhæft plast er til dæmis trollnet,
fískikassar, áburðarpokar og hey-
bindigam.
Framleiðsluvandamál varð einnig
að leysa því ekki var hægt að kaupa
tilbúna vélasamstæðu frá útlöndum
sem hentaði fyrir endurvinnslu úr
netum. Þvottakerfíð og þurrkunar-
kerfíð varð að hanna og þróa innan
fyrirtækisins. Tæki til skurðar og
mölunar og ennfremur til plast-
bræðslu og plastkomaframleiðslu
vom aftur á móti keypt frá Vestur-
Þýskalandi. Þessi tæki komu til
landsins vorið 1986. Unnið var við
uppsetningu og þróun tækjanna
1986 og framleiðsla hófst um haust-
$ ið. Það sýndi sig að mölunarkvömin
j afkastaði ekki því sem lofað var af
framleiðanda og hefur af því hlotist
óhagræði og óhagkvæmni í vinnslu.
Aftur á móti er það þeim Hampiðju-
mönnum gleðiefni að íslensku tækin
skila sínu varðandi afköst og gæði.
Ársframleiðslan 1987 var 400
tonn en að sögn Gests Bárðarsonar
ætti að vera unnt að afkasta 800
tonnum þegar vandamál vegna
skurðar og mölunar á efninu hr.fa
verið leyst. Er verið að vinna að
þeim málum. í fullum rekstri starfa
6 menn við framleiðsluna á þrískipt-
um vöktum.
Endurunninn plastefni eru nokkuð
lakari að gæðum heldur en plast sem
er unnið beint úr grunnefnum, Það
er því ekki nothæft í alla plasthluti.
Fljótlega var ljóst að markaðurinn
fyrir endurunnið nælon var einna
bestur á meginlandi Evrópu, Holl-
andi og Vestur-Þýskalandi. Endur-
unnið nælon er þar notað í margví-
sleg áhöld svo sem handföng, tann-
hjól og hjól undir skrifborðsstóla o.fl.
Netadræsur verða
nælonkorn
Netin he§a sinn feril á vinnslulín-
unni á færibandi. Fyrst fara netin í
gegnum forskurð eða „höggstokk-
inn“ svonefnda sem saxar þau niður
í sneiðar. Þaðan fer hráefnið í gegn-
um málmleitartæki sem stöðvar
færibandið og gefur merki ef málm-
ur hefur slæðst með netunum. Þessu
næst fer efnið niður í kvöm þar sem
það er blandað vatni og saxað niður
í stutta þræði, 10-25 mm á lengd.
Neðst í kvöminni er óhreint vatnið
skilið frá. Síðan fara nælonþræðimir
í jöfnunartank þar sem þræðimir eru
enn á ný blandaðir vatni. Þessu
næst er efninu dælt í aurskilju þar
Grsenleitar
netadraesur
ordnar að
svörtnm nsel-
onkornnm.
Vatnskvöm
Loftblásari-,
Aurskilja
INN

Höggstokkur
Málmskynjari-
KALT VATN
Þeytivinda
Frárennsli
Dæla I \ í Loftblásari
Dæla
Varmaskiftír-
-Heitaloftsþurrkari
k HEITT Efnisblásari-I
V
Frárennsli
VATN
Vinnslulína Hampiðjunnar hf til endurvinnslu á plasti
Pökkun
ÚT

Geymir
r
Meöhöndlun
•«T '
I □
i □
Blástursþurrkun
Strengsprautan
TE\ i----------
bír<iW&;
—Milligeymir
sem grófur sandur og aðrir aðskota-
hlutir em skildir frá. Það er gert
með þeim hætti að í aurskiljunni eru
sérstök hólf «g neðst í þessi hólf er
dælt inn vatni sem leitar upp hólfín,
uppstreymið á vatninu er nóg til að
nælonið berst áfram með vatns-
straumnum en aur og þyngri óhrein-
indi sökkva til botns. Tölvustýrður
loki losar aurinn neðan úr hólfunum
þegar þörf krefur.
Eftir að grófur sandur og aur
hefur verið greindur frá, fer nælon-
efnið í þvottavindu. Þar er sprautað
inn hreinu vatni og netaþræðimir
þvegnir mjög rækilega.
Þetta vatn fer síðan í safnþró og
er því næst .dælt yfír í kvömina og
jöfnunartankinn.
Þvottakerfíð notar töluvert magn
af vatni, u.þ.b. 20 rúmmetrar fara
um kerfíð á klukkustund, en inn í
það og út úr því fara u.þ.b. 3 til 4
rúmmetrar af vatni á klukkustund.
Vatnið fer gagnstæða stefnu mið-
að við leið netaþráðanna; það hefur
sinn feril í þvottavindunni og að
endingu er það notað í kvöminni.
Hreint vatn er notað til að þvo næst-
um því hreina netaþræði og óhreint
vatn er notað til að skola grófari
óhreinindi. Eftir að vatnið heftír ver-
ið fullnýtt er leitt úr kvöminni í safn-
eða skilbrunn þar sem grófustu
óhreinindi botnfalla áður en því er
veitt í holræsakerfí borgarinnar.
Iðntölva vakir yfír framleiðsluferl-
inu og ræsir og stöðvar um tug raf-
mótora þvotta- og þurrkunarkerfís-
ins samkvæmt ákveðinni röð.
Eftir að öllum vatnsþvotti er lokið
fara netaþræðimir eftir snigli upp í
þeytivindu sem snýst u.þ.b. 1.000
snúninga á mínútu. Eftir snúninga
í þeytivindunni er rakastigið í nælon-
inu enn u.þ.b. 20%. Nælonið fer því
næst í gegnum loftþurrkara. Þar er
notaður varmaskiptir með 75 gráðu
hitaveituvatni. Eftir að hitaveituvat-
nið hefur verið notað í þurrkaranum
er það leitt í þvottavinduna og notað
þar.
Þessi þurrkunaraðferð væri tæp-
ast hagkvæm í nokkru öðru Evrópu-
landi heldur en íslandi því kílóvatt-
stundin í heitu vatni kostar nú um
60 aura miðað við kælingu niður í
35 gráður Celsíus. Þetta er nálægt
25% af verði hagstæðasta raforku-
taxta til iðnaðarfyrirtækja hér á
landi, ef stóriðja er undanskilin.
Rafmagnsverð í Evrópu er svipað
eða hærra en þessi taxti.
Þegar hér er komið sögu er neta-
þráðunum blásið áfram með heitu
lofti eftir rörakerfi yfír í millisíló.
Fram til þessa hefur allt vinnslu-
ferlið einkennst af niðurbroti og
hreinsun en nú er að því komið að
móta hráefnið. Netaþræðimir fara í
svonefnda strengsprautu (Extrud-
er). I sprautunni er nælonið brætt,
litað og mótað í streng eða borða.
Á þessu vinnslustigi er áríðandi að
hita efnið ekki of né van, svo sem
minnst af æskilegum eiginleikum
nælonsins tapist. Borðinn eða
strengurinn er þessu næst kældur í
vatnsbaði og leiddur undir skurð-
arhníf sem heggur hann niður í
plastkom sem eru hin endanlega
afurð frá Hampiðjunni. Að endingu
er komunum pakkað í stórsekki, 1
tonn af nælonkomum í hveijum
sekk.
Erfiðleikar
Nú er Hampiðjan hætt að taka
við netum, hvað veldur? Gestur
Bárðarson sagði blaðamanni að erf-
iðleikar væru ýmiskonar. „Miðað við
söluverð á endurunnu næloni í dag,
er það verð sem við þurfum að
greiða fyrir hráefnið komið að verk-
smiðjudyrum of hátt.“
Gestur var spurður nánar um
ástæður þessa. „Verðfallið á olíunni
voru góð tíðindi fyrir flesta, en ekki
fyrir þá sem fást við endurvinnslu á
plasti.
Áður en við fórum af stað höfðum
við athugað verð á endurunnum
plasttegundum og nælonverðið hafði
fram til þessa verið stöðugt og til-
tölulega óháð sveiflum á olíuverði.
Olíuverðið féll í árslok 1985. Fyrri
hluta árs 1986 lækkaði verðið á
polyethylen á vestur-þýska markað-
inum um 30-40%. Vestur-þýski
markaðurinn er ráðandi á megin-
landinu. Verðfallið leiddi til þess að
Morgunblaðið/Sverrir
Þelr Hampiðjuinenn, Gestnr
Bárðarson og Theódér Guð-
mnndsson, ræða nm taeknileg
vandnmál.
fyrirtæki það sem áður höfðu endur-
unnið til dæmis polyethylen reyndu
nú að bjarga sér með því að skipta
yfír í arðbærari vinnslu svo sem á
næloni. Afleiðingin var aukið fram-
boð og skiljanlega lægra verð.
Verðfallið á endurunnu næloni í
Vestur-Þýskalandi var verulegt. í
dag er verðið um 30% lægra en
1985, en verðfallið virðist hafa
stöðvast og mikil verðhækkun á
polyethylen á seinni hluta síðasta
árs gefur von um hækkun á nælon-
verði í framtíðinni. Hvenær sú hækk-
un kemur er ekki hægt að spá neinu
um nú. Þegar til lengri tíma er litið
þá er ljóst að plastefni munu al-
mennt hækka í verði, ræður þar
mestu að þau eru unnin úr auðlind
sem ekki er óþijótandi.
En í dag er ástandið þannig að
við erum með allmiklar birgðir af
nælonkomum og hér fyrir utan eru
um 400 tonn af þorsknetum. Miðað
við verðið núna á nælonkomum og
þorskanetunum er þessi endur-
vinnsla taprekstur fyrir okkur."
Má þá reikna með þvi að hrúg-
ur af fínriðnum þorskanetum fari
að safnast fyrir í verstöðvum
landsins?
„Það verður að skoða það dæmi
á hveijum stað. Er ódýrara fyrir
sveitarfélag eða þjóðarbúið í heild
að urða netin, brenna þau eða reyna
að losna við þau með einhveijum
öðmm ráðum. Ég held að þrátt fyr-
ir lágt verð í dag sé endurvinnsla
hagkvæmasta og þrifalegasta lausn-
in. _
Ég veit af endurvinnslufyrirtæki
í Danmörku sem borgar ekki krónu
fyrir sitt hráefni. Menn og fyrirtæki
keyra hráefnið til þeirra og afhenda
við verksmiðjudymar. Þetta gera
þeir glaðir vegna þess að þar í landi
gilda þær reglur að þeir sem losa
úrgang í einhveijum mæli þurfa að
borga sérstakt losunargjald í sorp-
eyðingarstöðvum, það kostar líka
peninga að eyða msli. í Danmörku
þykir það betri kostur að keyra efn-
ið til endurvinnslu heldur en að borga
losunargjaldið.
Það er margþætt vandamál hvað
á að gera við úrgang. Ég hygg að