Morgunblaðið - 21.07.1988, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 21. JÚLÍ 1988
41
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir PÉTUR PÉTURSSON
Evrópskar friðarhreyfing'-
ar funda í Lundi í Svíþjóð
DAGANA 29. júní til 2. júlí héldu samtök evrópskra friðarhreyfinga
árlega ráðstefnu sína hér í Lundi. Margvisleg félög, samtök og hreyf-
ingar standa að þessu ráðstefnuhaldi, sem hefur tekið sér nafnið
European Nuclear Disarmament Convention, skammstafað END. Um
1.000 manns sóttu þessa ráðstefnu, fulltrúar frá um 35 þjóðlöndum,
en enginn fulltrúi var þarna staddur frá friðarhreyfingum á íslandi.
Auk sameiginlegra funda var ráðstefnuhaldinu skipt niður í ótal vinnu-
hópa og minni fundi. Þar voru hinar margvislegustu hliðar friðar-
hreyfinganna og markmiða þeirra ræddar auk þess sem fulltrúarnir
báru saman bækur sínar og brýndu sína branda.
Glasnost" og „perestrojka" voru
orð sem oft heyrðust á fundun-
um og í umræðum og greinilegt er
að friðarhreyflngamar eru á nokkr-
um tímamótum vegna nýrra sjónar-
miða í kommúnistaríkjunum austan
jámtjalds. Þá var einnig mikið
minnst á nýafstaðna samninga risa-
veldanna um að fjarlægja meðal-
drægar kjamorkueldflaugar frá
meginlandi Evrópu. En umræðuefni
ráðstefnunnar voru alls ekki tak-
mörkuð við Evrópu eina, enda var
talsmönnum friðarhreyfinga úr öll-
um heimsálfum boðið að taka þátt
í henni og greindu þeir frá starfsemi
sinni og markmiðum.
„Að koma eða koma ekki“
Fyrstu daga ráðstefnunnar var
mikið rætt um hvaða fulltrúar hefðu
komist frá ríkjunum austantjalds og
hveijir ekki hefðu komið og hvers
vegna. Ljóst var að Ungverjar voru
vel settir og að stjómvöld höfðu leyft
öllum að fara sem boðið hafði verið
tii ráðstefnunnar. Fæstir boðnir full-
trúar frá Tékkóslóvakíu og Austur-
Þýskalandi komu. Ekki gátu allir
Pólveijamir sem boðið var komist,
en menn voru þó sérstaklega ánægð-
ir með að Jacek Kuron, leiðtogi
pólsku mannréttinda- og ffelsissam-
takanna KOR, sem stutt hafa dyggi-
lega við bakið á Samstöðu, óháðu
verkalýðshreyfingunni þar f landi,
fékk fararleyfí. Þetta er í fyrsta
skipti sem hann fer út fyrir landa-
mæri Póllands. Áður hefur hann
annaðhvort ekki fengið vegabréfsá-
ritun eða verið hræddur um að kom-
ast ekki inn f landið aftur, ef hann
færi til útlanda.
Jacek Kuron var óspar á það að
tala við fréttamenn og aðra. Hans
skoðun var að með hinni nýju stefiiu
Gorbatsjovs Sovétleiðtoga mætti
búast við nýjum og betri tfmum í
Póllandi. Samstaða og fólkið þrýstir
á og nú verður ekki lengur hægt
að hóta okkur með rússagrýlunni
við landamærinn ef fólkið heldur sér
ekki í ske^um, sagði hann. Gorbatsj-
ov mun örugglega ekki senda herinn
á okkur, sagði hann og brosti sínu
breiðasta.
Fulltrúarnir frá Sovétríkj-
unum vildu fínna hótel
Mikil óánægja ríkti með það að
enginn fulltrúi óháðu friðarhreyfing-
anna frá Sovétríkjunum fékk farar-
leyfi. Hins vegar voru sendir fulltrú-
ar frá opinberu sovésku friðarsam-
tökunum sem meira og minna eru
háð alræðisvaldi kommúnistastjóm-
arinnar. Þegar ljóst var að þeir síðar-
nefndu fengju aðgang að ráðstefn-
unni kom sameiginlegt mótmælabréf
frá hinum eiginlegu fulltrúum, þar
sem stjómamefnd ráðstefnunnar
var harðlega gagnrýnd og það full-
yrt að meðal þessara opinberu friðar-
fulltrúa væm útsendarar sovésku
öryggislögreglunnar, KGB.
Nokkur vandræði urðu við komu
hinna opinberu sovésku fulltrúa, en
þeir vora 12 að tölu og nokkrir með
eiginkonur sínar með sér. Ekki sættu
þeir sig við að gista á stúdentagörð-
unum hér í Lundi, og mótmæltu
harðlega illri meðferð. Aðstandendur
ráðstefnunnar höfðu ekki ráð á
miklu húsrými, enda gerir hið raun-
veralega friðarfólk sér yfirleitt
svefnpokapláss að góðu. Bæjar-
stjómin kom þá til skjalanna enda
um opinbera sendifulltrúa frá Sov-
étríkjunum að ræða. Einn úr þeirra
hópi selflutti sendinefndina í bíl
sínum á viðurkennt hótel í Malmö.
Var þeim síðan séð fyrir viðeigandi
flutningi til og frá ráðstefnustað.
Áróður gegn ísrael?
Þá kom einnig hörð gagnrýni, þó
annars eðlis væri, frá fulltrúum frið-
Jacek Kuron formaður KOR,
pólsku lýðræðis- og mannrétt-
indasamtakanna í Póllandi, er
bjartsýnn á að stefna Gor-
batsjovs leiði af sér aukin
pólitisk réttindi í heimalandi
sínu.
arhreyfingar ísraelska Jafnaðar-
mannafiokksins. Vissulega var ekk-
ert vandamál fyrir þá að fá vega-
bréfsáritun, en þeim fannst dagskrá
ráðstefnunnar, þar sem vandamálin
fyrir botni Miðjarðarhafsins skyldu
rædd, bera keim af áróðri gegn Isra-
el og einhliða samúð með Palestínp-
mönnum, sem era í uppreisn gegn
her ísraela á þeim svæðum sem
þeir hafa hertekið.
Á blaðamannafundi var Gunnar
Lassinantti, framkvæmdastjóri und-
irbúningsnefndar ráðstefnunnar,
fyrir svöram, en hann er einnig
formaður friðarhreyfingar sænskra
jafnaðarmanna, sem era sterkur
aðili innan END. Hann harmaði að
fulltrúar frá ísrael hefði ekki mætt
og taldi að þeir hefðu þar með misst
af tækifæri til að upplýsa þessi
vandamál frá báðum hliðum. Enn-
fremur sagði hann: „Það er mjög
rík ástæða til þess að gagnrýna það
sem nú er að gerast á Vesturbakkan-
um og á herteknu svæðunum yfir-
leitt. Við fordæmum þá meðferð sem
Palestínumenn sæta nú af hálfu
hers ísraels."
Friðarrödd frá ísrael
En ísrael átti engu síður sinn full-
trúa á friðarráðstefnunni, merkileg-
an gamlan mann, Matti Peled að
nafni. Hann var herforingi í sex-
dagastríðinu 1967 en hefur frá 1969
verið á eftirlaunum. Hann er nú
annar af tveim þingmönnum lítils
flokks í Knesset, ísraelska þinginu,
sem vill tafarlaust semja frið við
Palestínumenn í beinum friðarsamn-
ingum. Flokkurinn vill skila aftur
herteknu svæðunum, Gasasvæðinu
og vesturbakka Jórdanár, og segir
að óhugsandi sé að friður komist á
nema að fsrael viðurkenni ftjálst og
fullvafda ríki Palestínumanna. „Það
er alveg nóg pláss fyir þessi tvö
ríki,“ sagði hann. Hann er samt sem
áður ekki bjartsýnn á að þetta ger-
ist í tíð núverandi stjómárflokka í
ísrael, jafnvel ekki þótt stjómar-
skipti yrðu eftir næstu kosningar og
Jafnaðarmannaflokkurinn næði
meirihluta. „Þeim tókst ekki að
koma sér saman um að skila herte-
knu svæðunum seinast þegar þeir
vora við stjómvölinn og það verður
sennilega ekki gert þótt þeir vinni
kosningar nú,“ sagði hann.
Hann bætti því við að það væri
næstum ófrávjkjanlegt að bæði Pa-
lestínuríki og ísrael geti litið á Jerú-
salem sem höfuðborg, hvemig svo
sem það yrði útfært í stjóm borgar-
mála.
Ein athyglisverðasta friðar-
röddin á þingi evrópskra frið-
arhreyfinga kom frá ísrael.
Matti Peled fyrrverandi hers-
höfðingi og þingmaður vill skil-
yrðislaust skila Palestíumönn-
um aftur herteknu svæðunum
og gera þeim kleift að stofna
sjálfstætt ríki.
Laustengslvið evrópskar
friðarhreyfingar
Peled segist ekki hafa skipt um
skoðun frá því að hann sjálfur
gegndi herþjónustu í ísraelska hem-
um og tekur ffarn að þar hafi menn
haft ýmsar skoðanir á málunum.
„Sexdagastríðið þá var tvíþætt. í
fyrsta lagi var þar um að ræða stríð
við Egypta sem á þessum tíma og
við þær aðstæður sem þá ríktu var
óumflýjanlegt. Hins vegar var stríðið
háð til að hemema Gasasvæðið og
Vesturbakkann og það vora mikil
mistök," segir þessi hvíthærði hers-
höfðingi sem minnir þó nokkuð á
Ben Gurion heitinn fyrram forsætis-
ráðherra ísraels.
Peled var á blaðamannafundi þar
sem ég spurði hann um afstöðu hans
til evrópsku friðarhreyfinganna og
hvort og að hvaða leyti þær styddu
flokk hans. Hann sagði að fulltrúar
evrópsku hreyfinganna kæmu í
heimsókn og kynntu sér málavexti
og fulltrúum flokksins væri boðið á
fundi og samkomur, en meira væri
vart um að ræða. Hann sagði að það
virtist því miður vera ríkjandi skoðun
í Evrópu, bæði meðal ríkisstjóma
og óháðra friðarhreyfinga, að friður
fyrir botni Miðjarðarhafs væri mál-
efni sem ekki væri beinlínis tengt
friði og öryggi í Evrópu. „Á undanf-
ömum áram hafa Evrópumenn jafn-
vel íjarlægst vandamálin fyrir botni
Miðjarðarhafs og látið þau stórveld-
unum eftir," segir hann.
Höfundur er félagsfræðingur
ogkennari við guðfræðideild
háskólans íLundi. Hann er
fréttaritari Morgunbiaðsins.
SUBSTRAL
BLÓMAÁBURÐUR
NÍÐSTERK PUNGAVIGTARLÍNA
MERKI UM GÓÐAN ÚTBÚNAÐ

únuFi
Sími 82922
Dalbær
heimili aldraðra
HJUKRUNARFRÆÐINGAR
ATH.
f alfaraleið, aðeins 43 km. frá Akureyri stendur
Dalvík. Dalvík er snyrtilegur ört vaxandi 1400
íbúa kaupstaður, sem hefur upp á margt að
bjóða. Má þar helst nefna næga atvinnu, veður-
sæld og fallegt umhverfl, auk þess að hafa
skíða- og íþróttaaðstöðu alla eins og hún gerist
best.
Dalvíkurbær starfrækir meðal annars Dalbæ -
heimili aldraðra. Þar getum við bætt við okkur
bjúkrunarfræðingi, sem er reiðubúinn að tak-
ast á við krefjandi, spennandi og gefandi starf.
Hafir þú, hjúkrunarfræðingur góður, áhuga á
því að komast í góða stöðu í umhverfi sem er hið
ákjósanlegasta til að ala upp börn, þar sem íbúð
og barnapössun bíður þín, leitaðu þá nánari
upplýsinga hjá Halldóri S. Guðmundssyni for-
stöðumanni í síma 96-61379 eða 61378.