Morgunblaðið - 24.11.1988, Qupperneq 53

MOM
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 24. NÓVEMBER 1-988
53
Minning:
SigríðurK. Gísladóttir
frá Ytra
Fædd 7. febrúar 1891
Dáin 15. nóvember 1988
Við andlát móður minnar líða
mér fyrir hugskotssjónir minningar
úr frumbemsku, frá kyrrlátum vetr-
arkvöldum heima í sveitinni forðum,
þegar olíulampinn og kertaljósið
voru einu ljósgjafar heimilisins.
Þetta brot úr kvæði eftir Einar
Benediktsson er eins og meitlað í
huga mér:
Ég man. Ein bæn var lesin lágt í tárum
við ljðs, sem blakti gepumn vetrarhúmið.
Og svo var strokið lokki af léttri hönd,
sem litla kertið slökkti og signdi rúmið.
Móðir mín Sigríður Karitas Gísla-
dóttir var fædd í Ytra-Skógarnesi
í Miklaholtshreppi 7. dag febrúar-
mánaðar árið 1891. Faðir hennar
var Gísli Kristjánsson bóndi þar og
þjóðhagasmiður fæddur á Amar-
stapa á Snæfellsnesi 22. mars 1860,
en fluttist 9 ára gamall með föður
sínum að Ytra-Skógamesi og var
þar heimilisfastur alla tíð síðan að
undanskildum 5 síðustu æviámn-
um, en þá átti hann heima í
Reykjavík og þar andaðist hann 22.
mars 1953. Móðir hennar Jóhanna
Ólafsdóttir fædd í Sviðnum á
Breiðafirði 5. nóvember 1851, dótt-
ir Ólafs Teitssonar bónda þar og
Bjargar dóttur Eyjólfs Einarssonar
alþingismanns í Svefneyjum, sem
kallaður var Eyjajarl. Móðir mín
ólst upp hjá foreldrum sínum í
Ytra-Skógarnesi ásamt bróður
sínum Kristjáni fæddum 31. janúar
1897 síðar trésmíðameistara í
Stykkishólmi og fjórum fóstur-
systkinum á fjölmennu heimili, sem
þá var í þjóðbraut meðan alfaraleið
lá um Lönguíjörur, sem taldar voru
bestur vegur á landi hér. í Skógar-
neshólmi í næsta nágrenni var aðal-
verslunarstaður nálægra sveita frá
því fyrir aldamót og allt fram und-
ir 1930. Á þeim árum voru gesta-
komur tíðar í Ytra-Skógamesi, því
margir þurftu að sækja vamirig í
kaupstaðinn, oft um langan og erf-
iðan veg og urðu stundum að leggja
nótt við dag. Það varð því sjálfsagð-
ur hlutur að vinna öllum eins góðan
beina og föng framast leyfðu og
mörgum þurfti að búa næturstað.
Varð því vinnudagur heimakvenna
stundum nokkuð langur, en allt
vom þetta þó miklir aufúsugestir,
enda bám þeir hátíð í bæinn með
glaðværð sinni og ljúfu viðmóti. Á
unglingsárum stundaði móðir mín
nám í Hjarðarholtsskóla í Dölum
og var í vistum í Reykjavík á heimil-
um þekktra borgara svo sem Sig-
fúsar Eymundssonar (d. 1911) bók-
sala og ljósmyndara í Lækjargötu
2 og Jakobs Havsteen í amtmanns-
húsinu Ingólfsstræti 9, sem nú er
horfið. Þann 12. febrúar 1921 gift-
ist móðir mín föður mínum Krist-
jáni Ágústi Kristjánssyni kennara
frá Rauðkollsstöðum, sem fæddur
var í Selárdal í Hörðudalshreppi 4.
ágúst 1890. Eignuðust þau saman
níu böm, þar á meðal tvíbura, sem
öll komust til fullorðinsára. Hófu
þau þá strax búskap í Ytra-Skóg-
arnesi sem leiguliðar á jörð afa
míns, sem dvaldist þar áfram og
vann heimilinu i skjóli foreldra
minna. Jafnframt búskapnum
stundaði faðir minn vinnu í
Reykjavík hluta af árinu, lengst af
sem skjalavörður Alþingis. Einnig
gegndi hann ýmsum erilsömum
trúnaðarstörfum fyrir sveit sína og
féll því oft í hlut móður minnar að
annast búið. Kristján móðurbróðir
minn, sem lifir systur sína í hárri
elli á sjúkrahúsinu í Stykkishólmi,
bjó um skeið í tvíbýli við foreldra
mína í Skógamesi og á nálægum
slóðum ásamt eiginkonu sinni Jó-
hönnu Ólafsdóttur, sem látin er
fyrir allmörgum árum. Þann 4. júlí
1934 andaðist faðir minn snögglega
og stóð móðir mín þá ein uppi með
allan barnahópinn, það elsta 12 ára
en það yngsta aðeins fjögurra mán-
aða. Hún hélt samt búskapnum
ótrauð áfram með öll bömin án
mikils stuðnings, því tryggingabæt-
ur vom þá öllu minni en nú tíðkast.
Margs þarf búið við og ekki síður
bömin. Upp frá þessu varð því ekki
mikið um svefn né hvíld hjá hús-
freyjunni á bænum og erfiðleikar
hennar stundum meiri en unnt er
að lýsa. Föðuramma mín Ágústína
Gísladóttir (1862-1955) á Rauð-
kollsstöðum kom móður minni til
hjálpar þegar mest á reyndi og
dvaldist á heimilinu næstu árin
ásamt föðursystur minni, sem var
vanheil. Meðan öll bömin voru í
æsku hélt móðir mín auk þess
vinnufólk, kaupamann eða vetrar-
mann eftir árstíðum eins og þá var
siður. Ekki má heldur gleyma þeim
mikla stuðningi, sem hún hlaut frá
mörgum góðum nágrönnum, sem
alltaf voru boðnir og búnir til að
rétta hjálparhönd, þegar eitthvað á
bjátaði. Inntu þeir af hendi mörg
dagsverkin án þess að spyija að
launum og létu eitt og annað af
hendi rakna. Ein húsfreyja í sveit-
inni kom með fatnað á öll bömin,
sem hún hafði saumað sjálf, og gaf
móður minni. Fyrir þetta allt ber
að þakka, þótt of langt yrði að telja
nöfn alls þessa ágæta fólks. Það
var ekki fyrr en öll börnin voru
vaxin úr grasi og flest komin í vinnu
á fjarlægum slóðum og sjúkdómar
teknir að hetja á bústofninn, að
móðir mín loks brá búi og fluttist
til Reykjavíkur árið 1948. Þar bjó
hún lengst af við góða heilsu í
skjóli og nálgæð barna sinna, þar
til halla tók undan fæti og síðustu
tíu árin dvaldist hún á Elli- og
hjúkrunarheimilinu Grund að mestu
rúmföst síðustu árin og naut góðrar
umönnunar starfsfólksins.
Þetta er þá í stuttu máli lífshlaup
móður minnar. Er þá ekkert meira
um hana að segja? Það kann að
þykja lítt frásagnarvert að lýsa
störfum húsfreyju á stóru og bam-
mörgu sveitaheimili hér fyrr á
árum, þegar fýrirvinnuna vantaði
og ekkert af þeirri tækni, sem við
þekkjum í dag, var komin til sög-
unnar. Allar aðstæður voru þær
sömu og vinnubrögð að mestu
óbreytt frá því sem tíðkast hafði
allt frá árdögum íslandsbyggðar.
Auk venjulegra heimilisverka, sem
við þekkjum nú á tímum, þurfti sem
dæmi að þvo allan þvott, sem til
féll á stóru heimili, á bretti í
þvottabala með höndunum einum,
hita allt vatn og sækja það fýrst í
vatnsfötum í læk hálfa bæjarleið í
burtu hvemig sem viðraði sumar
jafnt og vetur. Bera þurfti þvottinn
sömu leið fram og aftur til að skola
hann í hreinu vatni og hengja hann
til þerris. Þá þurfti að handmjólka
fjórar til fimm kýr tvisvar á dag
og gefa þeim hey til fóðurs, en fyrst
þurfti að troða heyinu í meisa og
bera þá langan veg milli fjóss og
hlöðu og sækja allt vátn til brynn-
ingar í djúpan brunn allfjarri. Svo
þurfti að bera út ösku og kveikja
upp eld á hveijum morgni í eldavél
eða hlóðum með mó einan eða sprek
til eldsneytis og oftar en ekki þurfti
að sækja eldiviðinn lengst út með
sjó og jafnvel bera hann í poka
yfir ótræði. Allan fatnað þurfti að
sauma og hafa hann tilbúinn á
hveijum morgni handa mörgum
krökkum, stoppa í sokka, staga í
sauðskinnsskó eða gera nýja, sem
oft entust varla daginn og gæta
þess að þeir hörðnuðu ekki yfir
nóttina. Allt var þetta einungis brot
af því, sem oft var í daglegum
verkahring húsfreyjunnar í Skógar-
nesi. Allir þessir hlutir vom gerðir
strax og þörfin krafði, án þess að
höfð væm um það mörg orð og
ekki var kvartað um þreytu. Aldrei
kom það fyrir, að fatnaður okkar
systkina væri ekki til taks, er við
vöknuðum á morgnana, hreinn,
heill og þurr, hvemig svo sem við
höfðum skilið við hann að kvöldi,
kannski bæði blautan eða rifinn og
óhreinan. Ekki kom það heldur fyr-
ir, að ekki væri nægur matur á
borðum á tilskildum tímum dagsins
handa hveijum og einum, þótt oft
hafí vægast sagt verið úr litlu að
spila. Allt urðu þetta sjáifsagðir
hlutir í augum okkar systkina, sem
aldrei bmgðust. Það varð heldur
aldrei uppvíst, að móðir okkar yrði
nokkm sinni veik, þótt flestir á
heimilinu lægju rúmfastir í ein-
hveijum af þessum farsóttum eða
umgangspestum, sem stöðugt vom
að hijá okkur á þessum ámm. Það
var ekki fyrr en hún var hætt að
geta staðið á fótunum, að því var
léð einhver athygli, að ekki væri
allt með felldu. Þrátt fyrir þrotlaust
amstur og strit gaf móðir okkar sér
ætíð tíma til að sinna öllum okkar
þörfum. Hún var okkur ömgg
huggun og styrkur, þegar veikindi
eða einhver leiðindi steðjuðu að.
Hún hélt í höndina á okkur á hveiju
kvöldi á meðan við fómm með
bænimar, sem hún hafði kennt
okkur, eins og til dæmis þessa bæn:
Vertu Guð faðir faðir minn
í frelsarans Jesú nafni.
Hönd þín leiði mig út og inn,
svo allri synd ég hafni.
Að lokum bauð hún okkur góða
nótt með kossi á kinnina og signdi
rúmið. Hafi nokkur maður nokkm
sinni átt einhveijum eitthvað að
þakka, þá hljótum við að hafa stað-
ið í mikilli þakkarskuld við þessa
umhyggjusömu konu, móður okkar,
sem héðan af verður aldrei goldin.
Sem ég er að hripa niður þessar
línur, þá kemur upp í huga mér
löngu gleymd minning. Hún tengist
fyrstu ferð minni í Varphólmann í
Skógarnesi. Ég hef þá verið hátt á
fjórða ári. Faðir minn réri sterkleg-
um áratogum yfir straumþungt
sundið, en ég sat á afturþóftu við
hlið afa míns. Fáum vikum síðar
fór faðir minn til uppskurðar á
spítala í Reykjavík. Hann hefur
líklega ætlað að ljúka þessu lítil-
ræði af, áður en heyannir byijuðu.
— En það kom kona með helfregn.
— Sama konan, og fór fyrst höndum
um okkur systkinin, er við fædd-
umst í þennan heim, varð nú að
stíga þessi þungu spor. Þrátt fyrir
fjórtán manns í heimili varð allt svo
undarlega hljótt í bænum. Aðeins
fískiflugan heyrðist suða við
gluggann. Það var hásumar og ár-
gæska með sól á þili og flæsuvind
á.norðurgafli. Úti var þytur í grasi
á fullsprottnu túni. Ég hef líklega
ekki skilið fyllilega það sem gerst
hafði. Einhvers staðar þar sem lítið
bar á heyrðist móðir mín gráta í
hljóði, en amma, sem misst hafði
tvo eiginmenn og börn sín uppkom-
in hvert af öðru í blóma lífsins,
hafði fyrir löngu misst allt sem tá-
rum tók. Frá kirkjunni komú allir
heim daprir og hljóðir í svörtu. Þrátt
fyrir sólskinið var gleðin horfin
sumarlangt.
Og nú líður senn að jólum og þá
verður huganum reikað norður yfir
Faxaflóa heim í Ytra-Skógarnes við
Löngufjörur. Þar er allt eins og
áður var. Mamma er að undirbúa
jólahátíðina í gamla hlýlega bænum
okkar við lágan sjávarniðinn ún^
íjarska. Úti er hjarn og snjór, búfé
allt á húsi og Itjörnurnar blika
skært á himninum. Hún er búin að
hita súkkulaðið og kveikja á öllum
kertunum og í hönd fer Nóttin
helga. í huga mér kemur brot úr
kvæði Davíðs Stefánssonar, sem
hann nefnir Jólakvöld:
Og nú vil ég syngja og sál mina yngja
með söngvum um lágnættið hljótt
og hvísla í norður ástarorðum,
meðan allt er kyrrt og rótt,
og láta mig dreyma um Ijósin heima,
sem loga hjá mömmu í nótt.
Einar.
Jón Kr. Magnús-
son — Kveðjuorð
Fæddur 20. mars 1927
Dáinn 10. nóvember 1988
Hann afi okkar er kominn til
Guðs.
Bóbó afi, eins og við kölluðum
hann alltaf, hafði verið í sambúð
með föðurömmu okkar frá því löngu
áður en við fæddumst. Þegar afí
veiktist hugsaði amma um hann
heima, þar til hann fór á St. Jós-
efsspítala og andaðist þar nokkrum
dögum síðar.
Það var alltaf gaman að koma
til afa, hann var ætíð svo hress og
kátur og lék sér við okkur og sagði
okkur sögur frá því er hann var
lítill strákur á Norðfirði. Hann var
líka alltaf svo góður þegar við kom-
um til hans á Austurgötuna, stund-
um með kaldar hendur og þá yljaði
hann okkur með hlýju höndunum
sínum og þerraði burtu tárin eins
og öfum er einum lagið. Hann var
ávallt svo gjafmildur og rétti okkur
stundum aur til að kaupa litla bók
sem mamma átti svo að lesa fyrir
okkur. Hann var sjálfur mjög bók-
hneigður og sleppti varla bók úr
hendi.
Við þökkum afa fyrir samveru-
stundirnar og biðjum góðan Guð
að geyma afa okkar vel.
Heilagi Guðs son kenn þú oss krossinn að
bera,
kraftur þinn megnar oss aflvana styrka að
gera.
Styrk oss og styð,
stattu oss sjálfur við hlið,
elskunnar ímynd og vera.
Sendu nú frið þinn í syrgjandi ástvina hjörtu.
Sýn þeim hinn dána í upprisuljósinu bjarta.
Eilífa ást.
Aldrei er syrgjendum brást,
hastaðu á harmélin svörtu.
Vinir og ættmenn er harmþrungnir sitja í
sárum.
Sólarljós æðra heims brotnar í jarðneskum
tárum.
Guðs góði son
gaf öllum samfundar von.
Kvíðum ei komandi árum.
(Valdim. V. Snævarr)
Rósu ömmu, systkinum og öðrum
aðstandendum sendum við innilegar
samúðarkveðjur.
Sandra og Róbert Oddsbörn
t
Innilegar þakkir til allra þeirra sem sýndu okkur samúð og hlýhug
við andlát og útför eiginmanns míns og föður okkar, tengdaföð-
ur, afa og langafa,
GUÐMUNDAR SKÚLA BERGMANN BJÖRNSSONAR,
Gnoðarvogi 28,
Reykjavfk.
Fyrir hönd vandamanna, Regína Bergmann.
t
Þökkum auðsýnda samúð og vinarhug við andlát og útför eigin-
konu minnar, móður, tengdamóður, ömmu og langömmu,
GUÐRÍÐAR O. VESTMANN,
Álfhólsvegi 4,
Kópavogi.
Danfel Vestmann,
Lilja D. Vestmann, Svavar Guðmundsson,
barnabörn og barnabarnabarn.
t
Við þökkum öllum þeim sem sýndu okkur samúö og vinarhug við
andlát og útför
EMILS ÞORLEIFS JÓNSSONAR.
Sérstakar þakkir til kvenfélags Hreyfils, skrifstofufólks og bílstjóra
Hreyfils fyrir veitta aðstoð.
Fyrir hönd aðstandenda,
Inga E. Karlsdóttir.
Erff idrykkjur I hlýju
ogvinalegu
umhverfi. í ; A
Salir fyrir 20-250 manna hópagr
Veit ingahöllinni og Domus Medíca.
Veitingahöllin Húsi Versiunarinnar
S: 685018-33272.