Morgunblaðið - 06.12.1988, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. DESEMBER 1988
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. DESEMBER 1988
39

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 70 kr. eintakið.
Hólar í Hjaltadal
Stofnað var til biskupsstóls
að.Hólum í Hjaltadal fyr-
ir rúmum 880 árum, nánar
tiltekið árið 1106. Það ár var
Jón Ögmundsson vígður
Hólabiskup. Þar var reist
dómkirkja skömmu síðar,
mikið hús og virðulegt, en
stærð þess er óþekkt nú.
Önnur dómkirkja var reist að
Hólum 1280, sú þriðja 1395
og hin fjórða 1624.
Kirkja sú, sem enn stendur
á þessum sögufræga stað, var
vígð haustið 1763, fyrir 225
árum, og hafði þá verið í
byggingu frá 1757. Safnað
var fé til byggingarinnar
bæði í Danmörku og Noregi.
Húsameistari konungs hann-
aði bygginguna en þýzkur
húsameistari veitti smíðinni
forstöðu. Kirkjan var reist úr
rauðgrýti, sem sótt var í fjal-
lið Hólabyrðu. Norðlenzkir
bændur byggðu síðan kirkj-
una í skylduvinnu. Bygging
Hóladómkirkju var því að
hluta til samnorrænt átak,
þótt efniviðurinn og vinnu-
framlagið væri íslenzkt.
Biskupsstóllinn að Hólum
í Hjaltadal varð einn af mikil-
vægari homsteinum íslands-
sögu. Hólar og Skálholt vóru
miðstöðvar kennslu, menn-
ingar og kristni lengst af
byggðar í landinu, eins konar
„höfuðborgir“ í hinu forna
bændasamfélagi, og þangað
safnaðist veraldlegt vald í
bland við hið kirkjulega.
Biskupsstólarnir og kirkj-
an í heild stóðu í senn vörð
um þjóðleg verðmæti, eins og
fomar bókmenntir okkar, og
vóru tengiliðir við umheim-
inn, farvegir fyrir erlenda
menningar- og þekkingar-
strauma, ekkert síður úr Mið-
og Suður-Evrópu en frá
Norðurlöndum. Utgáfa Guð-
brandsbiblíu styrkti stöðu og
varðveizlu móðurmálsins
fremur en flest annað. Það
framlag kirkjunnar verður
seint fullþakkað. En það var
ekki sízt líf og saga Jóns bisk-
ups Arasonar, sem varð eins
konar tákn fyrir sjálfstæðis-
baráttu okkar í hugum þjóð-
arinnar, er varpaði ljóma á
Hólastað.
Heim að Hólum var því og
er sérstakt andrúm, sem
hvergi er annars staðar að
finna; saga lands og þjóðar
nánast snertanleg. Þess
vegna eiga Hólar svo sterk
ítök í íslendingum enn þann
dag í dag. Og þar er á líðandi
stund margháttað menning-
arstarf, m.a. bændaskóli og
aðsetur annars af tveimur
vígslubiskupum þjóðarinnar.
Hólamenn horfa og til nýrra
tíma, sem bezt sést af starf-
rækslu fiskeldis á staðnum.
Hóladómkirkja er elzta
steinhús í landinu. Kirkjan
og búnaður hennar hafa
ómetanlegt byggingar- og
menningarsögulegt gildi fyrir
íslendinga. Það var því þarft
verk og fagnaðarefni flestum
þegar hafið var endurreisnar-
starf í Hóladómkirkju fyrir
u.þ.b. tveimur misserum.
Endurbyggingu kirkjunnar
innan dyra er nú lokið og var
kirkjan tekin í notkun á ný
sl. sunnudag við hátíðlega
athöfn. Stefnt er að því að
viðgerð utan dyra og frá-
gangi umhverfis kirkjunnar
ljúki á næsta ári. Þá er einn-
ig unnið að viðgerð hinnar
sögufrægu Hólabríkur, sem,
Jón biskup Arason færði
kirkjunni á 16. öld. Ríkis-
stjórnin lofaði fjármunum til
þess verks á 70 ára afmæli
íslenzks fullveldis, 1. desem-
ber síðastliðinn.
Ástæða er til að fagna því
að endurreisn Hólakirkju er
lokið innanhúss og stefnt er
að því að ljúka verkum utan-
húss á næsta ári. Það var
vissulega ástæða til þess að
fagna þessum áfanga með
hátíðlegum hætti í Hóladóm-
kirkju, eins og gert var. Hér
hefur verið vel og rösklega
að verki staðið. Islendingar
eiga að setja metnað sinn í
það að gera veg Hólastaðar
og Skálholts sem mestan og
skipa þessum sögufrægu
stöðum verðugan sess í sam-
félagi komandi ára. Þann
vilja hafa þeir reyndar sýnt
í verki. Þessi ræktarsemi er
mikilvægur hluti þess að
standa vörð um menningar-
arfleifð okkar og menningar-
legt sjálfstæði.
Dómkirkjan á Hólum
tekin í notkun að nýju
Mikið fjölmenni lærðra off leikra sótti Hóla heim
Sauðárkróki.
í MARGRA alda sögu Hólastað-
ar skiptast á ljós og skuggar,
tign og niðurlæging, vald og
auðmýkt. En hvernig sem mál
hafa skipast, hvort sem ísland
heíur verið undir ánauð erlends
valds, eða sjálfstætt og full-
valda ríki, hefur Hólastaður
verið önnur af tveimur höfuð-
miðstöðvum trúar, kirkjulífs og
menntunar meðal íslendinga.
Þessi forni höfuðstaður Norð-
lendinga hefur litið marga daga
bjarta, þegar veraldlegur glæsi-
leiki og tign hinnar kristnu
kirkju sameinuðust. Þá lágu
margar Ieiðir „Heim að Hólum“.
Einn þessara björtu daga skein
yfir Hólastað nú á miðri aðventu,
þegar lokið var gagngerðri endur-
byggingu Hóladómkirkju og hún
tekin aftur í notkun við hátíðlega
athöfn sl. sunnudag. Sá mikli
mannfjöldi, bæði lærðra og leikra,
sem lagði leið sína heim að Hólum
þennan dag, vitnaði um þann sess,
sem Hólastaður skipar í hjörtum
Norðlendinga.
Dómkirkjan á Hólum var reist
á árunum 1757—1763 á dögum
Gísla Magnússonar biskups. Þessi
elsta steinkirkja landsins er sjö-
unda kirkjan sem reist hefur verið
á Hólum og fimmta dómkirkjan.
Stendur hún á sama grunni og
hinar fyrri. Ríkissjóður Dana kost-
aði byggingu kirkjunnar og hú-
sameistari danska ríkisins, Lauritz
de Turah, teiknaði hana. Þýskur
múrarameistari, Sabinsky að
nafni, sá um framkvæmd bygging-
arinnar, en kirkjan er byggð úr
rauðum sandsteini og blágrýti úr
Hólabyrðu.
í tímans rás hafa ýmsar breyt-
ingar og endurbætur verið gerðar
á kirkjunni, eftir því sem þörf
hefur þótt á.
Arið 1983 var ákveðið, vegna
þess að kirkjan var farin að láta
verulega á sjá, að gera á henni
lagfæringar, svo vel yrði við unað.
Nefnd sú, er um þetta fjallaði,
ákvað í samráði við þjóðminjavörð
að ráða hönnuði til verksins, þá
Þorstein Gunnarsson arkitekt og
Ríkharð Kristjánsson verkfræð-
ing, og í samráði við þá var ákveð-
ið að um endurgerð á kirkjunni
en ekki viðgerð yrði að ræða.
Hafist var handa við fram-
kvæmdir í janúar á þessu ári og
nú á miðri aðventu er lokið þeim
verkþætti sem er að endurgera
kirkjuna að innan.
Mikill fjöldi gesta sótti hátíðar-
guðsþjónustu sem haldin var eftir
endurbætumar sunnudaginn 4.
desember. Svo margir lögðu leið
sína heim til Hóla þennan dag að
ekki nema hluti hátíðargesta, sem
voru hátt á þriðja hundrað, komst
fyrir í kirkjunni, en aðrir fylgdust
með athöfninni inni í skólahúsinu
í gegnum kapalkerfí.
Við athöfnina söng kirkjukór
Hóla- og Viðvíkurkirkna, og
Brynjar Skúlason lék einleik á
trompet. Þá predikaði biskup ís-
lands, herra Pétur Sigurgeirsson.
Skrúðganga presta til Hóladómkirkju.
í predikun sinni minnti biskup á
hve háan sess Hóladómkirkja og
Hólastaður hafa skipað í huga
Norðlendinga og raunar lands-
manna allra og benti á að þegar
í fyrstu tíð kirkju- og biskupssetur
á Hólum festist í sessi orðtækið
„Heim að Hólum“, sem lifir enn í
dag. Þá ræddi biskup sögu staðar-
ins og hina miklu helgi er hér
ríkti. Loks lýsti biskup blessun í
messulok.
Fýrir altari þjónuðu sr. Sigurður
Guðmundsson vígslubiskup, sr.
Hjálmar Jónsson prófastur, sr.
Sigurpáll Óskarsson og sr. Dalla
Morgunblaðið/Bjöm Bjömsson
Þórðardóttir.
Að lokinni guðsþjónustu hófst
samkoman í kirkjunni með ávarpi
sr. Sigurðar Guðmundssonar
vígslubiskups, sem lýsti og þakk-
aði þær framkvæmdir sem nú
hafa verið gerðar á kirkjunni.
Þakkaði hann sérstaklega Guð-
mundi Guðmundssyni, fram-
kvæmdastjóra Trésmiðjunnar
Borgar, en hann hefur haft aðal-
umsjón með verkinu frá upphafi
og sinnt því verki af einstakri alúð
og trúmennsku.
Þá tók til máls Þorsteinn Gunn-
arsson arkitekt og rakti aðdrag-
andann að því að ráðist var í það
stórvirki að endurgera kirkjuna á
Hólum. Ekki aðeins að lagfæra
það sem úr sér hefur gengið í
tímans rás, heldur færa allt til
fyrri gerðar, þar með talið gólf
og glugga, svo eitthvað sé nefnt.
Þá skýrði Þorsteinn hvernig hann
og aðrir, sem að framkvæmd þess-
ari stóðu, leituðu svo sem kostur
var allra þeirra heimilda, sem fjöl-
luðu um frumgerð þessa einstaka
guðshúss. Þannig var hinn rauði
sandsteinn Hólabyrðu notaður til
viðgerðar á veggjum og gólfi, svo
sem var í öndverðu, og allt múr-
verk unnið á sama hátt og gert
var í upphafi. Þá hafa allir bitar
og burðarvirki, svo og allt tréverk,
verið lagfært og endurnýjað svo
sem verða má. Upp hefur verið
sett nýtt loftræstikerfi, grunnur
kirkjunnar þurrkaður og lagfærð-
ur. A næsta ári verður væntanlega
gengið frá ytra útliti kirkjunnar
og umhverfi hennar fegrað.
Halldór Ásgrímsson kirkju-
málaráðherra fagnaði því að vera
nú staddur á svo helgum stað í
sögu þjóðarinnar, stað sem svo
mjög tengdist kristni hennar og
sjálfstæði. Stað sem var um sjö
alda skeið annað aðalmenningar-
setur þjóðarinnar, þar sem stóð
vagga íslenskrar bókagerðar, sem
átti hvað stærstan þátt í varð-
veislu tungu og menningar.
Þá ræddi ráðherrann á hvern
hátt stjórnvöld hafa staðið að upp-
byggingu Hóladómkirkju og hvort
framhald verður þar á. Gerði hann
grein fyrir þeirri ákvörðun ríkis-
stjórnar Islands, sem tekin var 1.
desember sl., að veita verulegu fé
til endurbóta á kirkjunni og grip-
um hennar, þar með talinni hinni
fornu Hólabrík og minnast þannig
á verðugan hátt 70 ára afmæli
fullveldis íslands.
Þór Magnússon þjóðminjavörð-
ur lýsti ánægju og þakklæti fyrir
það stórvirki sem nú hefur verið
framkvæmt, með endurgerð Hóla-
dómkirkju. Svo sem aðrir þakkaði
þjóðminjavörður öllum þeim sem
lögðu hönd að því að bjarga þeim
þjóðardýrgrip sem Hóladómkirkja
er, frá verulegu tjóni. Sagði hann
alla framkvæmd hafa tekist eins
og best verður á kosið.
Lokaorð flutti sr. Hjálmar Jóns-
son, þakkaði hann gestum komuna
heim til Hóla og bað þeim öllum
guðsblessunar.
Að aflokinni messu og sam-
komu í kirkjunni sátu viðstaddir
kaffisamsæti í boði Hólanefndar í
skólahúsi Bændaskólans. - BB.
— ---—.—-----
Morgunblaðið/Árni Stefán Björnsson
Gígja VE landar í Fraserbourg á síðustu vertíð.
Hjaltlendingar bjóða um
6.000 fyrir loðnutonnið
Fiskmjölsverksmiðjur í Skot-
landi og á Hjaltlandi bjóða nú frá
5.900 krónum upp í 6.400 fyrir
tonnið af loðnu og tæplega 170
krónum betur, sjái áhöfnin um
löndun. Verð á loðnutonni hér á
landi eru í kringum 4.000 krón-
ur, mismunandi eftir Qarlægð
verksmiðja frá miðunum.
Baldvin Gíslason í fyrirtækinu
Gíslason and Marr í Hull í Bret-
landi hefur milligöngu um sölu á
ferskri loðnu til nokkurra verk-
smiðja á Bretlandseyjum svo sem
Bressay á Hjaltlandi, Barra,
Stomoway og Fraserbourg í Skot-
landi og bjóða þær allar sama verð;
70 pund, 5.899 krónur fyrir tonnið
af loðnu miðað við 15% þurrefnis-
innihald og 16% fítu. Verðið hækk-
ar eða lækkar um 4 pund við hveija
breytingu um 1% í þurrefni og 1,89
fyrir sömu breytingar í fítu. Bald-
vin sagði í samtali við Morgun-
blaðið, að íslenzku skipin ættu að
komast vandræðalaust inn á flestar
þessar hafnir og ákvæðu einhverjir
að sigla á þær, myndi fyrirtækið
senda mann frá sér á staðinn.
Morgunblaðið innti Jón Ólafsson,
framkvæmdastjóra Félags fisk-
mjölsframleiðenda, álits á þessum
verðmun. Hann sagði að svo hátt
verð, sem Skotar og Hjaltlendingar
byðu, stæðist engan veginn án ein-
hverra styrkja. Þó afurðaverð
hækkaði eitthvað og íslenzku verk-
smiðjumar væm keyrðar stöðugt
allt árið, myndu þær aldrei geta
greitt svona hátt verð. í dag væru
4.000 krónur of hátt miðað við af-
urðaverð.
Síldveiðar:
Búið að veiða um 70.000 tonn
Um 16.500 tonn eftir af kvótanum
„BÚIÐ er að veiða um 70 þúsund
tonn af síld af þeim 86.500 tonn-
um sem var úthlutað í september
síðastliðnum. Þar af hafa 16,7%
farið til bræðslu. 89 skipum var
úthlutað þessum 86.500 tonnum
en 28 þeirra hafa framselt kvóta
sína til annarra skipa, þannig að
til síldveiða fer 61 skip að þessu
sinni,“ sagði Orn Traustason,
veiðieftirlitsmaður, í samtali við
Morgunblaðið.
„Síldveiðileyfin gilda til 15. des-
ember næstkomandi," sagði Örn.
„Samtals var úthlutað leyfum til
veiða á 90.500 tonnum af síld á
þessu ári, því 4.000 tonnum var
úthlutað eftir síðustu áramót. Eitt
loðnuskip, Jón Finnsson, fór á
síldveiðar á vertíðinni. Síldin var
fryst um borð í skipinu en það klár-
aði ekki síldarkvóta sinn og er far-
ið á loðnuveiðar," sagði Öm
Traustason veiðieftirlitsmaður.
Tekjuöflunarfrumvörp lögð fram á þingi í gær:
Frumvörpin eiga að feera
ríkissjóði um 2 milljarða
króna í viðbótartekjur
Fjármálaráðherra lagði í gær
fram þijú frumvörp á Alþingi
sem fela í sér aukna tekjuöflun
ríkisins á næsta ári. Eitt frum-
varpið var um hækkun vöru-
gjalds og breiðari gjaldstofh
þess, annað um framlengingu
gjalds á erlendar lántökur, og
það þriðja um skattskyldu veð-
deilda og fjárfestingarlánasjóða.
Samtals eiga þessi frumvörp að
færa ríkissjóði tæpa 2 milljarða
króna í auknar tekjur, þar af á
Gjald af
erlendum
lántökum
framlengt
Fram hefur verið lagt
frumvarp, þess efhis, að
gjald af erlendum lántökum,
sem falla átti úr gildi um nk.
áramót, verði framlengt til
ársloka 1989.
I athugasemdum við frum-
varpið segir að gert sé ráð fyr-
ir að gjaldtaka þessi gefi 200
milljóna króna tekjur í ríkissjóð
1989.
Lánssamningar vegna kaupa
á atvinnuflugvélum og kaup-
skipum falla utan þessarar
gjaldskyldu. Þá er í frumvarp-
inu heimild til að undanþiggja
skuldbreytingalán gjaldskyldu.
Einnig lán sem tekin eru vegna
sérstakra aðgerða stjórnvalda
í þágu útflutningsgreina.
vörugjaldshækkunin að skila 1,6
milljörðum. Á þessu ári eru tekj-
ur ríkisins af vörugjöldum 1200
milljónir króna, en verða á næsta
ári 2800 milljónir.
Samkvæmt núgildandi lögum er
14% vörugjald á sælgæti, gos-
drykki, snyrtivörur, þvottavélar,
ísskápa, hljómflutningstæki, hrein-
lætistæki, raflagnaefni og steypu-
styrktaijárn svo nokkuð sé nefnt.
Verði frumvarpið að lögum mun
vörugjaldið hækka í 25% á sælgæti
og gosdrykki, í 20% á aðrar vörur
sem bera vörugjald, og að auki
verður lagt á 10% vörugjald á ýms-
ar byggingarvörur, svo sem timbur,
sement, innréttingar og húsgögn.
Ólafur Ragnar Grímsson fjár-
málaráðherra sagði á fréttamanna-
fundi að þessari vörugjaldshækkun
væri, auk þess að afla ríkinu við-
bótartekna, ætlað að draga úr fjár-
festingu. Þannig væri 10% vöru-
gjald á byggingarvörur ákveðið
skref í átt til fjárfestingarskatts,
sem fjármálaráðuneytið hefði velt
fyrir sér að setja á en ekki unnist
tími til að undirbúa. Fjármálaráð-
herra sagði að fyrirhugað væri að
taka upp slíkan skatt ti, að stýra
fjárfestingu innanlands miðað við
efnahagsástand á hveijum tíma.
Fjárnialaráðherra sagði, að ef
hækkun vörugjalds færi öll út í
verðlag, myndi framfærsluvísitala
væntanlega hækka um ’/2% og
byggingarvísitala um 3%. Hann
sagði þó að undanfarnar vikur hefði
komið í Ijós að samdráttur og auk-
in samkeppni hefði haft það í för
með sér að 3% gengisfelling í haust
hefði nánast ekkert farið út í verð-
lagið og því engin áhrif haft á vísi-
tölur.
Frumvarp um framlengingu
gjalds á erlendar lántökur á að skila
um 150 milljónum í auknar tekjur
og skattskylda veðdeilda og fjár-
festingarlánasjóða á að skila ríkis-
sjóði um 200 milljónum. Hagnaður
þessara aðila var á síðasta ári um
1 milljarður króna. Fjármálaráð-
herra sagði að með þessu frum-
varpi væri verið að koma á sam-
ræmi í skattlagningu á bankakerf-
ið, og það væri óeðlilegt að þessar
stofnanir væru undanþegnar skatti.
Frumvörp um breytingar á tekju-
skatti og söluskatt á happdrætti eru
enn til umræðu innan ríkisstjórnar-
innar. Ekki hefur enn verið gengið
frá því hvemig breytingum á tekju-
skatti verður háttað. Fjármálaráð-
herra sagði að deildar meiningar
væru um nýtt hátekjuskattþrep,
aðallega vegna þess að skattlagning
hjóna gæti orðið erfið vegna mis-
munandi tekna þeirra. Hann sagði
því að eðlilegast væri að hækka
tekjuskattþrepið, en auka um leið
bótagreiðslur, til að ná frekar til
þeirra tekjuhærri.
Fjármálaráðherra sagði að innan
ríkisstjómarinnar væri enn rætt um
að skattleggja happdrætti 'í ríkis-
stjórninni, þótt þingmenn Fram-
sóknarflokksins hafi þegar hafnað
því að leggja 12% söluskatt á happ-
drættin eins og til stóð. Ólafur
Ragnar benti á, að í fjárlagafrum-
varpinu væri gert ráð fyrir þeim
möguleika, að í staðinn fyrir skatt-
inn yrði stærri hluta tekna af sölu
happdrættismiða, varið til rekstrar
á þeirri starfsemi sem byggð er upp
af happdrættisfé en síðan rekin
fyrir opinbert fé.
Aðspurður um hvort stefnt væri
að frekari niðurskurði á ríkisút-
gjöldum en fjárlagafrumvarpið ger-
ir ráð fyrir, sagði Ólafur Ragnar
að verið væri að skoða þau mál.
Hann nefndi að útlit væri fyrir að
raunaukning á því fé, sem færi frá
lífeyrissjóðunum til opinberra bygg-
ingasjóða á næsta ári, muni aukast
um tæplega 30% að raungildi frá
þessu ári, og því kæmi til greina
að minnka framlag ríkissins til sjóð-
anna. Samkvæmt fjárlagafrum-
varpinu er það framlag 1,8 milljarð-
ar á næsta ári.
Verslunarráð:
Hækkun vörugjalds skað-
ar samkeppnishæfhina
í fréttatiikynningu sem Morg-
unblaðinu hefur borist frá Versl-
unarráði íslands er varað ein-
dregið við framkomnum hug-
myndum um hækkun vörugjalds
og útvíkkun vörugjaldsstofhsins.
Þar segir, að með skattkerfis-
breytingunum um sl. áramót hafi
verið stigið stórt skref í þá átt
að jafna samkeppnisstöðu at-
vinnulífs á íslandi miðað við
helstu viðskiptalöndin. Með
hækkun vörugjalds sé hins vegar
tekin þveröfúg stefiia og at-
vinnulífið verði verr í stakk búið
til þess að mæta aukinni sam-
keppni. Vörugjaldið leggist fyrst
og fremst á vörur sem heimilin
noti.
í fréttatilkynningunni segir einn-
ig: „Nú er ennfremur áformað að
taka upp þijár mismunandi vöru-
gjaldsprósentur í stað einnar sem
flækir skattkerfið enn meir og eyk-
ur mismunun milli fyrirtækja og
atvinnuvega. Sú meginregla að
skattar skuli vera hlutlausir m.t.t.
atvinnugreina og neysluvals er
brotin enn freklegar en áður. Að
Stj órnarfr um varp:
Fjárfestingarsjódir skattskyld-
ir líkt og bankar og sparisjóðir
Samkvæmt stjórnarfrum-
varpi, sem lagt var fram á Al-
þingi í gær, skulu opinberir fjár-
festingarlánasjóðir „skyldir' til
þess að greiða tekjuskatt af öll-
um tekjum sínum, hvar sem
þeirra er aflað, og eignaskatt af
öllum eignum sínum, hvar sem
þær eru, í samræmi við ákvæði
laga nr. 75/1981, um tekjuskatt
og eignaskatt, með síðari breyt-
ingum“. Þau frávik eru í frum-
varpinu að „til skattskyldra
tekna og eigna teljast ekki tekjur
og eignir Ríkisábyrgðarsjóðs,
Byggðasjóðs, Byggingarsjóðs
ríkisins og Byggingarsjóðs
verkamanna".
Þar eð frumvarpið felur í sér
skattlagningu á stofnanir og fyrir-
tæki, sem ekki hafa áður sætt
skattlagningu, og hafa því e.t.v.
ekki hagað bókhaldi sínu og upp-
gjöri í samræmi við ákvæði skatta-
laga, er ákvæði til bráðabirgða sem
kveða á um endurmat, fyrningar-
stofn og stofn til söluhagnaðar
vegna þeirra eigna sem þessir aðil-
ar hafa eignast fyrir væntanlega
gildistöku laga samkvæmt frum-
varpinu, efnislega samhljóða bráða-
birgðaákvæðum sem sett vóru við
gildistöku laga nr. 65/1982 svo og
núgildandi tekjuskattslaga.
Þegar lög vóru sett um skatt-
skyldu innlánsstofnana (nr.
65/1982) vóru tekjur og eignir opin-
berra fjárfestingarlánasjóða, svo og
stofnlánasjóða og veðdéilda, sem
stofnuð vóru með sérstökum lögum
eða með reglugerð, undanskilin.
Með frumvarpi þessu er hinsvegar
lagt til að fjárfestingarlánasjóðir
verði skattskyldir með sama hætti
og bankar og sparisjóðir, með til-
greindum undanþágum. í athuga-
semdum með frumvarpinu er breyt-
ingin talin jafna stöðu lánastofnana
í þessum efnum og auðvelda fram-
kvæmd og eftirlit með skattheimt-
unni, auk þess að færa ríkissjóði
auknir tekjur.
svo miklu leyti sem vörugjaldið
beinist sérstaklega gegn innflutn-
ingi er það tæki til þess að halda
uppi falskri gengisskráningu og
bitnar því á útflutningsgreinunum.
Ein rök fyrir lækkun vörugjalds
fyrir ári að gera íslenska verslun
samkeppnisfærari við verslun er-
lendis. Nú er áformað að veikja
samkeppnisstöðu verslunarinnar og
stuðla að auknum flutningi verslun-
ar til útlanda.
Manneldis- og hollustusjónarmið-.
um hefur verið haldið fram í því
skyni að knýja fram hærri skatt-
lagningu á sælgæti og gosdrykkj-
um. Þessum sjónarmiðum er vísað
á bug. Sérstöku 25% vörugjaldi á
sælgæti og gosdrykki er fyrst og
fremst stefnt gegn nokkrum ein-
stökum íslenskum fyrirtækjum og
því starfsfólki sem vinnur þar.
Hugmyndir um sérstakt 10%
vörugjald á byggingarefni vekja
undrun á sama tíma og húsbyggj-
endur þurfa á víðtækri aðstoð ríkis-
valdsins að halda bæði á almennum
og félagslegum grunni. Áætlað er
að slík hækkun vörugjalds leiði til
3-4% hækkunar á byggingarvísitölu
sem hækkar byggingarkostnað
húsbyggjenda samsvarandi og enn-
fremur verður hækkun á láns-
kjaravísitölu. Innheimta vörugjalds
á byggingarvörur á eftir að reynast
dýr og handahófskennd.
I langflestum fyrirtækjum lands-
ins er verið að leita leiða til hagræð-
ingar í rekstri og sparnaðar. Al-
mennt er verið að draga saman
yfirvinnu og uppsagnir starfsfólks
eru meiri en verið hefur um langt
skeið. Um áramót er áætlað að at-
vinnuleysi verði um 3% og þegar
kemur fram á næsta ár má búast
við því að um 5.000 íslendingar
verði atvinnulausir. Skattahækkan-
ir munu gera þetta ástand verra. Á
sama tíma eru litlar sem engar til-
raunir til hagræðingar eða spamað-
ar í gangi hjá ríkisstofnunum eða
ríkisfyrirtækjum.
Áform ríkisstjórnarinnar um
skattahækkanir í stað sparnaðar
og hagræðingar eru því í hróplegu
ósamræmi við þær aðstæður sem
almenn atvinnufyrirtæki og starfs-
fólk þeirra búa við.“