Morgunblaðið - 15.01.1989, Page 22

22 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15. JANÚAR 1989
To^ AÐ SUNWAN^
gvöldb®*'*
”Það í hSmUi1 af viðgsystur
mínu æskuheimiU og
fjórar sváfum i ** saman
máttum ,^ðr en við fórum með
hljóðlega áður en við vorum
bænirnar- En við ekki
búnar að pv við hunnum
tala saman. k
C "mma

áttumál, svefnhættir
og fótaferð
upphátt og
MAÐUR AÐ
NORÐAN:
Þjónustan
„Á fólksmörg-um heimilum
hafði hver karlmaður sína
þjónustu. Húsfreyjan þjónaði
húsbóndanum. Hlutverk
þjónustunnar var að hirða
plögg þess sem þjónað var, þvo
og gera að eftir þörfum, hafa
í lagi skó og sokka fyrir
morgundaginn og nærföt til
skipta.“
Kona að norðan:
„Ég var aðeins 16 ára
gömul þegar ég varð að gerast
þjónusta á stóru heimili.
Strákurinn sem ég þjónaði var
hálfu ári eldri en ég og mesti
vösull. Þakkaði mér aldrei þótt
ég þyrfti að eyða af svefntíma
mínum til þess að þvo sokka
og gera skó hans á meðan
hann svaf og hvfldist. Víst
mátti þetta breytast.
Vafalaust fengu þjónustur
smágjafir ef það snerist
þannig að maðurinn var á leið
,að klæðast biðilsbuxum. Mér
er ekki grunlaust um að þetta
samband hafi stundum orðið
til nánari kynna þegar vel
viðraði á báðar hliðar. “
‘*-jhkSKjco«-
flo rota
*jiípur
'?i%kv6Tdsitsfa^mí“ k°m
?nni>gefna.H2 laZ ka afar
fetí-SrSSí
«0mu % upp
a.furafstað.Sa??r fóru
alla vökuna. “ Ua gat gen8’ð
Fi
lötin voru brotin saman á
kvöldin eftir ákveðnum
reglum og nostrað við
hveija flík, því vel var farið
með minnstu eign á þeim tímum
þegar veraldlegur auður var ekki
að angra menn. Vestfirðingar
vönduðu sig við samanbrotið á
peysunni sinni og Sunnlendingar
áttu það til að berhátta sig í
baðstofunni. Oft sváfu tveir eða
fleiri saman í rúmi og var þá mikill
kostur að vera ekki mjög
rúmfrekur, því breidd á rúmum var
yfirleitt minni en hún er nú til dags.
Flestir sögðust hafa skipt reglulega
á rúmfatnaði og nærfötum, og í þá
daga fór góð stund í að heilsa nýjum
degi, eða sækja góðan daginn, þótt
hinir sömu væru nú ekki endilega
að skrúbba sig svona dagsdaglega.
í spumingaskrá þjóðháttadeildar
var spurt um háttumál,
þjónustubrögð, hve margir sváfu
saman í rúmi, hvemig menn
háttuðu sig, og fl., en svör við
eftirtöldum atriðum voru valin hér:
1. Að hátta sig.
2. Rekkjunautar.
3. Skipti á rúmi og nærfötum.
4. Fótaferð.
Svör við spurningum:
Vestfirðir
1. Fyrst fór maður úr peysunni,
lagði ermamar þvers yfir brjóstið,
braut svo peysuna saman í sömu
brot þar til eftir var sama breidd
og ermamar, þá braut maður það
sem eftir var utanyfir þannig að
úthverfan sneri út, þar næst leysti
maður af sér skóna, lagði þá undir
rúmið, - fötin lagði maður á koffort
sem stóð við rúmstokkinn.
2. Það var vani að tvennt til
NORÐLENDINGUR:
Hörkumenn
„Ekki þótti hlýða að hafa
sokkana undir koddanum. Það
taldist sóðaskapur enda vom
sokkamir óhreinir oft og
iðulega og áreiðanlega
sjaldgæft að þeir væm
þurrkaðir inn á milli rúmfata.
En fyrir kom að hraustir
hörkumenn þurrkuðu rennvot
ívemföt, sokka sem annað, á
sínum eigin skrokki, en
notalegt var það ekki.“
þrennt svæfi í sama rúmi, böm og
unglingar sváfu þá tvennt upp í
arminn og eitt til fóta. Ef svo var
þröngt í rúmi þegar tveir sváfu
saman að báðir þyrftu að liggja á
sömu hlið, var það kallað að gafla
sig, annars að snúa bökum saman
eða sofa andfæting.
3. Skipt um rúmföt
hálfsmánaðarlega og nærföt
vikulega. Það var vani að signa sig
þegar maður fór í flík sem smokkað
var yfir höfuðið.
4. Enginn mátti bjóða góðan
daginn eða gleðilega hátíð nema
hann væri búinn að fara út, flestir
signdu sig, en ekki í austur.
Norðurland
1. Skómir vom alltaf lagðir
þannig frá sér að táin sneri fram
og ofan á þá vom sokkamir lagðir.
Fötin átti að leggja hvert ofan á
annað eftir reglu.
2. Algengt að tveir svæfu saman
í rúmi og var þá talað um
rekkjufélaga. Þá var stundum sá
þriðji til fóta (krakki) ef húsakynni
vom lítil. Það var talað um að sofa
„uppitil" og til fóta.
3. Venja að skipta á nærfötum
hálfsmánaðarlega en á
sængurfötum mánaðarlega. Menn
signdu sig þegar farið var í hreinan
nærbol.
4. Við áttum að signa okkur
þegar komið væri út á morgnana
og hafa eftir versið „Nú er ég
klæddur og kominn á ról“.
Austurland
1. Menn háttuðu sig þegjandi,
surair þmgluðu eitthvað í lágum
hljóðum. Þegar háttað var settu
menn fötin við rúmgaflinn eða undir
koddann og skóna undir rúmið til
1
e