Morgunblaðið - 19.01.1989, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLADID FIMMTUDAGUR 19. JANÚAR 1989
. .29
MORGUNBLAÐID FIMMTUDAGUR 19. JANÚAR HISH11SUfII(IIilI! 111111111Si J!IIí ií íi
11(111
JHfinpniÞlftMfe
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Fiaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
BaldvinJónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands. f lausasölu 70 kr. eintakið.
Framhaldá
verðstöðvun?
Verðstöðvunartímabil það,
sem nú er í gildi á að renna
út í lok febrúarmánaðar. Raun-
ar fínnst fólki því hafa lokið um
síðustu áramót vegna margví-
slegra verðhækkana í kjölfar
skattahækkana ríkisstjómar-
innar. Steingrímur Hermanns-
son, forsætisráðherra, lýsti því
yfír á fundi á Hvolsvelli fýrir
skömmu, skv. frásögn Tímans,
að nauðsynlegt væri að halda
áfram verðstöðvun í einhverri
mynd, þegar núgildandi verð-
stöðvunartímabili lyki. í því
sambandi benti forsætisráð-
herra á, að mikið lægi fyrir af
beiðnum um hækkanir á gjald-
skrám opinberra fyrirtækja.
Við höfum kynnzt þessu áð-
ur. Ríkisstjóm setur á verð-
stöðvun. Hún neitar opinberum
fyrirtækjum um nauðsynlegar
hækkanir á gjaldskrám. Fyrir-
tækin byrja að safna skuldum,
vaxtakostnaður þeirra eykst.
Að lokum verður óhjákvæmilegt
að fallast á beiðni þeirra um
hækkun á gjaldskrá og þá er
nauðsynlegt að hækka gjald-
skrána meira en ella vegna
skuldasöfnunar og vaxta-
greiðslna á verðstöðvunartíma.
Neytandinn fer verr út úr þessu
dæmi en ef ríkisstjóm hefði
samþykkt gjaldskrárhækkanir
strax.
A fýrri verðstöðvunartímabil-
um vom það ekki bara neytend-
ur, sem að lokum fóm illa út
úr svokallaðri verðstöðvun held-
ur átti það sama við um opin-
bem fyrirtækin. Sum þeirra,
sem höfðu búið við heilbrigðan
fjárhag áratugum saman söfn-
uðu miklum skuldum og vom
ekki svipur hjá sjón. Þau hafa
smátt og smátt náð sér á strik
á ný á undanfömum ámm.
Yfírlýsingar Steingríms Her-
mannssonar benda til þess, að
nú eigi að endurtaka þennan
fáránlega leik. Nú á að endur-
taka röksemdimar frá ámm
fyrri vinstri stjóma um að
Landsvirkjun þurfí ekki svo og
svo mikla hækkun vegna þess
að fyrirtækið geti borgað skuld-
ir sínar á lengri tíma! Þetta er
eins og endursýning á gamalli
kvikmynd.
Verðstöðvun getur þjónað
einhveijum tilgangi í mjög
skamman tíma til þess að veita
ríkisstjóm svigrúm til frekari
aðgerða. Þegar henni er ætlað
að standa í lengri tíma er hún
ekkert annað en frestun á
vanda. Þar að auki verður vand-
inn stærri, þegar upp er staðið.
Ef nú á að halda hinni svoköll-
uðu verðstöðvun áfram er alveg
ljóst, að ríkisstjóm Steingríms
Hermannssonar treystir sér
ekki til að horfast í augu við
vemleika efnahagsmálanna. Þá
munu opinber fyrirtæki og
einkafyrirtæki veikjast mjög á
sama tíma og þeirri blekkingu
er haldið að einstaklingum, að
tekizt hafi að halda verðbólg-
unni í skefjum.
Þetta em vinnubrögð hefð-
bundinnar vinstri stjómar og
þau eiga eftir að dæma sig
sjálf. Hið versta er þó að með
slíkum vinnubrögðum emm við
að hverfa til fortíðarinnar í
efnahagsmálum. A sama tíma
vinna nágrannaþjóðir okkar
skipulega að því að auka frjáls-
ræði í viðskiptum og athafna-
lífí. Af þessum sökum_ m.a. fara
lífskjör versnandi á Islandi en
batnandi annars staðar.
Sameining
sjúkrahúsa
Forsætisráðherra lét í ljósi
þá skoðun á almennum
fundi fyrir skömmu, að ástæða
væri til að sameina sjúkrahúsin
í Reykjavík undir einni stjóm
til þess að ná fram hagræðingu
í rekstri þeirra. Þetta er var-
hugavert sjónarmið.
Það er vissulega hægt að
færa rök fyrir því, að sameining
fyrirtækja á ýmsum sviðum
geti stuðlað að bættri afkomu
svo sem í sjávarútvegi og þá
sérstaklega í fískvinnslu. Hins
vegar er vafasamt í meira lagi,
að hið sama eigi við um stóm
sjúkrahúsin í Reykjavík. Land-
spítalinn er nú þegar orðinn
nógu stór. Það getur stundum
verið erfitt að ná utan um um-
fangsmikinn rekstur og það á
ekki síður við um sjúkrahús en
aðrar stofnanir og fyrirtæki.
Borgarspítalinn er einnig orð-
inn stór stofnun og starfslið fjöl-
mennt. Ef þessir tveir spítalar
væm sameinaðir undir einni
stjóm ásamt Landakotsspítala
er hætt við að erfítt yrði fyrir
yfírmenn þeirrar stofnunar að
hafa yfírsýn yfír alla starfsemi
hennar.
Sjúkrahúsin veita þjónustu,
sem er sérstaklega viðkvæm.
Lítið má út af bera til þess að
óánægja skapist. Ekki er hægt
að sjá, að þessi þjónusta myndi
batna við það að sameina
sjúkrahúsin undir einni yfir-
stjóm.
J/gBr páöVieU'
Ríkisstjórn íslands.
Ríkisstjórti í skötulíki
eftir Matthías A.
Mathiesen
Hveitibrauðsdagar ríkisstjóm-
arinnar em liðnir. Eftir nær fjög-
urra mánaða valdaferil liggur ljóst
fyrir að hún er stefnulaus og inn-
an hennar er djúpstæður ágrein-
ingur um mikilvæg mál. Ríkis-
stjóm sem var mynduð til að veita
forystu um lausn á vanda efna-
hagslífsins hefur ekki orðið ásátt
um annað en stórauknar álögur á
heimili og fyrirtæki. Ein afleiðing
af aðgerðarleysi stjómarinnar er
stóraukin verðbólga. Stefánssjóð-
urinn sem átti að bjarga atvinn-
ulífínu hefur engu áorkað og nú
hefur ríkisstjómin verið neydd til
að beita ábyrgð ríkissjóðs á skuld-
bindingum hans. í stað þess að
takast á við vandann reyna for-
ystumenn ríkisstjómarflokkanna
að hylja nekt sína og úrræðaleysi
með ómarkvissu og óábyrgu
gaspri. Jón Baldvin og Ólafur
Ragnar stíga sinn strípdans á
„rauðu ljósi“ um allt land en
Steingrímur rær einn og reynir
að yfírbjóða hina með stórkarla-
legum yfírlýsingum þar sem allt
rekst hvað á annars hom.
Lítum nánar á staðreyndimar.
Eftir mikið jaml og japl og fuður
tókst þeim þremenningum að beija
saman fjárlög sem fela í sér meira
en sjö milljarða króna auknar álög-
ur á landsmenn. I ljós hefur kom-
ið veruleg reikningsskekkja í fjár-
lögum sem undirstrikar hvers kon-
ar vinnubrögð voru viðhöfð við
gerð þeirra. Raunar voru verðlags-
forsendur fjárlaganna brostnar
áður en þau vom samþykkt í þing-
inu. I öðrum málaflokkum hefur
ríkisstjómin ekki aðhafst neitt sem
að gagni kemur og hefur ekki
hugmynd um hvert hún stefnir. í
því sambandi verða menn að hafa
í huga gagnrýni þeirra Steingríms
og Jóns Baldvins í síðustu ríkis-
stjóm þar sem þeir sögðu að skort
hefði á verkstjómina. Þá töldu
þeir sig færa í flestan sjó en hvar
er verkstjómin nú?
Svo rammt kveður að úrræða-
leysi ríksstjórnarinnar að Alþýðu-
blaðið sér ástæðu til að lýsa eftir
stefnu hennar í efnahags- og at-
vinnumálum í leiðara í gær. Eins
og svo margir hefur leiðarahöf-
undur þess blaðs nú áttað sig á
ríkisstjómin er ómynd. Hann ýjar
að því að þetta sé ríkisstjóm í
„skötulíki". Orðrétt segir í þessu
málgagni ríkisstjómarinnar: „Hér
er auglýst eftir stefnumótun í at-
vinnu-, verðlags- og vaxtamálum,
í gengismálum, þjóðarútgjöldum,
þróun viðskiptajöfnuðar, ríkisfjár-
og lánsfjármálum." Listinn er
miklu lengri og Alþýðublaðið hef-
ur sýnilega áhyggjur af því að lítið
hefur farið fyrir „yfírveguðum og
markvissum áætlunum og fram-
kvæmdum hjá ábyrgum valdhöf-
um“ eins og blaðið segir. Bragð
er að þá bami fínnur, segir.mál-
tækið, og ef til vill boðar þessi
leiðari örlög ríkisstjómarinnar.
Aðeins örfáar vikur em eftir af
tímabili verðstöðvunar. Með
gjaldahækkunum sínum hefur
ríkisstjómin hleypt verðbólgunni
af stað. Ástæða er til að óttast
að skriðan verði nær óstöðvandi
að lokinni verðstöðvun. Hið eina
sem ríkistjórnin virðist ætla að
aðhafast vegna þessa em aðgerðir
sem felast í því að lánastofnanir
eiga að halda vöxtum niðri. Eina
aðgerðin sem þessi óláns ríkis-
stjóm vill grípa til gegn verð-
Niðurlag leiðara Alþýðublaðsins i gær.
á Alþingi. Ríkisstjómin verður því
að fara frá. Þetta sjá jafnvel mál-
gögn hennar. Kjósendur eiga
heimtingu á því að fá að láta álit
sitt í ljós áður en þjóðin verður
hneppt í fjötra þeirra óstjórnar
sem fumið og fátið í þeim
Steingrími, Ólafi Ragnari og Jóni
Baldvin hefur í för með sér. ís-
lenska þjóðin þarf ábyrga ríkis-
stjóm en ekki ríkisstjórn í skö-
tulíki.
Höfundur er aJþingismaður Sjáif-
stæðisOokks fyrir Reykjaneskjör-
dæmi.
„Þá verður eik að fóga
er undir skal búa“
Rætt við Heimi Pálsson um ritröð Iðunnar
um íslenskt mál o g málnotkun
Bókaútgáfan Iðunn gaf í haust er leið út Qórar kennslubækur í
íslensku í samstarfí við Fræðsluvarpið. Bækurnar heita: Mál og
málnotkun, Um þýðingar, „Eitt verð ég að segja þér...“ og Handbók
um ritun og frágang. Deildarstjóri kennslubókadeildar Iðunnar er
Heimir Pálsson og var hann beðinn að segja &á námsefíiinu og
markmiðum með útgáfúnni.
„I öllum þeim umræðum sem átt
hafa sér staða um stöðu og vanda
íslenskrar tungu hefur þess furðu
lítið gætt að reynt sé að þreifa sig
áfram í breytingum á kennsluefni
og kennsluaðferðum í íslensku. Þar
er enn beitt sömu aðferðum og við
upphaf íslenskukennslu á síðustu
árum nítjándu aldar. íslensku-
kennslan skiptist í tvo hluta; mál-
fræði annars vegar og bókmenntir
hins vegar og námsgreinin sjálf,
móðurmálið, dettur niður á milli
þessara tveggja hjálpargreina við
málanám. Þótt íslendingur kunni
alla málfræði móðurmálsins verður
hann ekki sjálfkrafa betri málnot-
andi og bókmenntir eru ekki móður-
málið, heldur oftast góð dæmi um
notkun þess. Það sem vantar eru
kennslubækur sem koma öðruvísi
að efninu, draga fram vanrækta
þætti í móðurmálsnámi og notkun
málsins."
„Fyrstu tilraunir til fjarkennslu
hérlendis leiddu það af sér að við
fengum tækifæri til að setja saman
og gefa út þessar ijórar bækur, sem
allar eru tilraunir í átt að nýbreytni
í námsefni. Þetta eru sjálfstæðar
bækur ólíkra höfunda, en tengjast
þó og eiga að nýtast hveijum sem
er, ekki aðeins nemendum í fjar-
kennslunni."
„Fyrsta spumingin sem vaknaði
var hvað brýnast væri að kynna til
að við hefðum undirstöðu til að
standa á. Það hefur verið rætt mik-
ið um „rétt“ og „rangt“, „gott mál“
og „vont mál“ en engin samstaða
hefur náðst um það hvað við er átt
með þessum hugtökum og mikið
verið deilt um hvað væri gott og
hvað illt í þessum efnum. Bókin
Mál og samfélag er mikilvæg tilraun
til að búa til grunn. Þar er reynt
að gefa á skiljanlegu máli eitthvað
til að standa á, kynntar aðferðir í
málvísindum nútímans og reynt að
útskýra hugtök eins og gott mál og
vont mál,' rétt og rangt í málnotk-
un.“
Heimir sagði að önnur spuming
varðaði það hvað mest væri skrifað
á íslensku og það þyrfti ekki að
fletta dagblöðunum íengi til að sjá
að hátt hlutfall efnis er þýtt úr öðr-
um tungumálum. „Við erum sífellt
að bera íslenskuna saman við önnur
tungumál, teygja hana og sveigja
til að geta orðað á íslensku hugsan-
ir sem hugsaðar em á erlendum
málurn," sagði hann. „Þýðendur
hafa hins vegar átt í fá hús að venda
til að finna efni um þýðingar og við
hófumst handa við að semja stuðn-
ingsrit fyrir þá sem verða að glíma
við þýðingar að meira eða minna
leyti. Þá höfðum við ekki síst í huga
blaðamenn, sem oft verða fyrir
ómaklegu aðkasti eftir að hafa ver-
ið hent út í þetta starf, án mikillar
hjálpar eða leiðbeiningar."
„Þriðji þátturinn sem vanræktur
hefur verið bæði í skólakerfinu og
annars staðar er listin að segja
sögu,“ sagði Heimir. „í „Eitt verð
ég að segja' þér...“ er gerð tilraun
til að gera grein fyrir galdrinum að
segja sögu. Sögur lúta föstum lög-
málum og í bókinni er bent á hvem-
.ig menn geta æft sig og unnið að
því að verða sá sem hlustað er á í
heita pottinum, saumaklúbbnum
eða annars staðar þar sem á þarf
að halda. Það er augljóst að listin
að segja sögu fer á undan listinni
að skrifa bækur. Gullöld sag^iaritun-
ar, þrettánda öldin, dettur ekki úr
lausu lofti, menn skemmtu hver
öðrum fyrr með því að segja heilu
skáldsögumar upp úr sér, á því leik-
ur ekki nokkur vafi. Þessa orðsins
list höfum við vanrækt."
Heimir sagði að ofangreindar
þijár bækur væm allar nýlunda í
íslensku námsefni en fjórða bókin,
Handbók um ritun og frágang, tæki
fyrir hefðbundið efni, þótt reynt
væri að nálgast það með öðmm
hætti en venjan er. „Allir sem fást
við ritað mál þekkja af eigin raun
hversu óþægilegt það getur verið
að hafa ekki aðgang á einum stað
að þeim reglum sem gilda um frá-
gang,“ sagði hann. „Við gerðum því
uppflettirit um þetta efni, að vísu
ekki í stafrófsröð, en með atriðis-
orðaskrám sem eiga að gera öllum
kleift að finna það sem að er leitað
á fljótlegan og þægilegan hátt.
Þetta er nýlunda sem ég vona að
mælist vel fyrir og munum við
freista þess að fara á líkan hátt að
ýmsu öðm.“
„Það hefur verið mjög skemmti-
legt starf að vinna að þessu verk-
efni og gaman að gefa út á einu
ári flórar kennslubækur í því sem
kannski er mikilvægasta náms-
greinin af öllum, móðurmálinu. Ef
menn meina eitthvað með öllum
fallegu orðunum um að tungan sé
það dýrmætasta sem við eigum
verður að sýna það í verki. Nú er
harðar sótt að íslenskri tungu en
nokkm sinni fyrr og inni á heimilun-
um gefst æ minni tími til að sinna
máluppeldi bama, svo skólamir
- verða að taka það hlutverk að sér.
Það er argasta bull að við þurfum
ekki að óttast þessa ásókn, þar sem
svo vel hafi tekist að útrýma dönsk-
unni úr málinu á sínum tíma. Dansk-
an var hvergi áhrifamikil nema rétt
í kringum verslunarstaði og í
Reykjavík sem þá taldi undir 10%
af íbúum landsins. í dag heyra
menn, í mörgum tilfellum, meira
talað á ensku inni á heimilum sínum
en íslensku og íslensk böm skilja
ensku af segulbandi 11 ára gömul,
áður en enskunám þeirra hefst í
skólum. Frá ákveðnu sjónarmiði má
segja að þetta sé stórkostlegt, þjóð-
in sé að verða tvítyngd, en gallinn
er bara sá að þess em nánast engin
dæmi að þjóðir verði tvítyngdar á
þennan hátt, annað tungumálið fer
alltaf með sigur af hólmi. Það dug-
ar ekki að beija höfðinu við stein-
Matthías Á. Mathiesen
„ Aðeins örfáar vikur
eru eftir af tímabili
verðstöðvunar. Með
gj aldahækkunum
sínum hefur ríkis-
stjórnin hleypt verð-
bólgunni af stað.
Ástæða er til að óttast
að skriðan verði nær
óstöðvandi að lokinni
verðstöðvun.“
bólgunni er að ráðast aftan að
sparifjáreigendum og koma á nei-
kvæðum vöxtum. Slíkt fálm myndi
aðeins magna efnahagsvandann
og gera hann torleystari.
Eina leiðin til að forða þjóðinni
frá því ástandi, sem slíkt slys
gæti leitt til, er, að ábyrgir aðilar
í öllum stjómmálaflokkum taki
höndum saman og víki ríkisstjóm-
inni til hliðar. Eins og staðfest er
í Alþýðublaðinu í gær er hún
stefnulaus og allir vita að hún
styðst ekki við tryggan meirihluta
Býður nokk-
ur betur?
eftirSverri
Hermannsson
Á dögunum hélt sjálfur forsæt-
isráðherrann því fram á opin-
bemm fundi að vaxtamunur
íslenska bankakerfisins væri allt-
of mikill í samanburði við það
sem tíðkaðist erlendis, eða
10-12% eins og hann ákvað.
Á ísafjarðarfundinum talaði
Ólafur Grímsson um að banka-
kerfið tæki til sín tvöþúsundmillj-
ón króna vaxtamun umfram það
sem eðlilegt gæti talist. í Tíman-
um í dag segir Ó. Grímsson:
„Vaxtamunurinn í íslenskum
bönkum væri á bilinu 7-7,5% og
sumir segja miklu meiri", og á
hann þar sjálfsagt við forsætis-
ráðherra sinn. Býður nokkur bet-
ur?
í Tímagreininni lýsir Ó.
Grímsson yfir furðu sinni á van-
þekkingu undirritaðs, sem hann
hefði getað bætt úr með „einu
símatali við hagdeild Lands-
bankans", eins og þar segir. í
þessu sama viðtali í Tímanum
upplýsir Ó. Grímsson að vaxta-
munur hjá erlendum bönkum sé
um 4,5-5%. Að vísu virðist sem
samanburður á innlendum og
erlendum vaxtamun sé þannig
reiknaður að bera saman heildar-
vaxtamun hjá erlendum bönkum
en taka aðeins með í reikninginn
vaxtamun innlána og útlána hjá
íslenskum. Sleppa m.ö.o. gjald-
eyrisviðskiptum, sem eru yfír
40% af umsvifum Landsbanka
íslands, en í þeim viðskiptum er
vaxtamunur bankans aðeins um
það bil 1,5%.
En nú sem greinarhöfundur
er í óvæntum samböndum við
fjármálasvið og hagdeild Lands-
bankans, þrátt fyrir vitneskju Ó.
Grímssonar um annað, er rétt
að birta staðreyndir um vaxta-
mun hjá Landsbanka íslands árið
1988, þótt þær upplýsingar komi
auðvitað afar illa heim og saman
við yfirlýsingar Ó. Grímssonar
og forsætisráðherra. Ekki nennir
undirritaður samt að biðja afsök-
unar á því, þótt honum skiljist
fullvel á yfirlýsingum Ó.
Grímssonar að staða hans sé í
hættu ef hann ekki þegir og hlýð-
ir. Ríkisstjómin, eins og það heit-
ir hjá Ó. Grímssyni, muni sýna
styrk sinn ef bankstjórinn vilji
ekki kúgast láta.
Og hér eru þá staðreyndir
málsins:
Vegið meðaltal vaxtamunar
Sverrir Hermannsson
„Þess ber enn að geta
sérstaklega, að eftir
síðustu ákvörðun
meirihluta bankaráðs
Landsbanka íslands í
vaxtamálum frá 29.
nóvember sl. reiknast
mönnum til að vaxta-
munur bankans sé
3,39%! Afþessu getur
alþjóð séð hversu heil-
ar brýrnar eru í málat-
ilbúnaði Ó. Grímsson-
ar sem kallar sig Ijár-
málaráðherra.“
hjá Landsbanka íslands allt
árið 1988 var 5,09%.
Að vísu mundi þetta meðaltal
lækka ef tillit væri tekið til viður-
laga sem Landsbankinn var beitt-
ur fyrstu þijá mánuði ársins 1988
vegna ónógrar lausafjárstöðu.
Þess ber enn að geta sér-
staklega, að eftir siðustu
ákvörðun meirihluta bankar-
áðs Landsbanka íslands í
vaxtamálum frá 29. nóvember
sl. reiknast mönnum til að
vaxtamunur bankans sé 3,39%!
Af þessu getur alþjóð séð
hversu heilar brýmar eru í málat-
ilbúnaði Ó. Grímssonar sem kall-
ar sig fjármálaráðherra.
Annað mál er, að skoðun þess,
sem hér stýrir penna, er sú, að
bankar geti ýmislegt gert til að
auka spamað og bæta þjónustu
sína. í því augnamiði hefir Lands-
bankinn ákveðið að gera ræki-
lega úttekt á stöðu sinni og starf-
semi. Og kalla til erlenda sér-
fræðinga, sem fengist hafa við
slík mál hjá hér um bil hveijum
einasta banka um endilanga Evr-
ópu.
Á ísafjarðarfundi fór Ó.
Grímsson háðulegum orðum um
þessa ákvörðun Landsbankans
og kvað Sverri Hermannsson
vera að leita eftir ráðgjöf út fyr-
ir landsteinana sem „við“ getum
veitt honum, eins og hann komst
að orði. Um þessa auðmýkt verð-
ur ekki farið fleiri orðum.
Höfimdur er bankastjóri Lands-
banka fslands.
Heimir Pálsson
inn. Það er ekki til á íslandi sá
maður sem veit hvemig við’þessum
vanda skuli bregðast og brýnast er
nú að stuðla að því að hægt sé að
leita leiða til lausna."
„Iðunn gaf einnig nýlega út
Bamaorðabók sem er fyrsti hlekkur
í langri keðju sem við vonum að
okkur endist þrek og afl til að halda
áfram við. Bamaorðabókin er hugs-
uð sem tæki fyrir heimili og skóla
til að kenna bömum að umgangast
orðabækur og hugsa um orð.
Orðabækur koma ekki að neinu
haldi uppi í hillu og það verður að
byija á bytjuninni og kenna bömun-
um að nota orðabækur. Frá mínum
bæjardyrum séð eru allar þessar
bækur liður í því sama; að fá mönn-
um í hendur tæki til að vinna með.
Það þýðir ekki að heyja þriðju
heimsstyijöldina með vopnum úr
þeirri fýrstu, það þarf ný tæki til
að fást við nýjan vanda.“
„Börn og unglingar eiga heimt-
ingu á að fá aðstoð í þessari glímu
og sú aðstoð má ekki hanga í lausu
lofti, eins og leiðbeiningar hafa
gjaman gert. Við höfum reynt að
þvinga böm til að tala „rétt“, án
útskýringa og raka, sagt þetta er -
rangt og hitt rétt og þar með búið.
Þessi aðferð er búin að sanna gagns-
leysi sitt rækilega. Eftir áratuga
baráttu við „þágufallssýkina" er það
orðið almennt málsnið að segja
„mér langar" og það sér hver mað-
ur að tímabært er að heija nýjar
aðferðir. Það er skelfílegt ef menn
ætla að ríghalda í gömlu aðferðimar
án tillits til þess hvort þær skila
árangri eða ekki. Málvemdunar-
stefnan hefur einbeitt sér of mikið
að því að glítna við einstök orð. Það
er sífellt verið að búa til nýyrði og
hefur gengið vel. Við lestur þýddra
blaðagreina sést til dæmis ekki mik-
ið af slettum en aldeilis ótrúlegir
hlutir í stíl. Það er ekki að undra
þar sem öll kennsla beinist að orð-
um, en nánast ekkert að málblæ,
svip og stíl sem miklu erfiðara er
að glíma við.“
Heimir sagði að sér fyndist komn-
ar upp dálítið undarlegar aðstæður
hér. „Það er tönnlast á því að við
verðum að varðveita íslenska tungu
þar sem hún sé undirstaða íslenskr-
ar menningar, en ég held að þetta
sé alrangt. Það er islensk menning
sem er undirstaða íslenskrar tungu,
ekki öfugt. Tungan er afleiðing af
menningu okkar gegnum aldimar
og endurspeglar samfélag, atvinnu-
hætti, verkmenningu og hugmenn-
ingu. Ef þú lest til dæmis leiðara í
Morgunblaðinu sérðu strax að allt
myndmálið er sótt í íslenska bænda-
menningu og sjómannamál. Fyrir
barn sem elst upp i Reykjavík á
okkar dögum em þessi myndhverfðu
orðtök óskiljanleg. Eg held að í stað
þess að segja vemdum tunguna
ættum við að segja vemdum
íslenska menningu, því án íslenskrar
menningar er engin íslensk tunga.
Þetta gæti raunar verið stórhættu-
leg ályktun ef hún leiddi til þeirrar
stefnu að reynt yrði að endumýja
tungumálið eingöngu til þess að það
passaði við þjónustuþjóðfélagið, því
þá rofnuðu tengslin við menningar-
arfinn. Ég tel að við verðum að
leggja rækt við hvort tveggja; kynna
menningararfinn og viðhalda tung-
unni. Það er brýnt fyrir okkur sem
þjóð að þekkja rætur okkar, en það
má ekki einblína svo á rætumar að
það gleymist að hyggja að krónu
trésins. Hér gildir hið fomkveðna
„Þá verður eik að fága er undir
skal búa.“
’••••■• ''••' <•• •'