Morgunblaðið - 29.01.1989, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29. JANÚAR 1989
um að visst lyf, sem ekki var leng-
ur mikið notað, nánar til tekið
5-FUdR, gæti enn reynst áhrifa-
meira og öruggara en ódýrari lyf
sem höfðu komið í staðinn fyrir
það, samsetning kölluð 5-FU. Dr.
Tisman hafði hvorki tíma né tækni-
legar aðstæður til að koma upp
sérhæfðum tækjum til þessa verk-
efnis. Svo hann stakk upp á því við
Ray að hann fengi lánaðan hjá sér
þúsund blaðsíðna leiðarvísi um há-
þrýstivökvagreininn til að vita hvort
hann gæti nokkuð botnað í þessu.
Eftir viku kom Ray aftur til hans
og sagði: „Ég er tilbúinn. Nú skul-
um við hefjast handa.“
Nú tók Ray til við að setja upp
þetta nærri tveggja metra langa
og 60 sm breiða tölvukerfi í rann-
sóknastofu Tismans nálægt Whitti-
er. Tisman fór að prófa 5-FUdR
og leiða saman við það vítamín-
afbrigði sem kallast leucovorin,
reyna þetta á sjö manna hópi sjúkl-
inga með krabbamein í ristli, í
bijósti, þvagblöðru eða lunga. Að
nokkrum vikum liðnum höfðu æxlin
dregist saman í flestum sjúkling-
anna, sum furðulega mikið en önn-
ur minna. Eftir að Ray kom úr
skólanum setti hann háþrýstigrein-
inn í gang og lagði sitt til með því
að greina árangurinn af tilraunun-
um. „Hann setti fram góðar kenn-
ingar um hvemig við ættum að
gera þetta," segir dr. Tisman. „Það
er engin spuming um það að hann
er fullgildur samverkamaður minn.“
Þetta verkefni kom Ray sérlega
vel, því honum hafði ekki gengið
neitt vel í bamaskólanum. „Honum
leiddist í skólanum," segir faðir
hans, Ray Bateman eldri, sem er
62 ára gamall verkfræðingur og
kominn á eftirlaun hjá Bechtel-
fyrirtækinu. „Hann blandaðist ekk-
ert of vel félögum sínum og fannst
hann vera mesti heimskingi. Þegar
hann var sjö ára gamall fómm við
með hann til sálfræðings og hann
mældist yfír 98 af hundraði í stærð-
fræði. Svo við tókum til við að reyna
að auka sjálfstraust hans og hann
tók fljótt við sér.“
Herbergi Rays á heimili þeirra í
Huntington Beach er fullt af tölvum
og stereogræjum, upptökutækjum,
mótara-afmótarabúnaði og læknis-
fræðilegum bókum. Við hliðina á
alfræðiuppflettitæki hans er bólstr-
að leikfang sem lítur út eins og
liggjandi kartafla. „Faðir minn,“
segir hann og hlær.
Nú, mánuði eftir að hann kynnti
tilraunimar í New York er Ray aft-
ur kominn í rannsóknastofuna til
að halda áfram þar sem frá var
horfíð. Um það leyti sem hann verð-
ur stúdent 1992, þá getur verið
lokið klínískum tilraunum er leitt
hafí til þess að þessi lyfjameðferð
sé komin í notkun um allan heim.
Ray hefur verið með miðlungsein-
kunnir í skólanum samhliða því sem
hann hefur hlotið alls konar heiðurs
viðurkenningar fýrir verkefni sem
hann vann utan við skólanámið.
Sjálfan langar Ray til að verða
læknir eða fara i rannsóknir á því
sviði. En fyrst verður hann að kom-
ast í gegnum algebruna, reikning-
inn og undirstöðuatriðin í efnafræði
í skólanum, að ekki sé talað um
önnur enn leiðinlegri verkefni.“
UNDRABAKN
eftir Elínu Pólmodóttur
NÓBELSVERÐLAUNAHAFIÁ KOMANDIÁRUM?
var I haust spurt í fyrirsögn í bandaríska vikuritinu
Time, þar sem sagt var frá 14 ára gömlum dreng,
Ray Bateman, sem vakið hafði mikla athygli fyrir
vísindaafrek í læknisfræði. Hann hafði þá gert grein
fyrir rannsóknum sínum og bandaríska læknisins
dr. Glenns Tismans, í fyrirlestri hjá American Feder-
ation for Clinieal Research í New York um nýtt
kemískt lyfjaafbrigði, sem reynst hafði yfir 50% á
ákveðna tegund af krabbameinsæxlum, einkum við
ristilinn, og betur en þau lyf sem eru í notkun. Og
það sem merkilegast þótti, að því er Time segir, er
að Ray Bateman er ekki nema 14 ára gamall og
hefiir enn ekki lagt stund á neitt formlegt nám í
efhafræði. Þessi furðudrengur er bara önnum kafinn
við að skoða áhrif 5-Fluorodeoxyuridines og teng-
ingu á gleymdu lyfiaefhi við eitthvert afleitt vídamín
og sýna fram á að það vinni á krabbameinsæxlum,
milli þess sem hann finnur sér tíma fyrir stereogræj-
umar sínar, tölvumar, rokk- og barok-tónlist, Ree-
bock og hundinn sinn Spike.
En þeim mun forvitnilegra — og skemmtilegra —
er þetta fyrir íslendinga, að Ray Bateman er af
íslenskum ættum, afi hans, Láms Erlendsson, flutt-
ist vestur um haf og hefiir Qölskyldan haft samband
við ættfólk sitt hér á landi. Er betur gerð grein fyr-
ir þeim tengslum í viðtali við Ray hér á síðunni. En
greinar uih Ray hafa birst í blöðum um allan heim
að undanförnu, m.a. í þýskum blöðum og enskum,
auk þess sem hann var í sjónvarpi á Ítalíu, fyrir
utan öll skrifin í bandarísk blöð. Grein þeirra Davids
Lustings og Susan Reed í People’s Magazine í Kali-
fomíu sl. nóvember um „undradrenginn" sjálfan er
býsna upplýsandi um málið og því vikið að henni.
Drengurinn Ray Bate-
man, sem er 14 ára
gamall, er engu síður
vitlaus í hrollvelq'u-
myndir, pizzur eða
hljómsveitina Pet Shop Boys en
hinir strákamir í 9. bekk ungl-
ingaskólans í Huntington Beach í
Kalifomíu. Hann viðurkennir líka
sígildar unglingasyndir eins og að
svíkjast um að læra heima (einkum
frönskuna, sem hann segir að hon-
um sé meinilla við). Það greinir þó
Ray frá félögum hans með hveiju
þessi furðulega þroskaði drengur
afsakar sig: „Ef þið þyrftuð að eyða
1.300 stundum í læknisfræðilegar
rannsóknir á 9 mánuðum, þá mun-
duð þið heldur ekki hafa tíma til
að læra heima.“
í októbermánuði missti Ray
Bateman svolítið meira úr skólan-
um, þegar hann og lærimeistari
hans, hinn 46 ára gamli sérfræðing-
ur í krabbameins- og blóðsjúk-
dómum, dr. Glenn Tisman, héldu
flugleiðis til New York til að kynna
árangurinn af starfi sínu á ráð-
stefnu American Federatión for
Clinical Research. Utan úr fýrir-
lestrarsalnum horfði læknirinn
hreykinn á Ray Bateman í ræðu-
stólnum undir glampandi ljósum
sjónvarpsvélanna. Hann lýsti því
rólegum, drengjalegum rómi hvem-
ig hann og dr. Tisman hefðu með
klínískum rannsóknum tekið gam-
alt lyf, sem lítið væri nú notað og
tengt það afbrigði af vítamíni og
fundið að það hafði meiri áhrif til
lækninga á viss æxli, einkum á ristl-
inum en þau lyf sem nú eru í notk-
un. Og það sem meira væri, þessi
samsetning hefði í för með sér færri
og mildari hliðarverkanir. „Að mínu
áliti er þetta góð rannsókn," sagði
dr. Victor Herbert, prófessor í lækn-
isfræði við Mount Sinai-læknaskól-
ann í New York. „Afrek hans er
ekki síðra því sem helmingi eldri
vísindamenn kynnu að hafa ráðið
við.“
Fundum Rays og dr. Tismans bar
fyrst saman fyrir fímm árum, þegar
Terry sonur læknisins og jafnaldri
Rays bauð honum heim til sín í
mat Samvinna þeirra hófst svo
kvöld eitt fyrir ári síðan, þegar
læknirinn var að fjargviðrast yfír
því við Ray að tveimur af tækni-
mönnum hans hefði ekki tekist að
koma nýju flóknu stereotækjunum
hans í nothæft stand. „Ray leit á
tækin og eftir 13 tíma var hann
búinn að leysa verkið,“ segir dr.
Tisman. „Ég vissi að þetta var gáf-
aður strákur, en það var fyrst þá
sem rann upp fyrir mér að heili
hans starfaði öðruvísi en allra ann-
arra.“
í rauninni hafði Ray svo að segja
aldrei rekist á tæki sem hann gat
ekki gert við. Foreldrar hans segja
að hann hafí ekki verið nema íjög-
VERÐANDIN ÓBELS VERÐLAUN AH AFI ?
Vísindamaðurinn íjórtán ára,
Ray Bateman.
urra ára gamall þegar hann tók í
sundur biluðu ryksuguna hennar
mömmu sinnar og setti hana saman
aftur svo hún fór í gang. Tíu ára
gamall bjó hann sér til litasjón-
varpstæki úr fóndurpakka á marg-
falt styttri tíma en leiðarvísirinn
fyrir fullorðna taldi nauðsynlegt.
Tækið stendur í stofunni hjá þeim
og faðir hans segir að það hafí
aldrei bilað. Jafnvel áður en Ray
sannaði getu sína á stereotækinu
hans dr. Tismans, var hann farinn
að læra ýmislegt í læknisfræði hjá
föður vinar síns. „Ég fór venjulega
yfír um til að hitta vin minn Terry,
en endaði með að eyða meiri tíma
með föður hans,“ segir Ray. „Ég
gat fylgst með þvf sem dr. Tisman
var að útskýra þött ég hefði ekki
fyrr fengið neina kennslu í læknis-
fræði eða efnafræði. Það er dálítið
skrýtið. Ég veit heilmikið, en ég
hefi enga hugmynd um hvemig ég
lærði það.“
Þegar Ray var að leita sér að
verkefni fyrir tilraunatímana í skól-
anum spurði hann dr. Tisman hvort
honum dytti nokkuð í hug sem hent-
aði. Læknirinn var þá nýbúinn að
panta 2,6 milljóna króna háþrýsti-
vökvagreini (HPLC eða High Per-
formance Liquid Chromatography-
tæki) til að sannprófa kenningu sína
Ray war ekki nema ijög-
urra ára gamall þegar
hann tók í sundur bilaða
ryksugu móður sinnar og
setti hana saman heila
aftur.
Lárus Erlendsson frá
Stóru-Giljá, afí Rays. Mynd-
in er tekin er hann hafði lok-
ið gagnfræðaprófi á Akur-
eyri og áður en hann hélt til
Ameríku.
AF BLENSKUM ÆTTUM