Morgunblaðið - 18.02.1989, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18: FEBRtJAR 1989
3
Það sem allir ættu að vita...
um viðskipti með skuldabréf og hlutabréf
Geymið auglýsinguna
Geymið auglýsinguna
Er grái
markaðurinn
skrímsli?
Eða-
sjálfsagður og
eðlilegur hluti af
fjármagnsmarkaði?
Sá hluti fjármagnsmarkaðs-
ins hér á landi sem sér um
miðlun skuldabréfa og hluta-
bréfa er oft kallaður grái
markaðurinn. Margir líkja
honum við skrímsli sem færi
sér lánsfjárþörf almennings og
fyrirtækja í nyt og vilja setja á
hann höft. Aðrir benda réttilega
á að grái markaðurinn hefur
veigamiklu hlutverki að gegna.
Það er að miðla fé, á skilvirkan
og ódýran hátt, frá þeim sem
leggja fyrir og eyða minna en
þeir afla, til atvinnufyrirtækja
og annarra sem þurfa á lánsfé
eða auknu eigin fé að halda.
Grái markaðurinn hefur
skilað þessu hlutverki sínu með
sóma. Hann hefur einnig
ávaxtað peninga spari-
fjáreigenda á góðan og örugg-
an hátt. Góð ávöxtun fær lands-
menn til að spara sem aftur
leiðir til þess að fyrirtæki og
aðrir geta aflað sér innlends
lánsfjár og eigin fjár og þurfa
ekki að leita til erlendra spari-
fjáreigenda.
Þannig fá Islendingar góð-
ar tekjur af sparifé sínu og
dýrmætur hluti þjóðartekna
rennur ekki í vasa útlendinga.
Til að skilja möguleika og
kosti gráa markaðsins þarf
nokkra þekkingu og réttar
upplýsingar.
Það sem fram kemur hér á
síðunni hefur verið tekið sam-
an á vegum VIB. Það er von
okkar að þessi samantekt komi
lesendum að nokkru gagni.
HVAÐ ERU
SKULDABRÉF
OG
HLUTABRÉF?
Skuldabréf og hlutabréf
kallast einu nafni verðbréf.
Skuldabréf eru gefin út til
sönnunar og viðurkenningar á
skuldum. Þau eru skriíleg
yfirlýsing útgefanda um skyldur
hans til að greiða peninga á
ákveðnum tíma. Hlutabréferu
ávísun á hlut í hlutafélagi.
Eigandi hlutabréfs á því hlut í
eigum fýrirtækis, viðskiptavild
þess og framtíðarhagnaði.
Talað er um að veröbréf séu
skráð þegar bankar eða
verðbréfafyrirtæki kaupa þau
og selja á auglýstu verði. Skráð
verðbréf eru t.d. Spariskírteini
ríkissjóðs, bankabréf og skulda-
bréf verðbréfasjóða en skulda-
bréf einstaklinga og lítilla fyrir-
tækja eru yfirleitt ekki skráð.
Flestir flokkar skráðra skulda-
bréfa eru traust og örugg
verðbréf.
FJOGUR
LYKILATRIÐI SEM
HAFAÞARFÍ
HUGAVIÐKAUP Á
VERÐBRÉFUM:
i: Öryggi
2. Góö ávöxtun
3. Trygg endursala
4. Aðgengilegar
upplýsingar
Hvert prósentubrot skiptir
máli þegar sparifé er ávaxtað.
Há ávöxtun kemur þó að litlu
gagniefspariféðtapast. Stund-
um þarf eigandinn að selja
bréf fyrir gjalddaga og það er
auðvelt séu þau skráð hjá opin-
beru verðbréfafyrirtæki. Því er
mikilvægt að skipta við slík
fyrirtæki. Þau búa einnig yfir
sérþekkingu á sviði verðbréfa-
viðskipta og auðvelt er að leita
upplýsinga hjá þeim.
53% VELJA
VERÐBREF
Oryggi og ávöxtun í Jyrirrumi samkvæmt skoöana-
könnunum Gallups og Félagsvísindastofnunar.
Samkvæmt skoðanakönnun Svör Gallups voru í %:
Gallups sem birt er í febrúar
tölublaði Frjálsar verslunar
kysu 53% aðspurðra að ávaxta
fé sitt f verðbréfumjef þeir ættu
eina milljón króna. I sömu skoð-
anakönnun kom fram að spari-
fjáreigendur leggja áherslu á
tvennt: öryggi oggóða ávöxtun.
Þetta kom- einnig í ljós í
skoðanakönnun Félagsvísinda-
stofnunar sem birt var í
Morgunblaðinu 14.janúarsl.
1. Leggja inn í banka/
sparisjóð
2. Kaupa spariskírteini
3. Kaupa verðbréf í
verðbréfafyrirtæki
40,7
30,0
23,2
Fólk var eitinig spurt: „Hvers
vegna mundir pú velja
pennan kost?“
1. Mesta öryggið 37,6
2. Besta ávöxtunin/kjörin 24,5
Algt
skn
bréfc
eng ávöxtun
skrádra skulda-
ra á síðasta ári
var 8-11 % yfir
verðbólgu
Það kom m.a. fram í
kö n n u n u m F é lags ví sindastofn-
unar og Gallups að spari-
fjáreigendur leggja mikla
áherslu á góða ávöxtun þegar
þeir velja sér sparnaðarleið.
Þeir sem kaupa skuldabréf
gera það einmitt vegna þeirrar
góðu ávöxtunar sem skulda-
bréf bjóða.
Vaxtamunur á verð-
bréfamarkaðnum er
oftast aðeins 1-2%.
Skuldabréf eru yfirleitt gef-
in út í háum fjárhæðum til
langs tíma. Því verður kostn-
aður við veltu peninga lítill.
Bankar eða verðbréfafyrirtæki
sem sjá um miðlun skulda-
bréfa komast því af með minni
vaxtamun en þörf er á í venju-
legri innlánsstarfsemi og geta
þannig greitt sparifjáreigend-
um hærri vexti en ella.
Þrátt fyriraðskuldabréf séu
gefin út til nokkurra ára geta
eigendur skráðra skuldabréfa
að jafnaði selt þau aftur fyrir
gjalddaga þurfi þeir á pening-
um sínum að halda. Fyrirtæki
eða stofnanir sem kaupaogselja
verðbréf á auglýstu verði og
greiða þannig fyrir viðskiptum
kallast viðskiptavakar.
Flest skuldabréf eru seld
í 50.000 króna eining-
um minnst. Skuldabréf
verbbréfasjóba og Span-
skírteini ríkissjóos eru þó
til í minni einingum t.d.
5.000 krónum.
Hárri ávöxtun
fylgir aukin
áhœtta
Yfirleitt má gera ráð fvrir
því að bréf sem bera háa
ávöxtun séu áhættusamari en
þau sem bera lægri ávöxtun.
Það er því ekki nóg að líta
bara á ávöxtun verðbréfa, fólk
verður einnig að meta hversu
örugg bréfin eru. Sumir vilja
helst enga áhættu taka, aðrir
taka nokkra áhættu í von um
meiri ávöxtun. Hver og einn
verður að meta fyrir sig hvað
borgar sig best fyrir hann.
Helstu tegundir skulda-
bréfa eru Spariskírteini
ríkissjóðs, bankabréf,
hlutdeildarbréf verð-
bréfasjóða auk skulda-
bréfa fjárfestingar-
lánasjóða og eignar-
leigufyrirtækja.
Spariskírteini ríkissjóðs eru
öruggust þessara bréfá þar
sem hverfandi líkur eru á að
ríkið standi ekki við skuld-
bindingar sínar. Þau bera því
lægstu vexti skuldabréfa.
Spariskírteini voru fyrst gefin
út fyrir 25 árum og hafa verið
verðtryggð frá upphafi.
Iðnaðarbankinn hóf útgáfu
verðtryggðra bankabréfa árið
1985 en sala bankabréfa haíði
þá legið niðri um áratuga skeið.
Aðrir bankar fylgdu í kjölfariö.
Bankabréferu talin mjögörugg
skuldabréf. Ávöxtun þeirra er
hærri en spariskírteina og er
nú 8,5-9,2% yfir verðbólgu.
Fyrstu verðbréfasjóðirnir
voru stofnaðir hér á landi í maí
1985 og nú eru starfandi hér 15
verðbréfasjóðir. Kostir þeirra
eru há ávöxtun, áhættudreifing
og sveigjanleiki. Á árinu 1988
var ávöxtun Sjóðsbréfa 1 hjá
VIB 11,1% yfir verðbólgu.
eru.
HVAÐA SKULDABREF
HÆGTAÐ KAUPA?
ER
Auk þessara skuldabréfa má
nefna skuldabréf eignarleigu-
fyrirtækja s.s. Glitnis hf. og fjár-
festingarlánasjóða s.s. Iðnlána-
sjóðs. Þau teljast til traustra
skuldabréfa og gefa jafnframt
háa ávöxtun, þau fyrrnefndu
11-12% yfir verðbólgu á ári og
þau síðarnefndu 7,5-9%.
HVAÐ ERU
VERÐBRÉFASJÓÐIR ?
Skuldabréf verðbréfasjóða
njóta vaxandi vinsælda hér á
landi. Þegar fólk kaupir
skuldabréf verðbréfasjóða má
segja að það sé að leggja sparifé
sitt í sjóð með fjölmörgum
öðrum sparifjáreigendum. Það
fé er síðan notað til kaupa á
ýmsum tegundum skulda-
bréfa. Verðbréfasjóöir eru
þannig nokkurs konar pottar
og líta má á skuldabréf þeirra
sem ávísun á hluta í öllum
þeim bréfum sem í pottinum
Skuldabréf verð-
bréfasjóða má því einn-
ig nefna hlutdeildar-
bréf.
Hlutdeildarbréf þau
sem verðbréfasjóðir
gefa út eru þó misörugg
og fer áhættan eftir fjárfesting-
arstefnu sjóðanna. Sum eru til-
tölulega áhættusöm, önnur
mjögörugg, allteftir því hvers
konar skuldabréf standa að
baki hlutdeildarbréfunum. I
jaessu sambandi er nauðsynlegt
að hafa í huga að aukin áhætta
er venjulega samfara hárri
ávöxtun.
Verðbréfasjóði má yfirleitt
greina í tvo flokka, vaxtarsjóði
og tekjusjóði. Vextir og verð-
bætur leggjast við höfuðstól
hiuna fyrrnefndu og greiðast
út í einu lagi þegar bréfin eru
seld. Figendur tekjubréfa fá
vextina greidda ú t reglulega og
aðeins verðbætur leggjast viö
höfuðstól.
Verðbréfasjóðir gera fólki
kleift að kaupa skiddabréf fyrir
tiltölulegalágar.upphæðir. Það
erlíkaauðveltað seljahlutdeild-
arbréf veröbréfasjóða því
útgefendur þeirra sjá um inn-
lausn á þeim.
HVAÐMEÐ
HLUTABRÉF?
Avöxtun hlutabréfa getur verid
mjöggódogmiklu hœrrien afskulda-
bréfum ef rekstur fyrirtœkis gmgur
vel.
Á sídasta ári varraunávöxtun
skrábra hliáabréfa að rnebaltali
25%.
Hlulabréf teljast yfirleitt ekki eins
öruggogskuldabréfþviadhlulhafar
gela þurft ad scetta sig við' lága
ávöxlun eða jafnvel tap þegar illa
árar, en eigandi skuldabréfs fcer
ákveðna vexli hvorl sem fyriitcekið
gengur vel eða illa. Hluthafar geta
notið arðgreiðslna og skattfríðinda
auk ýmissa réttinda og annarra
Jríðirida.
Á árinu 1988 seldi Hlutabréfa-
markaðurinn hf. (HMARK)
hlutabréffyrir 120 milljónir króna.
VIB sér um rekstur HMARKS.
HVERNIG FARA
VIÐSKIPTIN
FRAM HJÁ VIB?
Þegar vdðskiptavinur kemur
í afgreiðslu VIB í Ármúla 7 til
að spyrjast fyrir um verðbréf er
honum vísað til eins af níu
ráðgjöfum okkar. Þeir kynna
honum hvaða bréf eru á
boðstólum og svara spurning-
um sem hann kann að hafa.
Til hvers er verid að
spara ?
Það skiptir öllu máli í hvaða
tilgangi viðskiptavinurinn er að
spara. Er hann að hugsa um að
spara til langs tíma eða vill hann
aðeins geyma fé sitt í nokkra
mánuði?
Er hann að spara fyrir íbúð,
bíl eða ferðalagi eða er hann að
hugsa um framtíðaröryggi sitt
og fjölskyldu sinnar? Þetta eru
allt atriði sem skipta miklu máli
þegarriðskiptavinirokkarvelja
sér verðbréf til að ávaxta spari-
fé sitt.
Þegar viðskiptavinurinn
hefur valið þau skuldabréf eða
hlutabréf sem henta honum
best, tekur ekki langan tíma að
ganga frá viðskiptunum. Flest-
ir kjósa að láta VIB og Iðnaðar-
bankann sjá um geymslu og
innheimtu bréfa sinna því að
skuldabréf eru ígildi peninga
og því nauðsynlegt að geyma
þau á öruggum stað, t.d. í
bankahólfi.
Á boðstólum
VIBleggur áhersluá örugga
og góða ávöxtun og hefur á
boðstólum ýmsar tegundir
traustra skuldabréfa og
hlutabréfa. Fyrirtækið sér um
rekstur verðbréfasjóða VIB sem
gefa út Sjóðsbréf 1, 2, 3 og 4.
Sjóðir 1, 2 og 3 fjárfesta að-
eins í skuldabréfum ríkis, sveit-
arfélaga, banka og traustra
fyrirtækja en Sjóður 4 fjár-
festir einnig í hlutabréfum
traustra fyrirtækja. Á síðasta ári
var ávöxtun Sjóðsbréfa 1 um
11,1% yfir verðbólgu, Sjóðs-
bréfa 2 um 11,6% ogSjóðsbréfa
3 um 9,7%. Sjóður 4 er ný-
stofnaður.
Auðveld viðskipti
- góðar upplýsingar
VIB leggur áherslu á að
veita viðskiptavinum sínum
bestu þjónustu og upplýsingar.
Til að auðvelda verðbréfa-
viðskiptin býður VIB viðskipta-
vinum að stofna Verðbréfa-
reikning eða Eftirlauna- og
Söfnunarreikning. Vandað
mánaðarlegt fréttabréf fæst í
áskrift og hefur að geyma ýmsan
fróðleik um það sem efst er á
baugi í fjármálaheiminum.
Hafi einhverjar spurningar
vaknað við lestur þessarar
auglýsingar er velkomið að
hringja til okkareðakomaviðá
skrifstofunni í Ármúla 7. Þar
liggja frammi fimm nýir
bæklingar um verðbréfa-
þjónustu VIB.
Verið velkomin í VIB.
VIB
VERÐBRÉFAMARKAÐUR IÐNAÐARBANKANS HF
Armula 7, 108 Reykjavik. Sími 68 15 30