Morgunblaðið - 23.03.1989, Blaðsíða 2

1
2 C
■ 1 i i 1 ■
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. MARZ 1989
Fór snemma að
vinna fyrir sér
Hans A. Jónsson fæddist árið
1920 að Smiðrjustíg 9 í Reykjavík,
sonur hjónanna SeSselju Hans-
dóttur, sem eitt sinn kenndi dans
í Reykjavík, og Jóns Jónssonar
vélstjóra. Á Smiðjustígnum ólst
Hans upp ásamt Magnúsi bróður
sínum og gekk í bamaskóla eins
og önnur böm þar um slóðir.
Hann fór snemma að vinna fyrir
sér, starfaði m.a. í nokkur ár við
gullsmíði hjá Guðlaugi Magnús-
syni. Hann gifti sig ungur og eign-
aðist þijú böm en það slitnaði upp
úr því hjónabandi. Árið 1958 gift-
ist hann Ingibjörgu sem þá var
23 ára og átti eina dóttur. Saman
hafa þau hjón eignast þijú böm.
„Þegar við Hans hófum búskap
vann hann sem vefari í Axminst-
er. Seinna starfaði hann um nokk-
um tíma f varahlutaverslun Sam-
bandsins og starfaði svo eins og
fyrr sagði hjá Smyrli þegar hann
veiktist.
Hann átti góðan húsbónda, það
vildi okkur til,“ segir Ingibjörg.
Hann fékk greidd laun í sex mán-
uði eftir að hann lamaðist." Mað-
ur hennar hneigir höfuðið til sam-
þykkis. Þannig fara samræðumar
fram á þessu heimili.
„Ég hef alltaf talað við hann
rétt eins og ég gerði áður en hann
veiktist," segir Ingibjörg. „Ein-
hvem veginn tekst honum að gera
mér skiljanlegt það sem hann
þarf að tjá sig um, en stundum
átta ég mig kannski ekki fyrr en
daginn eftir á því sem hann vildi
sagt hafa. Hann getur hvorki tal-
að, skrifað eða lesið, en hann
getur horft á sjónvarp og gerir
töluvert af því. En þegar atburða-
rásin er hröð þarf ég stundum að
útskýra söguþráðinn fyrir honum.
Það var gífurlegt tilfinningalegt
álag á bömin að horfa á pabba
sinn komast skyndilega í það hlut-
verk að verða minnsta bamið á
heimilinu. Þau tóku sér örlög hans
ákaflega nærri og einnig óttuðust
þau að hinar erfiðu kringumstæð-
ur yrðu mér um megn svo ég
myndi veikjast aftur."
Átti erfitt með að sætta
sig við orðinn hlut
Það segir sig sjálft að mikið
hefur á Ingibjörgu mætt eftir að
heimilisfaðirinn varð með öllu
óvinnufær og lítt sjálfbjarga.
„Bömin vom ótrúlega dugleg að
hjálpa pabba sínum, það bjargaði
miklu. Einnig fengum við stuðn-
ing og hjálp frá vinum og vanda-
mönnum og fyrir allt þetta erum
við mjög þakklát," segir Ingi-
björg. „Allt hefur þetta einhvem
veginn gengið þó ekki liti það
björgulega út í upphafí. Við höfð-
um tiltölulega nýlega keypt þetta
hús þegar áföllin dundu yfir og
vomm skuldug eins og gengur.
En með því að halda vel á gekk
þetta allt saman. Erfiðara var að
horfast í augu við að Hansi myndi
ekki batna. Sjálfur átti hann mjög
erfítt með að sætta sig við orðinn
hlut. Fyrsta árið gekk hann til
talkennara og þá þurfti ég að
keyra hann á morgnana áður en
ég mætti til vinnu klukkan níu
og fá svo að sækja hann í morgun-
kaffitímanum, ég vann þá hjá
Sambandinu og hef gert í fjöl-
mörg ár. Verst þótti mér að hann
varð svo að vera einn á meðan
ég var í vinnu og bömin í skólan-
um.
Dagvist fatlaðra
bjargaði miklu
Það var ákaflega mikill léttir
þegar hann fékk inni á dagvistun
fatlaðra þegar sú starfsemi komst
á Jaggimar fyrir rúmum tíu ámm.
Hann var fyrsti vistmaðurinn þar
og fékk nokkurra mánaða aðlög-
unartíma þar til deildin var form-
lega opnuð. Tíu ára aftnælis deild-
arinnar var minnst í afmælishófi
fyrir skömmu. Steinunn Finn-
bogadóttir forstöðukona deildar-
innar hefur reynst Hansi og öðr-
um vistmönnum mjög vel og gefið
þeim af sinni hjartahlýju, sem og
annað starfsfólk deildarinnar.
Þama hefur Hans verið alla virka
daga meðan ég er í vinnu og hann
hefur ekki setið aðgerðalaus.
Hann hefur með vinstri hendinni
unnið mikla handavinnu. Saumað
út myndir og gert rýjateppi með
alls kyns munstmm."
Við stöndum nú upp og göngum
saman um stofuna og svo um
önnur herbergi hússins og alls
staðar era myndir saumaðar af
Hansi upp á veggjum. Myndimar
em ótrúlega vel saumaðar og
munstrin í sumum þeirra hefur
Hans talið út. Sérstaklega falleg
þótti mér mynd af konu með bam,
sem hann saumaði og gaf konu
sinni í jólagjöf fyrir fáum ámm.
Það er raunar fleira sem Hans
getur gert. Hann þurrkar af ryk
og tekur úr uppþvottavélinni, það
em hans föstu störf á heimilinu.
Einnig var hann tvo vetur á
keramiknámskeiði hjá Blindrafé-
laginu ásamt vini sínum Gunnari
utan þá einangrun sem hann óhjá-
kvæmilega býr við og þá bindingu
sem fötlun hans er fyrir okkur
bæði.“
Söngur hins mállausa
Ég spyr Ingibjörgu hvort henni
hafí aldrei dottið í hug að skilja
við mann sinn. Hún tekur því víðs
ijarri. „Ég hef stundum verið
spurð að þessu áður,“ segir hún.
„En það myndi ég aldrei gera,
mér myndi fyrst fara að líða illa
ef ég gerði það.“ Að svo mæltu
fer hún að telja upp fyrir mig
allt hið jákvæða í sambandi þeirra
hjóna og í þeirri upptalningu kem-
ur fram að þau hafa tvisvar farið
saman til útlanda eftir að hann
veiktist og haft gaman af og svo
hitt að þau fara oft saman í minni-
háttar ferðalög og „Þá syngjum
við saman," segir hún og brosir.
„Syngið," segj ég furðu lostin.
Undmn mín er svo auðsæ að Ingi-
björg hlær og segir: „Mannsheil-
inn er furðulegur, það er mér orð-
ið vel ljóst. Hans missti málið
vegna heilaskemmda, en söngur-
inn og allt sem honum tengist er
allt annars staðar í heilanum og
þess vegna getur hann sungið.
Hann man alla texta sem hann
áður kunni og getur sungið þá
en getur ekki lært neitt nýtt. Við
höfum mikið gaman af að syngja
saman eins og við höfðum reynd-
ar hér áður fyrr líka.“
Ég spyr, eftir nokkra þögn,
hvort þau vilji syngja með mér
og þá kinkar Hans ákafur kolli.
Svo hefur hann upp raust sína
og syngur næsta skýrri röddu: „í
birkilaut hvfldi ég bakkanum á,
þar bunaði smálækjarspræna."
Við Ingibjörg tökum undir, ég
hikandi þó, mig langar að heyra
sem best rödd mannsins. En hikið
hverfur af mér og ég tek vel und-
ir þegar þau fara að syngja: „Fyrr
var oft í koti kátt, krakkar léku
saman." Ég hef lengi vitað að
söngurinn sameinar fólk og stillir
saman hina andlegu strengi, en
ég tel vafasamt að ég eigi eftir
að taka þátt í eftirminnilegri sam-
söng. Þama sátum við þijú, blaða-
maðurinn, eiginkonan og viðmæl-
andinn þögli og sungum um æsku-
minningar Þorsteins Erlingsson-
ar, í ljósi kaldrar vetrarsólar. Hún
er líka eftirminnileg gleðin, sem
lýsti úr augum hins mállausa
manns, þessa stuttu stund sem
hann gat látið rödd sína hljóma í
bland við aðrar mannlegar raddir.
TEXTI:
Guðrún Guðlaugsdóttir
Söngurúr
rmbasnarmnar
RÆTT VIÐ HJÓNININGIBJÖRGUINGIMUNDARDÓTTUR
OG HANS A. JÓNSSON
Hans og Ingibjörg áður en heilsuleysið barði að dyrum.
Hans, Ingibjörg og Steinunn Finnbogadóttir i aftnælishófi dagvist-
unardeildar fatlaðra.
Guðmundssjmi, sem starfar á
símanum hjá Sambandinu. Síðast
en ekki síst getur hann ekið bfl
þegar gott færi er.
Fann sárt til vanmáttar
síns
„Hann var góður bflstjóri hér
áður fyrr og býr að þeirri reynslu
enn. Hans var einn af þeim mönn-
um sem allt leikur í höndunum
á,“ segir Ingibjörg. „Hann gat
spilað listavel á píanó og fiðlu lék
hann á þegar hann var unglingur.
Hann gat líka málað ágætar
myndir og gert við allt sem aflaga
fór á heimilinu. Það var honum
líka sérlega þungbært að horfa
upp á þegar allt fór að bila hér
heima. Vita vel hvemig ætti að
lagfæra það en geta hvorki unnið
verkið né tjáð sig um hvemig
ætti að gera það. Við keyptum
þetta hús gamalt og smám saman
hefur þurft að endumýja mjög
margt í því. Skipta um þak og
gler í gluggum, fá nýjar skolp-
leiðslur og fleira og fleira. Allt
þetta hefði hann auðveldlega gert
sjálfur hefði hann haft heilsu. Það
er erfitt fyrir karlmann að vera
kippt svo fyrirvaralaust út úr sínu
hlutverki á heimilinu, vera settur
til hliðar bjargarlaus eins og
ómálga bam, en halda samt þeirri
andlegu heilsu að geta horft og
hugsað og fúndið sárt til van-
máttar síns. Hann hefur vel gert
sér grein fyrir öllu því álagi sem
á mér hefur verið en ekki fengið
að gert. Það hlýtur að vera þung-
bær reynsla fyrir karlmann, fyrir
Snæfellingarit
Békmenntir
ErlendurJónsson
SNÆFELLINGUR. Árbók
Snæfellinga og Hnappdæla
1982-1983.1. árg. 143 bls. 1988.
Sýslumaður þeirra Snæfellinga,
Jóhannes Ámason, segir { formála
þessarar árbókar: »Á fundum
sýslunefndar Snæfellsnes- og
Hnappadalssýslu undanfarin ár
hefur verið fjallað um útgáfu ár-
bókar fyrir sýsluna, enda taki slík
árbók einnig til kaupstaðanna Ól-
afsvíkur og Stykkishólms og sé í
raun árbók Snæfellinga. Fyrir-
myndin að útgáfu árbókar er sótt
til þeirra héraða landsins, sem hafa
staðið fyrir útgáfu slíkra héraðs-
rita, sum þeirra um Iangt árabil.
Nú em sýslunefndir liðnar undir
lok en árbókin orðin að vemleika,
prentuð í prentsmiðju St. Franc-
iskussystra í Stykkishólmi. Ekki
ber að lasta framtak þeirra ágætu
kvenna og varla er við þær að sak-
ast þótt nokkuð sé gleitt á milli
orða og lína í riti þessu þannig að
efni samsvarar hreint ekki blaðsí-
ðuijölda miðað við venjulegt letur.
Efnið er einfaldlega ekki meira en
svo að hentara hefur þótt að teygja
dálftið úr textanum til að bókin
fengi viðunandi stærð. Meginhluti
ritsins er annáll áranna 1982-83
auk þess sem þama er að fínna
mjög greinargott yfírlit um alla
stjómsýslu í héraðinu. Nákvæm-
lega em líka tíundaðar allar fram-
kvæmdir í héraði, allt frá vegagerð
til hlöðubygginga. Hefur hver
hreppur lagt fram sinn annál. Em
Jóhannes Árnason
þeir flestir greinargóðir og ítarleg-
ir. Nokkuð er um endurtekningar,
t.d. þar sem lýst er veðurfari sem
ekki fer eftir hreppamörkum. Á
eftir annálunum kemur svo þáttur
sem sýslumaður hefur tekið saman:
Um sýslufélög, stöðu þeirra og
starfsemi. Er hvergi ófyrirsynju að
þeim málum skuli gerð nokkur skil
þar sem þetta er sýslurit og efninu
að langmestu leyti markaður
rammi sem slíkur. Jóhannes Áma-
son minnir á að Snæfells- og
Hnappadalssýsla hafi verið gerð
að einu lögsagnammdæmi 1871
og hafi svo haldist síðan. Hnappa-
dalssýsla, sem er aðeins þrír hrepp-
ar, fylgdi áður Mýrasýslu.
Loks em svo fáeinir fræðaþættir
þar sem bmgðið er ljósi yfir fyrri
tíðar fólk og atburði í héraði. Til
að mynda er sagt frá fyrstu ámm
símstöðvar á Rauðkollsstöðum. Það
var fyrir nær sjötíu ámm. ísland
var þá enn dreifbýlisland í huglæg-
um skilningi þrátt fyrir öra fólks-
fjölgun { þorpum og kaupstöðum,
og vom símstöðvar settar niður hér
og þar á bæjum. Athyglisverðast
má teija hve sparlega síminn hefúr
verið notaður fyrstu árin.
Símstöðvarstjórinn fékk fímm aura
fyrir hvert samtal sem hann af-
greiddi og mánaðarlaun hans gátu
numið tveim til þrem krónum.
Símavarslan gat því varla reiknast
til hlunninda hvað þá meir. Hins
vegar hafa það verið talin slík for-
réttindi að fá síma á heimili sitt
að fyrirhöfn sú, sem honum fylgdi,
hefur þótt svara kostnaði. Þetta
var vitanlega fyrir daga útvarps
og veðurfregnir — eða »veður-
skejrti« eins og þá var kallað —
send út um símann. Þegar öllu var
á botninn hvolft mun einnig hafa
þótt nokkur vegsauki að hafa þetta
undratæki nýja tímans á heimili
sínu.
Nokkrir ágætir fræðimenn skipa
ritnefnd Snæfellings, en ritstjóri
er Gísli H. Kolbeins. Ritið fer var-
lega af stað og lofar góðu ef vel er
á haldið. En forráðamenn þess eiga
sýnilega eftir að fínna því það svip-
mót sem rit af þessu tagi þarf að
hafa ef það á að verða jafnlanglíft
og önnur héraðarit sem sum hver
hafa verið gefin út áratugum sam-
an, óslitið.

■
I
I
*
i
.
i

i
i
\
%