Morgunblaðið - 23.03.1989, Blaðsíða 34

34 C
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. MARZ 1989
Víða leynist Lúsífer
eftir Þórð Jónasson
1.
„í áratugi hafa sparifjáreigendur
þessa lands verið hafðir að féþúfu.
Verkamenn, bændur, sjómenn og
aðrir launamenn, sem með ráðdeild-
arsemi, eljusemi og spamaði neit-
uðu sér um lífsins gæði og lögðu
fé til hliðar til þess að grípa til í
ellinni eða ef veikindi steðjuðu að,
vom rændir á svívirðilegan hátt en
gjörsamlega löglega. Það var gert
með neikvæðum vöxtum, þ.e. vöxt-
um sem vom lægri en hækkun verð-
lags. Þessi tími er ekki enn liðinn,
enn í dag tapa sparifjáreigendur
stórfé af þessum sökum í banka-
kerfinu á venjulegum bankabókum.
Um það snúast umræður á Alþingi
ekki. í sambandi við það tap sjá
menn engar ófreskjur.
Verðtiygging spariijár hefur sem
betur fer snúið þessu við og æ fleiri
treysta sérreikningum banka, ríkis-
sjóði og verðbréfafyrirtækjum fyrir
aflafé sínu. Fyrir þetta fólk em
verðbréfasjóðimir ómetanlegir, þar
sem þeir hafa ávöxtun §ár að ein-
asta markmiði en ekki eitthvert
dekur við lántakendur, sem ætíð
hefur verið hossað á þessu landi
af bönkum og stjómmálamönnum.
f þessu landi virðist enda búa þjóð
skuldara, ef marka má fjölmiðla og
stjómmálamenn. Sparifjáreigendur
geta treyst því að verðbréfasjóðim-
ir muni gæta hagsmuna þeirra í
hvívetna þar sem tilvera sjóðanna
byggist á því að sýna góða og
trygga ávöxtun yfir lengri tíma.
Verðbréfasjóðimir hafa gert hin-
um almenna borgara kleift að taka
þátt í þeirri háu ávöxtun, sem ríkt
hefur hér á landi undanfarin ár.
Þátttakendur í sjóðunum em úr
öllum stéttum og á öllum aldri.
Unglingar með blaðberapeninga
sína og fermingargjafir. Ungt fólk
sparar fyrir íbúð. Miðaldra fólk
sparar með öryggi í huga og eldri
kynslóðin kemur með afrakstur
ævistarfsins í ávöxtun til elliáranna.
Þó aðeins þeim, sem tókst að forða
fé sínu undan verðbólgu síðustu
áratuga í spariskírteinum eða fast-
eignum.
Verðbréfasjóðimir hafa og verið
sparifjáreigendum gagnlegir að því
leyti, að þeir hafa vakið steinsof-
andi bankakerfi af Þymirósarsvefni
með samkeppni sinni, öllum til góðs.
Bankamir minnast nú allt í einu
þessara mikilvægu viðskiptamanna
sinna, sparifjáreigendanna, og
bjóða miklu betri lqör en áður, þó
að bankabókin góða sé enn hættu-
legur þjófur."
Þessi fagnaðarboðskapur birtist
í Morgunblaðinu 20..febrúar 1988,
í grein eftir dr. Pétur H. Blöndal.
Greinin heitir „Gildi verðbréfa-
sjóða".
Þetta er falleg og góð grein.
Verkamenn, bændur, sjómenn og
aðrir launamenn sem með ráðdeild-
arsemi, eljusemi og spamaði neit-
uðu sér um lífsins gæði, lögðu fé
til hliðar, til að grípa til í ellinni eða
í veikindum, — rændir á svívirðileg-
an hátt, — en gjörsamlega löglega.
Fyrir þetta fólk eru verðbréfa-
sjóðimir ómetanlegir.
Nú geta þeir sem vom rændir á
svívirðilegan hátt sem betur fer
fengið verðbréf fyrir aurana sína.
Unglingar með blaðberapeninga og
fermingargjafir, ungt fólk sem
sparar fyrir íbúð, miðaldra fólk með
öryggi í huga, eldri kynslóðin með
afrakstur ævistarfsins getur ávaxt-
að til elliáranna; verkamenn, sjó-
menn, bændur og annað launafólk.
Yður er boðaður mikill fögnuður.
Þó aðeins ef þér forðist hættulega
þjófa eins og bankabækur.
En víða leynist Lúsífer, og það
á ólíklegustu stöðum. Hálfu ári eft-
ir að dr. Pétur birti grein sína urðu
fyrstu tveir verðbréfasjóðimir
gjaldþrota, verðbréfasjóðir Ávöxt-
unar sf.
Gjaldþrotin komu fólki í opna
skjöldu, jafnvel Bankaeftirlitinu,
sem þó hafði fylgst grannt með að
eigin sögn. Það brá þó skjótt við
og tilnefndi skilanefnd til að bjarga
því sem bjargað varð.
Um svipað leyti birtist auglýsing
í DV þar sem boðið var fyrir Ávöxt-
unarbréf 25% af síðast skráðu
gengi. Auglýsingin vakti athygli og
Olafur Axelsson, einn skilanefndar-
manna, sagðist halda að þetta væri
fjarri lagi, þetta eru einhveijir hræ-
gammar sem ætla sér að græða á
ástandinu," sagði hann orðrétt við
Tímann. Einn starfsmanna Ávöxt-
unar sf. sagðist glaður vilja ná í
skottið á þessum mönnum sem
væm að reyna að græða peninga á
eigendum bréfanna, og að þetta
nálgaðist alls ekki raunvirði bréf-
anna.
Nú er komið í ljós að þetta var
eitt mesta kostaboð sem bréfaeig-
endum gat boðist. Þeir mundu
fagna þessari auglýsingu nú.
Og dr. Pétur lét þess getið að
hann teldi að verðbréfamarkaður-
inn á íslandi styrktist við þessi
tíðindi. Hann verði traustari eftir
þetta. Lengi getur gott batnað, má
með sanni segja. Til að forðast
misskilning er rétt að taka fram
að þetta er sami dr. Pétur og skrif-
aði um gildi verðbréfasjóða í Morg-
unblaðinu 20. febrúar sl. Það virð-
ist ekkert hafa vantað til að gera
verðbréfasjóðina enn fullkomnari
fyrir sparifjáreigendur annað en
gjaldþrot einhverra þeirra. Þetta
var sannarlega gott fyrir verka-
menn, bændur, blaðbera og svo
framvegis, sem dr. Pétur nefnir svo
flálglega í grein sinni.
Skilanefnd hefur upplýst að
bréfaeigendur megi búast við að fá
’/s og allt að helmingi nafnvirðis fyr-
ir blöðin sín. Það mun vera rúmur
fimmtungur af síðast skráðu gengi.
Nú finnst mér að starfsmaður
Ávöxtunar sf., sem áður er getið,
ætti að fara glaðbeittur af stað og
ná í skottið á skilanefndarmönnum.
2.
I Morgunblaðinu 11. janúar sl.
skrifar Ingimar Sigurðsson, stjóm-
armaður í Samtökum sparifjáreig-
enda, grein um nauðsyn á eflingu
bankaeftirlitsins. Þetta er skilnings-
ríkur maður, skilur „gremju"
Ávöxtunarbréfaeigenda. Hann ræð-
ir í grein sinni um nauðsyn á for-
vamastarfí og neytendavemd á
fjármagnsmarkaðnum, nauðsyn
þess að stjómvöld veiti fé til efling-
ar bankaeftirlits og skerpingu heim-
ilda því til handa. Grein sinni lýkur
hann með þessum orðum:
„Að lokum er þó rétt að benda
á að opinbert eftirlit, hversu gott
sem það getur orðið, losar samt
sparifjáreigendur aldrei undan því
að sýna árvekni í viðskiptum sínum
við íjármálastofnanir sem aðra. í
því sambandi er mikilvægt að kynna
sér öll kjör sem best svo og hvetjir
standa á bak við viðkomandi stofn-
un, hvort sem um er að ræða banka,
sparisjóð eða verðbréfafyrirtæki."
Bankaeftirlitið hefur nú þegar í
núgildandi lögum miklar heimildir
til eftirlits, en ég er sammála Ingi-
mar stjómarmanni um að þær má
skerpa mikið. Ég er enda sammála
honum í flestu. Það sem mér finnst
vanta í greinina er, hvar menn eiga
að Ieita upplýsinga um kjör og
ábyggilegheit fjármálastofnana.
Kannski Samtök sparifjáreigenda
veiti slíkar upplýsingar. Svo vel vill
til, að formaður samtakanna er
Gunnar Helgi Hálfdánarson, sem
jafnframt er framkvæmdastjóri
Fjárfestingarfélagsins. Á vegum
þess félags em seld 4 daggengis-
bréf, Kjarabréf, Tekjubréf, Mark-
bréf og Skyndibréf. Sjóðirnir að
baki þessum bréfum em í milljónum
talið 2.552, 259, 797 og 30 milljón-
ir, samtals 3.638 milljónir. Af þeim
em rúmar 1.130 milljónir tryggðar
með sjálfskuldarábyrgð, tæpar
1.300 í fasteignum og tæpar 820
í traustum fyrirtækjum. Þetta var
1. desember 1988 skv. upplýsingum
úr Morgunblaðinu 12. janúar í ár.
Það er athygli vert að einn sjóð-
anna, sá að baki Markbréfa, trygg-
ir 518 millj. af 797 í sjálfskuldar-
ábyrgðum. Nú væri fróðlegt að vita
hvaða upplýsingar Gunnar Helgi
mundi gefa um öryggi þessara
bréfa og tryggingu þeirra. Gengi
þeirra er nú komið upp fyrir gengi
Ávöxtunarbréfa, trygging þeirra er
svipuð, og þau sögð bera umtals-
verða vexti umfram verðtryggingu,
þó verðtryggingar sé hvergi getið
í texta þeirra. Mundi Gunnar Helgi
formaður Samtaka sparifjáreigenda
mæla með þessum bréfum? Mundi
Gunnar Helgi framkvæmdastjóri
Fjárfestingarfélagsins mæla með
þeim? Mér virðast þessi bréf ekkert
skorta nema skilanefnd til að vera
sambærileg við ávöxtunarbréfin.
Þau voru svo sem tryggð í „traust-
um“ fyrirtækjum og sjálfskuldar-
ábyrgðum, ekki vantaði það, nægar
voru tryggingamar.
Þá getur verið að Bankaeftirlitið
veiti upplýsingar um verðbréfa-
sjóði. Það mun vera þeim málum
kunnugt. Sé svo, veit almenningur
það ekki enn. Því væri æskilegt að
Ingimar stjómarmaður upplýsti
nánar hvar upplýsingar er að fá
um verðbréfasjóðina og ábyggileg-
heit þeirra.
3.
í blaðauka Morgunblaðsins 12
janúar sl., Viðskipti/Atvinnulíf, er
yfirlit um nokkra verðbréfasjóði 1.
desember 1988. Heimild er frétta-
bréf VIB. Þar er yfírlit yfir 3 VIB-
bréf, 3 Kaupþingsbréf, 4 Fjárfest-
ingarfélagsbréf og Vaxtabréf Út-
vegsbankans. Stærð þessara sjóða
þá var rúmar 5.730 milljónir. í við-
bót við þessa sjóði hefur Kaupþing
a.m.k. tvo sjóði og Hagskipti einn.
Trúlega eru þessi sjóðir enn fleiri,
ef marka má Ingimar stjómarmann
Samtaka sparifjáreigenda.
Það er því ekkert smáræðisfé
sem þessi þjóðarblessun dr. Péturs
hefur tekið að sér að ávaxta. í yfír-
litinu í Morgunblaðinu kemur fram
hvemig þetta fé er ávaxtað, í pró-
sentutölum að vísu, og tekið er fram
að það sé grófleg skipting. Þetta
er ágætt yfirlit að mörgu leyti. Fjár-
festingarstefna sjóðanna skiptist í
tvö hom, annarsvegar sjóði sem
leggja megináherzlu á fjárfestingu
í ömggum bréfum, hins vegar sjóði
sem kaupa áhættusamari bréf, s.s.
skuldabréf með fasteignaveði og
sjálfskuldarábyrgðir. Og þar er
ávöxtunin mest. (Mig minnir að í
ágústlok í fyrra hafi ávöxtunarsjóð-
imir ávaxtast best, en þeir em nú
fyrir bí.) Það vekur óneitanlega
athygli í yfirlitinu, að Einingabréf
3, eða sjóðurinn sem að stendur,
átti þá bílaveð fyrir um 19 milljón-
um.
Ég kom einu sinni í Kaupþing
hf. til að skoða bréf, og talaði þá
við stúlku sem var ráðgefandi um
verðbréfasölu og fjármál. Hún tjáði
mér að Einingabréf I væm verð-
tryggð. Þess varð þó hvergi vart í
texta bréfsins, hvemig sem að var
gáð. Stúlkan, ráðgjafinn, sagði mér
að þess þyrfti ekki, sjóðsstjóm sæi
um þetta og íjárfesti í verðtryggð-
um pappímm og eignum. í þessum
sjóði vom um 990 milljónir 1. des-
ember sl., skv. Mbl. og VIB-heimild-
um, aðallega tryggðar með fast-
Þórður Jónasson
„Það er athygli vert að
einn sjóðanna, sá að
baki Markbréfa, trygg-
ir 518 millj. af 797 í
sjálfskuidarábyrgðum.
Nó væri fróðlegt að vita
hvaða upplýsingar
Gunnar Helgi mundi
gefa um öryggi þessara
bréfa og tryggingu
þeirra. Gengi þeirra er
nú komið upp fyrir
gengi Avöxtunarbréfa,
trygging þeirra er svip-
uð, og þau sögð bera
umtalsverða vexti um-
firam verðtryggingu, þó
verðtryggingar sé
hvergi getið í texta
þeirra. Mundi Gunnar
Helgi formaður Sam-
taka sparifjáreigenda
mæla með þessum bréf-
um?“
eignaveðum. Ég hef gmn um að
þeim dr. Pétri sem starfar hjá
Lífeyrissjóðunum, hefði þótt vissara
að hafa verðtryggingarákvæðið
ótvírætt í bréfi, hefði þótt annmarki
að það vantaði í skilmálana. A.m.k.
leizt honum ekki of vel á Stefáns-
bréfin. En dr. Pétri, aðaleiganda
Kaupþings hf., þótti óþarfí að
prenta þetta ákvæði á verðtryggðu
bréfín sem hann gefur út. Þó er
þetta sami maðurinn í báðum tilfell-
um.
Fagurtónlist í
framhaldsskólum
Rætt við Selmu
Guðmundsdótt-
ur formann FÍT
Félag islenskra tónlistarmanna
gengst um þessar mundir fyrir
tónlistarkynningum i fram-
haldsskólum á höfuðborgar-
svæðinu. Á tónleikum þessum
kynna islenskir tónlistarmenn
fagurtónlist frá ýmsum timum.
Selma Guðmundsdóttir píanó-
leikari er formaður FÍT. Hún
sagði i samtali við blaðamann
Morgunblaðsins að hugmyndin
með þessum tónlistarkynning-
um sé að ná eyrum ungs fólks
sem sjaldan leggur leið sina i
tónleikasali. „Við höfum staðið
fyrir tónleikum sem þessum úti
á landsbyggðinni og fárið i
framhaldsskóla þar og reynsla
okkar er sú að unglingar séu
þakklátur áheyrandahópur og
áhugasamur," sagði Selma.
Selma sagði ennfremur að til
þess að slíkar tónlistarkynningar
sem þessar væru framkvæman-
legar þyrftu skólayfírvöld að
vinna með tónlistarmönnum.
Nemendur í skólum virtust þurfa
ákveðna hvatningu til þess að
mæta á tónleikum en ef þeir á
annað borð komist í tæri við fag-
urtónlist af eigin raun þá vakni
áhugi þeirra. „Við teljum þess
vegna heppilegast að tónleikamir
séu á skólatima," sagði Selma.
„Það er sorglegt hversu lítið er
um að unglingum standi til boða
að hlusta á góða tónlist. Útvarps-
Kolbeinn Bjarnason
stöðvamar virðast telja víst að
unglingar hafí ekki áhuga á neinu
nema poptónlist. Okkar reynsla
Einar Kr. Einarsson
er önnur. Komist ungt fólkt í
kynni við góða tónlist kann það
yfírleitt vel að meta hana. Ungt
fólk sækir sjaldnast tónleika af
eigin frumkvæði fyrr en það hefur
sannfærst um að því geðjist sígild
tónlist þess vegna verður það að
fá tækifæri til að kynnast henni.
Tónleikahald FÍT í framhaldsskól-
unum byggist því á hinu fom-
kveðna: „Ef fjallið kemur ekki til
Múhameðs þá kemur Múhameð
til fjallsins."
Þeir sem taka þátt í tónlistar-
kjmningum FÍT em gítarleikar-
amir Einar Kr. Einarsson og Pét-
ur Jónasson. Kolbeinn Bjamason
flautuleikari, Helga Ingólfsdóttir
semballeikari og Gunnar Kvaran
cellóleikari ásamt Gísla Magnús-
syni píanóleikara. Hugsanlega
væru þessir tónlistarmenn einnig
fúsir til að leika á vinnustöðum
og víðar þar sem mönnum leikur
hugur á að heyra fagra tónlist.
Milligöngu um þessi mál annast
stjóm FIT, en I henni eiga sæti
auk Selmu Guðmundsdóttur þeir
Hafsteinn Guðmundsson fagott-
leikari og Pétur Jónasson gítar-
leikari.
GSG