Morgunblaðið - 23.03.1989, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. MARZ 1989
C 9
VEXTIR OG
VERÐBÓLGA
eftir Gunnar
Tómasson
Stefna íslenzkra stjómvalda í
peninga- og vaxtamálum hefur ver-
ið umdeild um langt skeið. Er það
að líkum, þar sem hagsmunir ein-
staklinga og fyrirtækja um land
allt em að veði við allar ákvarðanir
stjómvalda í þeim málum.
Ágreiningur íslenzkra hagfræð-
inga um stefnu stjómvalda á sviði
peninga- og vaxtamála ætti þó að
vera annars eðlis — þar er aðilum
skylt að hafa það heldur, er sann-
ara reynist frá fræðilegu sjónar-
miði.
í grein sinni í Mbl. 22. febrúar
sl. („Staðfestuleysi í stjómarráð-
inu“) fjallar ágætur vinur höfund-
ar, Þorvaldur Gylfason prófessor,
um ýmsar hliðar þeirrar vaxta-
stefnu, sem ríkt hefur á íslandi um
árabil.
Meðal hagfræðinga er enginn
ágreiningur um á forsendu Þorvald-
ar að „peningaprentun er verð-
bólguráðstöfun, eins og allir vita“
— vaxtatekjur, sem ljármagnaðar
em með slíkri „peningaprentun"
hljóta því að kynda undir verðbólgu.
Þorvaldur víkur óbeint að þessari
hlið málsins með þeim orðum sínum
að það sé „hálfur sannleikur og
varla það“, að halda því fram „að
vaxtalækkun dragi úr verðbólgu
með því að minnka fjármagnskostn-
að fyrirtækja".
Nútíma hagfræði og íslenzkir
bankamenn telja ályktun þessa vera
augljósa — spurning er hvort þar
sé ályktað á haldbærum fræðilegum
forsendum. Höfundur telur, að því
fari alls fjarri.
Einföld röksemdarfærsla fyrir
þessari niðurstöðu er sem hér grein-
ir:
a) Peningamagnið í hagkerfinu
skapast við útlán banka til við-
skiptavina — lántakandi leggur inn
víxil og fær í staðinn kröfu á lán-
veitanda, peninga.
b) Aukning peningamagns jafn-
gildir þannig aukningu útlána
bankakerfis — „peningaprentun" —
og endurspeglast í auknum skuld-
um lántakenda gagnvart bönkum
landsins.
c) Ef atvinnurekendur verða að
fjármagna vaxtakostnað af úti-
standandi bankalánum með nýjum
lánum, þá eykst peningamagnið í
hagkerfinu að sama skapi.
d) Ef „peningaprentun er verð-
bólguráðstöfun, eins og allir vita“,
þá hlýtur vaxtalækkun við þær að-
stæður sem íslenzku atvinnulífi
hafa verið búnar um árabil „að
draga úr verðbólgu".
Sú nútíma peningahagfræði, sem
liggur að baki orðum Þorvaldar og
yfirstjóm íslenzkra peninga- og
vaxtamála hefur byggt á um ára-
bil, viðurkennir ekki þessa stað-
reynd.
Rangar forsendur stefnumótunar
í peninga- og vaxtamálum hafa
ráðið því, að vaxtastefna íslenzkra
stjómvalda hefur um árabil verið
sem olía á eld verðbólgu þrátt fyrir
stefnu ríkisvalds og yfirlýstan
ásetning yfirstjómar bankamála.
Eftirfarandi staðreyndir tala sínu
máii um þau mistök á sviði pen-
inga- ög vaxtamála; sem hér um
ræðir:
1. Á árunum 1987—88 er talið
að raunvöxtur íslenzkrar þjóðar-
framleiðslu hafi verið um 3% að
meðaltali á ári.
2. Á sama tíma munu útlán inn-
lánsstofnana hafa aukizt um 40%
að meðaltali á ári.
Gunnar Tómasson
„Um það verður ekki
deilt, að fjármögnun
vaxtakostnaðar með
„peningaprentun er
verðbólguráðstöfun,
eins og allir vita“. Af
ofangreindu má ráða,
að hæð útlánsvaxta hef-
ur verið ein megin or-
sök útlánaþenslu í
íslenzku bankakerfi.“
3. Frá upphafi árs 1987 til loka
september 1988 vom útlánsvextir
að meðaltali um 40% á ári.
Um það verður ekki deilt, að fjár-
mögnun vaxtakostnaðar með „pen-
ingaprentun er verðbólguráðstöfun,
eins og allir vita“. Af ofangreindu
má ráða, að hæð útlánsvaxta hefur
verið ein megin orsök útlánaþenslu
í íslenzku bankakerfi.
I greinarkorni höfundar, „Láns-
kjaravísitala“, sem Mbl. birti 27.
janúar sl., var fjármögnun vaxta-
tekna með prentun peninga for-
senda þess, að ríkjandi stefna
stjómvalda í peninga- og vaxtamál-
um var kennd við „pilsfalda-auð-
hyggju".
Verðbólguáhrif „peningaprent-
unar“ eru ein og hin sömu, hvort
sem lántakandi eyðir nýjum pening-
um sjálfur eða færir þá í hendur
annarra í mynd vaxtatekna — um
það hljóta allir hagfræðingar að
vera sammála.
Að lokum — Þorvaldur víkur að
öðmm helzta skapavaldi á sviði
íslenZkrar hagstjómar um árabil
með þessum orðum:
„Þetta er ekki allt. Fastgengis-
stefnan, sem hefur verið kjölfest-
an í aðhaldsstefnu stjómvalda
undangengin ár, er rokin út í
veður og vind.“
Fastgengisstefnan hefur gert
árgjöf fjármagns að engu í helztu
atvinnuvegum landsins — hún hefur
verið forsenda þess að fyrirtæki
hafa leitað á náðir bankakerfis með
fjármögnun vaxtakostnaðar með
„peningaprentun".
Verðbólguvandi á komandi tíð
er einföld afleiðing þess að með
gengis- og vaxtastefnu stjómvalda
síðustu árin hefur verið tjaldað til
einnar nætur.
Höfundur er h&gfræðingur.
BENIDORM
HVÍTA STRÖNHIN
féeivtt í óáiieuz
Uppse'\
PósWaíero
uPPselt
ÓDÝRAR VOR- OG SUMARFERDIR!
Losaðu þig við vetrarslenið og komdu með í apríl- og maíferðirnar okkar í
sólina og sandinn á Benidorm.
Hjá okkur er sveigjanleiki í ferðalengd og verðinu.
8. apríl — 22 dagar eða 53 dagar
15. apríl — 16 dagar eða 46 dagar
22. apríl — 10 dagar eða 39 dagar
5. maí — 27 dagar — afsláttur kr. 4.000,- frá verðskrá ef pantað er fyrir 1. apríl
13. maí — 19 dagar
18. maí — 14 dagar
Góðar og glæsilegar íbúðir með dagstof u, svef n-
herbergi, eldhúsi, baði og góðum svölum.
Gemelosi
— Vinsælasta gistingin á Benidorm síðustu árin. Sérstaklega vel staðsett við
ströndina og nálægt gamla bænum.
Evamar
— Nýtt íbúðahótel. Öll útiaðstaða sérstaklega góð. Þar er alltaf eitthvað um
að vera.
Mediterraneo
— Glæsileg, splunkuný gisting á besta stað á Benidorm.
Fararstjóri á Benidorm er Signý Kjartansdóttir, sem er öllum hnútum
kunnug. Hugsaðu þig ekki lengi um, því nú fyllast ferðirnar óðfluga.
Fáðu upplýsingar hjá okkur, því við gjörþekkjum Benidorm.
Reynsla og þekking ífyrirrúmi.
SÍMI621490
FERÐASKRIFSTOFA
REYKJAVIKUR
Aðalstræti 16, Reykjavík,
sími 621490