Morgunblaðið - 18.05.1989, Side 16

Morgunblaðið - 18.05.1989, Side 16
16 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 18. MAI 1989 Fóstnimeiintim á háskólastigí eftir Gyðu Jóhannsdóttur Seinni hluti í fyrri grein minni um fóstru- menntun ræddi ég um ýmis atriði, sem þyrfti að athuga vandlega áður en ákveðið væri að flytja fóstru- menntun til Kennaraháskóla íslands. Aður en ég ræði hvemig efla má Fósturskóla Islands sem sjálfstæða stofnun á háskólastigi, rek ég í ör- stuttu máli þróun starfsmenntunar á Vesturlöndum og íslandi og þróun stúdentsprófs. Þróun starfsmenntunar á Vesturlöndum og íslandi Sl. áratugi hefur orðið mikil breyt- ing á háskólamenntun á Vesturlönd- um. Ýmis konar starfsmenntun sem áður fór fram í sérskólum hefur færst á háskólastig. Fjölbreytni há- skólanáms hefur því aukist. Margar þjóðir hafa aðgreint hefð- bundið almennt háskólanám „Uni- versity", „Universitet" og tiltölulega stuttar námsbrautir á háskólastigi. Almenn hefðbundin háskóla- menntun er menntun og þjálfun ákveðinna embættismanna. Einnig er lögð megináhersla á grundvallar- rannsóknir og fræðilegt nám i tengsl- um við þær. Styttri námsbrautir á háskólastigi eru t.d. ýmis konar starfsmenntun s.s. kennarar, fóstrur, hjúkrunarfræðingar, tæknifræðing- ar, svo eitthvað sé nefnt. Þessar námsbrautir hafa verið nefndar Col- lege, Community College (Banda- ríkin), Högskola (Noregur, Svíþjóð) svo eitthvað sé nefnt. Þeir sem ljúka þessum námsbrautum hljóta sérstakt starfsheiti eða menntagráðu (mis- jafnt eftir löndum), en geta síðar farið í framhaldsnám annað hvort innan námsbrautarinnar (Högskola í Noregi) og öðlast rétt til að bera æðra starfsheiti eða aukið þekkingu sína innan almenns hefðbundins há- skólanáms og fengið æðri menntagr- áðu (sbr. NOU 1988:28 Norges of- fentlige utredninger). Þessi tilfærsla á starfsmenntun hefur einnig átt sér stað á islandi þ.e.a.s. allmargir starfsmenntunar- skólar hafa gert stúdentspróf að inn- tökuskilyrði og stofnanir síðan leitast við að skilgreina hlutverk sitt á há- skólastigi (í mismiklum mæli þó). Hér má nefna Kennaraháskóla ís- lands sem fyrstur reið á vaðið árið 1971. í kjölfarið fylgdu Hjúkruna- rskóli íslands, Þroskaþjálfaskóli ís- lands. Nú er verið að undirbúa sam- eiginlegt frumvarp fyrir „listaskól- ana“ og flytja þá á háskólastig. Háskóli á Akureyri hefur tekið til starfa. Rétt er að benda á að Sam- vinnuskólinn og Verslunarskóli ís- lands eru einnig á sömu braut. Hér á landi hefur hins vegar engin sund- urgreining á háskólastigi átt sér stað. Menn deila um einkenni háskóla- náms. Er skóli sem breytir inntöku- skilyrðum í stúdentspróf orðinn há- skóli? Er háskólanám eingöngu menntun embættismanna og fræði- legt nám sem tengist grundvallar- rannsóknum? Eru styttri námsbraut- ir eins og getið er um hér að framan raunverulegt háskólanám? Leitað er svara við þessum spumingum og nú starfar nefnd á vegum menntamála- ráðuneytisins sem ætlað er að skil- greina hugtakið háskólanám. Ég get ekki látið hjá líða að minn- ast á stúdentsprófið og þær ógöngur sem íslendingar eru að komast í með því að breyta inntaki stúdentsprófs og auka möguleika sem flestra að ná því takmarki, en líta jafnframt á prófíð sem aðgöngumiða í hefð- bundið háskólanám. Viðhorfin gagn- vart stúdentsprófí hafa því ekki breyst þótt inntak stúdentsprófsins hafí breyst og fjöldi þeirra sem þreyja þetta próf hafí aukist. Þróunin hér á íslandi er að nokkru leyti í sam- ræmi við þróun framhaldsskóla í nágrannalöndunum, en þó er hún um margt ólík. Hún er lík að því leyti að hlutfall árgangs, sem lýkur stúdentsprófí hefur aukist bæði hér á landi og t.d. á Norðurlöndunum. Á íslandi hefur hlutfallið 35% árgangs verið nefnt. Ætla má að það hlutfall aukist eitt- hvað ef svo fer fram sem horfír hvað varðar þróun framhaldsskóla. Inntak stúdentsprófs er einnig orðið miklu sveigjanlegra bæði hér á landi og erlendis, þ.e.a.s. nemendur eiga kost á mun meira vali í námi en áður. Þróunin er hins vegar ólík um margt, t.d. Ijúka nemendur annar staðar á Norðurlöndum yfirleitt námi í framhaldsskóla á þremur árum. Háskólar (Högskola og Universitet) hafa að auki opnað skólana mun meira en gert hefur verið hér á landi, þ.e.a.s. væntanlegur háskólanemi verður ekki að hafa lokið námi í framhaldsdeild til fulls. Ýmsar leiðir eru famar í því skyni að tryggja undirbúningsmenntun svo sem stúd- entspróf í ákveðnum greinum. Nem- andi fær jafnvel að hefja nám við starfsmenntunarskóla á háskólastigi, en er gert að ljúka jaf^ihliða til- teknum framhaldsskólaáföngum inn- an ákveðins tiltekins tíma (sbr. ýmsa starfsmenptunarskóla á háskólastigi í Noregi). Ýmsar aðrar leiðir eru til þó að ég nefni þær ekki hér. Mér Gyða Jóhannsdóttir „Einn af meginkostun- um við að færa Fóstur- skóla íslands á háskóla- stig er að tryggja betri undirbúning nemenda sem ætla sér í fóstru- nám, þannig að þeir geti nýtt sér betur en nú það nám sem er í boði.“ sýnist svo að þessi íslenska tíma- skekkja hvað varðar viðhorf til stúd- entsprófs, sé að leiða okkur í miklar ógöngur. Það tekur u.þ.b. 4 ár að ljúka stúd- entsprófí á íslandi. Æ fleiri starfs- menntunarskólar færast á háskóla- stig með stúdentspróf sem inntöku- skilyrði, en ekki er liklegt að hlut- fall árgangs sem lýkur stúdentsprófi aukist í samræmi við hert inntöku- skilyrði. Forráðamenn skólanna virð- ast almennt ekki opna skólana opin- berlega. Tækniskóli íslands er undantekn- ing í þessari þróun, það er skóli sem er bæði á framhaldsskólastigi og háskólastigi og kemst nokkuð vel frá þeim vanda varðandi stúdentspróf sem ég lýsti hér að framan. Sam- vinnuskólinn og Verslunarskólinn virðast einnig vera að þróast í þessa átt. Fósturskóli íslands sem sjálfstæð stofhun á háskólastigi Hér á eftir greini ég frá megin- hugmyndum mínum um hvernig færa má Fósturskóla íslands á há- skólastig án. þess að rata í fýrmefnd- ar ógöngur varðandi stúdentsprói sem inntökuskilyrði. Einn af megin- kostunum við að færa Fósturskóla íslands á háskólastig er að tryggja betri undirbúning nemenda sem ætla sér í fóstrunám, þannig að þeir geti nýtt sér betur en nú það nám sem er í boði. Annar kostur er sá að skólanum er gert kleift að annast ráðgjöf vegna þróunar og nýbreytnistarfs á dag- vistarheimilum og vinna að rann- sóknum í samvinnu við Rannsóknar- stofnun uppeldismála. Fósturskólinn skal því markvisst vinna að því að þróa og aðlaga námið að kröfum um fóstrunám á háskólastigi (svipað og gert er t.d. í Noregi). Hlutverk Fósturskóla íslands Kveða þarf nánar á um hlutverk Fósturskóla íslands, þannig að hon- um verði falið að mennta fólk til uppeldisstarfa á hvers konar uppeld- isstofnunum fyrir böm frá fæðingu til skólaaldurs svo sem vöggustofum, dagheimilum, vistheimilum, leikskól- um, forskólabekkjum grunnskóla og leikvöllum. Skólinn menntar einnig fóstmr til starfa á skóladagheimilum og barnadeildum sjúkrahúsa. Kveða þarf nánar á um símenntun fóstra, þ.e.a.s. stutt endurmenntun- arnámskeið og árlangt framhalds- nám, en undanfarin ár hefur Fóstur- skólinn boðið upp á fjölbreytt endur- menntunamám- skeið. Árin 1983-84 og 1987-88 var starfandi fóstrum boðið upp á ár- langt framhaldsnám og var það eink- um ætlað þeim sem hugðu á stjóm- unar- eða ráðgjafastörf, en nemend- um jafnframt boðið upp á nokkra sérhæfíngu, (starf á skóladagheimil- um, böm og sjúkrahús, skapandi starf með börnum, félagsleg frávik og þroskaafbrigði). Mikilvægt er að framhaldsnám verði almennur þáttur Sumardagar hjá Gunnari Gunnarssyni eftir Hildigunni Hjálmarsdóttur Danmörk varð snemma fastur punktur í tilverunni þegar ég var lítil. Þar bjó hann frændi minn sem sendi mér böggla með leikföngum og móður minni bækur, sem hún mat meira en aðrar bækur. Ég vissi að frændi hafði farið út í heiminn, fátækur sveitadrengur, til að vinna sér frægð og frama alveg eins og persónumar í ævintýrabókunum mínum, og honum hafði tekist þetta þó að hann væri eldrauðhærður. Hann var ímynd ljóta andarungans sem varð að svani. Ég hafði ekki séð frænda nema á mynd, en vorið sem ég varð gagn- fræðingur bauð hann mér til sum- ardvalar á heimili sínu, Fredsholm. Þessi dvöl var mér lærdómsrík, því mér varð ljóst að allt sem er nokk- urs virði kostar mikla fyrirhöfn. Þegar ég á merkum tímamótum lít um öxl verða þessir sumardagar sérstaklega skýrir. Franziska tók á móti mér í bláum sumarkjól. Hún leiddi mig um húsið og garðinn og fór seinast með mig inn í skrifstofu til frænda, sem stóð upp frá skrifborðinu og heilsaði mér innilega. Mér fannst ég standa á helgri jörð. Þama urðu þá bækurn- ar hans til sem gerðu hann svo frægan. Þó dönskukunnáttan væri bágborin hafði ég þó komist í gegn- um Sögu Borgarættarinnar og ætl- aði ekki að láta þar staðar numið. Ég horfði hugfangin á bækumar, sem þöktu hér alla veggi og hugs- aði mér gott til glóðarinnar að skoða þær nánar síðar. Nú komu frændur mínir og heils- uðu mér. Ég þekkti þá ekki aftur af gömlu myndunum sem mamma átti. Þar vom þeir drengir á hálf- sokkum, Gut og Trold. Fyrir framan mig stóðu fulltíða menn, Gunnar listmálari með vinnustofu í Kaup- mannahöfn, Úlfur menntaskóla- nemi. Nú birtist íslenski hesturinn hún Doppa, sem gekk sjálfala í garðinum. Hún ætlaði greinilega inn í stofu að heilsa mér, en Franz- iska ýtti henni ástúðlega til baka og svo var henni gefínn brauðbiti. Við urðum miklir mátar áður en sumarið var liðið. Doppa var þræl- dekmð heimasæta sem stakk hausnum inn um eldhúsgluggann, þegar henni fannst þörf á að minna á sig og það var ósjaldan. í þessu húsi ríkti strangur vinnu- agi. Fyrir allar aldir á morgnana var frændi sestur við skrifborð sitt fyrir lokuðum dymm. Fram heyrð- ist viðstöðulaust glamur í ritvélinni en þagnir á milli. Franziska gekk hæglát að sínum störfum. Hún þurfti mörgu að sinna, húsið var stórt, auk matseldar sultaði hún og sauð niður og svo hirti hún blómin sín af mikilli kostgæfni. Frændi vann sleitulaust þar til klukkan eitt er þá var snæddur frúkostur, venju- lega í garðinum, þar sem lagt var á borð undir laufmikilli eikarkrónu. Flugumar sóttu í hunangið og þeg- ar ég var svo vitlaus að banda vesp- unum frá stungu þær mig svo að handleggirnir á mér stokkbólgnuðu. Síðan hef ég gætt mín vandlega á vespum. Þó frændi væri mér íjarska góð- ur var hann stundum annarshugar og þungur á brún, þegar hann kom út úr skrifstofu sinni til að borða. Þá vissi ég að skriftirnar sæktust honum erfíðlega. Það hlaut að vera geysilega vandasamt að semja heila bók, skapa persónur og söguþráð og skrifa svo þar að auki á dönsku. Við tókum þátt í erfiðleikum hans með því að trufla hann ekki með tali við borðið. Við snæddum þegj- andi og bárum síðan hljóðlega fram matarílátin og þvoðum þau upp. Um miðjan dag fór frændi út að ganga og var misjafnlega lengi í burtu. Síðan hvarf hann aftur til sinnar einmanalegu iðju bak við luktar dyr þar sem hann dvaldi fram að kvöldverði. Hann undi sér eigin- lega aldrei hvíldar því á kvöldin var hann ævinlega eitthvað að sýsla við bækur. Þetta sumar naut ég mikillar útiveru. Ég gekk í garðinum og skoðaði tré og jurtir sem ég vissi lítil deili á. Sterkur ylmur rósanna sveif á mig eins og vín. Bakatil í garðinum var andapollur. Endur og andarungar syntu fram og aftur. Stundum urðu áflog því hart var barist um ætið. Mér fannst ég vera komin mitt inn í ævintýri H.C. Andersens. Sveppatínsluferðirnar með Franzisku eru mér enn í fersku minni. Við tíndum þá í nálægum skógi. Við höfðum hvor sína körfu. Franziska gekk á undan með rauð- an klút bundinn um höfuðið. Hún benti mér á hvaða sveppi ég ætti að tína og þegar heim kom athug- aði hún vel hvort engir eitraðir Systur Gunnars, Soffia og Þór- unn, með skinnin sem Gunnar færði þeim frá Rússlandi. Myndin tekin á Ráðhústorginu. „Ég hef sett hér á blað fáeinar minningar frá þessu ógleymanlega sumri. Þær hafa verið áleitnar nú, þegar hundrað ár eru liðin frá fæðingu frænda og dag- ar ævintýranna eru liðnir.“ sveppir væru í minni körfu. Ævin- lega þegar ég kem í skóg finn ég til samskonar dulúðar og á þessum ferðum. Frændi þurfti oft að taka á móti gestum því margir höfðu hug á að hitta hann. Minningin um flestþetta fólk er óljós í huga mér enda sá ég það bara einu sinni. Af þeim sem komu oftar er mynd Ottos Geldsteds skýrust og ég met það mikils á seinni árum að hafa séð þennan mikla bókmenntamann. Frændi hafði talað um að taka á leigu sumarbústað við sjóinn svo sem hálfsmánaðartíma. Þetta var smáhús nálægt Roskilde, fjögur lítil herbergi og eldhúskríli. Eitt her- bergi var stofa. Þarna var yndislegt að vera. Við fórum í sjóinn tvisvar til þrisvar á dag og í göngutúra meðfram ströndinni. Frændi var kátur og áhyggjulaus, hvorki gesta- komur eða sími myndu raska ró hans hér. Um miðja nótt hrekk ég upp með andfælum. Einhver er að klifra inn um gluggann á herbergi mínu. Ég stekk felmtruð fram og kalla á hjálp. Frændi, Franziska og Úlfur koma öll á vettvang. Maður- inn er kominn inn og við sjáum að hann er dauðadrukkinn með brennivínsflösku í hendinni. Hann faðmar frænda grátklökkur og seg- ist verða að finna hann, biðja hann að lesa yfir handrit. Hann vegur salt á gólfinu, þvöglumæltur. Frændi styður hann inn í stofu en Franziska segir mér að fara að sofa. Þegar ég kem á fætur næsta morg- un sefur gesturinn á sófanum í stof- unni en frændi situr brúnaþungur í eldhúsinu. í þijá sólarhringa sat gesturinn utan af íslandi sem fastast, en þá tókst frænda loksins að koma honum burt með fortölum. Við vörpuðum öndinni léttar þegar snjáður rj'kfrakkinn og hattkúfur- inn hurfu fyrir horn á hótelinu fyr- ir ofan, á leið að brautarpallinum. Ég hef sett hér á blað fáeinar minningar frá þessu ógleymanlega sumri. Þær hafa verið áleitnar nú, þegar hundrað ár eru liðin frá fæð- ingu frænda og dagar ævintýranna eru liðnir. Höfundur er húsmóðir í Reyhjavík.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.