Morgunblaðið - 18.05.1989, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 18. MAÍ 1989

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Arvakur, Reykjavík
FlaraldurSveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 900 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 80 kr. eintakið.
Aldaraftnæli Gunn-
ars Gunnarssonar
„Skógrækt þarf að t
upp af hugsjón ogtr
Idag er þess minnst að 100
ár eru liðin frá fæðingu
Gunnars Gunnarssonar,
skálds. Eftir æsku á Valþjófs-
stað og í Vopnafirði lá leið
hans aðeins 18 ára til Dan-
merkur, þar sem hann hóf rit-
höfundarferil með miklum
metnaði og dugnaði, þótt kjör-
in væru kröpp. Gunnar var
eitt þeirra íslensku skálda,
sem skrifuðu á danska tungu
og komst Tómas Guðmunds-
son skáld eitt sinn þannig að
orði, að hann vissi ekki hvort
heimsbókmenntasagan kynni
mörg dæmi þess, að byrjenda-
verk ungs skáldsagnahöfund-
ar hefði farið víðar eða verið
gefið út oftar en skáldsaga
Gunnars Borgarættin.
í síðasta tölublaði Lesbókar
var aldarafmælis Gunnars
Gunnarssonar minnst, meðal
annars með grein eftir Sigurð
Hróarsson, bókmenntafræð-
ing. Hann segir þar:
„Gunnar er einn merkasti
rithöfundur þjóðarinnar frá
upphafi vega, og ef til vill það
íslenskt skáld sem hvað ræki-
legast hefur rýnt í hugar-
fylgsni hins vitiborna manns—
gjörðir hans, vitund og vit-
leysur. Gunnar er mjög alvar-
legur o g ábyrgðarfullur rithöf-
undur, honum er ávallt mikið
niðri fyrir. Hann er heimspeki-
legt skáld sem glímir við
hinstu rök tilverunnar af tak-
markalausri ástríðu og kröft-
ugri innri þrá — eða kröfu.
Allt höfundarverk hatis er
blóðlitað af ódrepandi
lífsháska. Skáldverk hans eru
tæpitungulaus styrjöld við
angistarfull spurningarmerki
tilvistarinnar; krafa um svör
sem hvergi eru til. Viljandi
velur hann sér ósigrandi and-
stæðing."
Gunnar var mjög afkasta-
mikill rithöfundur og samdi
yfir tuttugu skáldsögur. Eftir
hann liggja einnig þijár
ljóðabækur, þijú leikrit, tugir
smásagna, heimspekirit og
fjöldinn allur af ritgerðum og
pistlum um ýmis málefni. A
þessum tímum afþreyingar og
léttmetis hefur það ugglaust
háð verkum Gunnars, að þau
henta ekki til hraðlesturs og
gera kröfur til lesandans sem
hugsandi manns. Skáldið
komst eitt sinn þannig að orði
í samtali hér í Morgunblaðinu:
„Sannleikur listarinnar á
hvergi rót nema í hjarta þess
sem að vinnur. Þar sem tekist
hefur að sameina list og raun-
veruleika, eru áhrifin skýrust
frá manni til manns: allt þetta
í listinni, sem við getum ekki
hönd á fest: draumar, sýnir,
jafnvel missýningar ráða því,
hvort rétt sé farið með.“
Gunnar Gunnarsson sneri
til íslands árið 1939 eftir 32
ára dvöl í Danmörku. Hann
reisti sér glæsilegt hús á fæð-
ingarstað sínum að Skriðu-
klaustri. Fer vel á því að minn-
ast aldarafmælis Gunnars með
því að opna lista- og fræði-
mannaíbúð í húsinu þar. Árið
1948 fluttist Gunnar til
Reykjavíkur og lifði þar til
æviloka 1974. Hann lét sig
fleira skipta en skáldskapinn,
enda var hann hamhleypa til
verka og lét helst aldrei nokk-
urn dag líða án þess að setj-
ast við skriftir. Gunnar var
eindreginn málsvari frelsis til
orðs og æðis og andstæðingur
kommúnisma eins og meðal
annars kemur fram í þessum
ávarpsorðum, sem hann ritaði
í tilefni af stofnun Almenna
bókafélagsins en hann var
fyrsti formaður bókmennta-
ráðs þess:
„Almenna bókafélagið varð
þess heiðurs aðnjótandi, löngu
áður en það sendi frá sér
nokkra bók, að verða fyrir
aðkasti manna, aðallega
þeirra, er kalla sig sósíalista,
en hafa trúaijátninguna
fornu: frelsi, jafnrétti, bræðra-
lag, aðeins að yfirvarpi. Það
sýna verkin, þar sem þeir ráða
ríkjum, þótt orðin falli stund-
um á aðra lund. Er gott eitt
um það að segja, að verða
fyrir harðhnjaski óhlutvandra
manna, og munu forráðamenn
félagsins láta sér annt um að
eiga skilið meira af því tagi.“
í bókum sínum fjallar
Gunnar Gunnarsson um veröld
sem var. Hið sam-mannlega í
þeim á þó jafn mikið erindi
við nútíð og framtíð. Skáld
sem glímir við hinstu rök til-
verunnar af slíkri ástríðu og
með þvílíku innsæi, má ekki
fyrnast. Það skulum við hafa
ríkt í huga á aldarafmæli
Gunnars Gunnarssonar.
eftir Jón Magnússon
Þegar þurrir norðaustan vindar
blása þá er oft mistur í lofti. Þá
erum við sem búum á suðvestur-
horni landsins vitni að því að hluti
af landinu þínu og landinu mínu
er að fjúka út á haf og kemur aldr-
ei til baka, þá er ísland að minnka.
Hvað er til úrbóta, jú, það er fyrst
og fremst það að þjóðin öll, al-
þingismenn og ríkisstjóm sjái það
og skilji hvað er að gerast og hún
hafi vilja, getu og dug til að sporna
við hinum eyðandi og ágengu nátt-
úruöflum og þeim eiginhagsmuna
púkum sem telja sig mega fara með
löndin eftir eigin geðþótta.
Gegn öllum þessum öflum þarf
öfluga landvöm, með Landgræðslu
ríkisins og hennar fomstusveit í
broddi fylkingar, vel studda af al-
þjóð og almannafé, þá er fyrst von
til þess. að hægt verði að snúa vöm
í sókn.
Þegar farið er um þjóðvegi lands-
ins blasa við stór landsvæði víða,
sem virðast vera ónotuð og fljótt á
litið vel hæf til skógræktar. Af
hveiju em þessi lönd ekki tekin til
skógræktar? Það er til staðar nóg
þekking og reynsla á þessum mál-
um, — nóg lönd og vinnuafl ef
menn kynnu að nota það. Þar á ég
við hinn mikla fjölda unglinga sem
er að ljúka skyldunámi. Ef þeir
væm látnir vinna við skógrækt sem
svaraði til tveimur til þremur vikum,
sem þeir ættu allir að vera jafngóð-
ir af, þá væri þama mjög mikið og
gott vinnuafl. Þessi vinna ætti að
vera fastur liður í skólanáminu og
skólastarfinu. Það ætti engum að
líðast að túlka þetta sem þegn-
skylduvinnu.
Ef þessi háttur væri viðhafður
mundi það hvíla mikið á skólamönn-
um og kennurum því þeir þyrftu
að fylgja krökkunum. Þar að auki
þyrftu þeir að sýna tilhliðmnarsemi
bæði vor og haust við þá skóla sem
yrðu notaðir sem heimavist á meðan
á plöntun stæði.
Við flesta skóla er aðstaða til
matargerðar, einnig sundlaugar og
leikfimisalir. Það gæti hugsast að
aðstaða til matargerðar og hrein-
í ijárhagsáætluninni er meðal
annars gert ráð fyrir að 6,2 milljón-
um verði varið til ræktunar á opnum
svæðum og til lóðaundirbúnings í
þremur hverfum, það er í iðnaðar-
hverfínu í Molduhrauni, í Bæjargili
og í miðbænum. Þar er félag aldr-
aðra í Garðabæ að byggja þjónustu-
íbúðir og hefur bærinn í hyggju að
lætis væri ónóg þá væri hægt að
bæta úr því með litlum færanlegum
húsum eða býlum. Allir krakkar
eiga svefnpoka sem þeir gætu sofið
í á gólfinu í kennslustofum eða
íþróttahúsi, en þeir þyrftu að fá
svampdýnu til að liggja á.
Það væri hægt að hugsa sér að
sumt af því landi sem tekið yrði til
þessara nota væri stórþýft, og það
þyrfti að tæta og herfa, en láta
síðan gróa upp af sjálfu sér í eitt
eða tvö ár. Með því yrði það auð-
famara yfirferðar og drýgra til
notkunar.
Þau lönd sem tekin yrðu til þess-
ara nota ættu að vera bæði stór
og góð, þar sem hægt væri að
planta út í áraraðir. Þá væri æski-
legast að geta notað skólastaði sem
næstir væru hveiju sinni.
Allt þetta þarf að skipuleggja
með raunsæi og fyrirhyggju — lönd-
in og starfið. Einnig að samhæfa
plöntuuppeldið og þau verkfæri sem
yrðu notuð við plöntunina.
Það væri hægt að hugsa sér að
þarna færi fram ofurlítill vísir að
kennslu í jarðfræði og/eða grasa-
fræði. Fyrir suma unglingana væri
þessi vera þeirra e.t.v. eina tæki-
færið sem þeir hefðu til þess að
komast í snertingu við móður jörð.
Ef allir sem þetta mál varðar
vildu vinna saman með jákvæðum
huga, þá held ég að engir þeir erfið-
leikar yrðu á veginum sem ekki
mætti yfirstíga. Það er sagt að
peningar séu afl þeirra hluta sem
gera skal. Það er líka sagt að vilji
sé allt sem þarf. Sýnum í verki vilj-
ans merki — vilji er allt sem þarf.
Ef það kæmi á daginn að Skóg-
rækt ríkisins hefði ekki nóg land
til skógræktar þá væri það mikið
hneyksli því ég veit ekki betur en
ríkið eigi ótal jarðir út um allt land
sem það leigir til framleiðslu á land-
búnaðarvörum sem allt of mikið er
af og sem kostar ríkið stórfé. Ein-
hveijar af þessum jörðum væru trú-
Iega hæfar til skógræktar. Mér
fyndist að þar ætti að leita leiða
að taka þær úr ábúð og gefa því
fólki sem þar býr kost á að vinna
við hin nýju verkefni, og þau hús
sem þar væru mundu nýtast á
kaupa tvær íbúðanna þar af eina
fyrir um 5 milljónir á þessu ári en
aðrar íbúðir í byggingunni verða í
einkaeign.
Garðabær hefur keypt 10 hjúk-
runarrými hjá DAS í Hafnarfirði
og verða síðustu afborganir greidd-
ar á þessu ári. Þá hefur heilsu-
gæslustöðin við Garðaflöt verið
ýmsan hátt, ef framkvæmdir í skóg-
rækt yrðu eins og þær þyrftu að
vera. Þá mundi trúlega þurfa að
fjölga uppeldisstöðvum með tijá-
plöntum og þá lægi beinast við að
það væri einmitt á þeim jörðum sem
teknar væru til skógræktar, þó
kæmu aðrar til greina.
Það er sóun á verðmætum að
nýta ekki landið á hagkvæman og
skynsamlegan hátt, og það er
tímasóun að vera að velta vöngum
áratug eftir áratug um það hvort
það muni vera fjárhagslega hag-
kvæmt að rækta upp nytjaskóg —
um það er engin spurning. Það sýna
dæmin frá hinum norðurlöndunum.
Þær þjóðir vita hvers virði skóg-
amir eru fyrir þær og haga sér
samkvæmt því, og okkur er alveg
óhætt að taka þær okkur til fyrir-
myndar í þessum efnum. Þess
vegna eigum við að rækta upp skóg
til nytja og yndis.
Það vita allir, að þeir sem hefja
skógrækt bera ekkert úr býtum
nema þá lífsfyllingu sem felst í vel
unnu starfi. Skógrækt þarf að
byggja upp af hugsjón og trú —
hugsjón vegna þess að þeir sem
he§a hana njóta hennar ekki, en
þeir þurfa að hafa trú á því að
aðrir muni njóta góðs af þeirra
starfí sem á eftir þeim koma. Þeir
þurfa að hafa trú á því að þeir séu
að stofna til sparisjóðs sem kom-
andi kynslóðir geta sótt arðinn í.
Sá sjóður á að vera uppvaxandi
tijágróður, þar sem trén verða verð-
meiri með hveiju árinu sem líður.
Þess vegna eigum við að rækta upp
skóg, til gagns og yndis.
Skógrækt á erfitt uppdráttar
vegna þess að það eru svo margir
sem vilja fá laun sín greidd að
kvöldi, og jafnvel áður en starf er
hafíð. Slíkur hugsunarháttur hentar
ekki skógrækt. Ég veit vel að skóg-
rækt leysir ekki allan vanda, en hún
ætti að vera liður í því að gera
landið byggilegra og auka fjöl-
breytni atvinnumöguleika og at-
vinnulífsins. Þess vegna eigum við
að rækta upp skóg óbomum kyn-
slóðum til gagns og yndis og
Iandinu til vamar.
Timbur og tijávið þarf þjóðin svo
stækkuð og er áformað að innrétta
nýja húsnæðið á þessu ári.
íþróttasalurinn tilbúinn í
haust
Rúmlega 100 milljónir hafa verið
lagðar til íþróttamiðstöðvarinnar og
hefur sundlaugin þegar verið tekin
í notkun og er gert ráð fyrir að
íþróttasalurinn verði tilbúinn í haust
ásamt hluta af þjónustuaðstöðunni.
„Fjárhagsstaða bæjarsjóðs er
mjög góð. Meginhluti langtímalána
bæjarins em lán, sem tekin hafa
verið vegna nýbyggingar íþrótta-
miðstöðvarinnar, og er áætlað að
greiða þau niður á næstu tíu árum,“
sagði Ingimundur. „Ákvörðun um
lántöku í tengslum við þessar fram-
kvæmdir byggði fyrst og fremst á
því, að þar með mætti stytta bygg-
ingartímann verulega miðað við það
sem áður hefur tíðk^st um jafn
umfangsmiklar framkvæmdir.
Hægt var að bjóða verkið út í einu
Fjárhagsáætlun Garðabæjar;
29% tekna varið
til framkvæmda
Skolphreinsistöð við Arnarnesvog
í FJÁRHAGSÁÆTLUN Garðabæjar fyrir árið 1989 kemur fram að
heildar tekjur bæjarfélagsins eru um 462,5 milljónir króna. Þar af
er áætlað að um 329,2 milljónum króna verði varið til reksturs en
133,3 milljónum króna til framkvæmda á árinu eða 29% af tekjunum
og er það óveiyulega hátt hlutfall að sögn Ingimundar Sigurpálsson-
ar bæjarsljóra. Meðal helstu framkvæmda sem fyrirhugaðar eru á
árinu eru gatna- og holræsagerð og er áætlað að veija um 78 millj-
ónum króna til þeirra. Að auki er gert ráð fyrir að hefja framkvæmd-
ir við skolphreinsistöð við Amamesvog en til að standa straum af
þeim kostnaði hefur verið lagt á sérstakt holræsagjald á hveija íbúð
undanfarin tvö ár. Hafa safnast 45 milljónir í sjóðinn en gjaldið á
að greiða fram til ársins 1993. „Þetta er alveg sér verkefni og ég
held einsdæmi að sveitarfélag fari þessa leið, að safha fyrst í sjóð
áður en verkið er hafið,“ sagði Ingimundur.