Morgunblaðið - 18.05.1989, Side 41

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 18. MAÍ 1989
41
hans í Neskirkju, klukkan sex á
föstudögum, hafa flestir lengi notið
samvista við hann, leiðsagnar hans
og vináttu. Þeir sakna nú vinar í
stað. Ég hef verið beðinn um að
bera frá þeim, í þessum línum,
hinstu kveðjur, alúðarþakkir og
dýpstu virðingu látnum vini og að-
standendum hans hlýjar samúðar-
kveðjur og blessunaróskir.
Þau frækom, sem sáð er í fijó-
sama mold, eru forsendur gróandi
akra. Ég stend í mikilli þakkar-
skuld við vin minn Guðmund Jó-
hannsson vegna þeirrar leiðsagnar
er hann veitti mér ungum og lítt
reyndum manni, í erfiðu og vanda-
sömu hlutverki á byijunarámm
mínum í starfí að meðferð áfengis-
sjúklinga á Flókadeild. Þrátt fyrir
kynslóðabil þróuðust kynni okkar
Guðmundar þar og samstarf í vin-
áttu, sem aldrei bar á skugga. Þau
hollu, þroskandi áhrif, er hann hafði
á mig, eins og svo marga aðra, á
sinn háttvísa, hógværa máta verða
aldrei full þökkuð.
Guðmundur hlaut í lifanda lífi
ýmsa viðurkenningu fyrir störf sín
svo sem Riddarakross Fálkaorðunn-
ar og Gullmerki Félags blikksmiða,
en engjn viðurkenning var honum
verðmætari en sú, að sjá fræ trúar,
vonar og kærleika sáð í akur blæð-
andi hjarta spíra og verða að græn-
um sprotum gróandi sjálfsvirðingar.
Guðmundur kvæntist árið 1931
eftirlifandi eiginkonu sinni Gíslínu
Þórðardóttur og varð hún honum
tryggur fömnautur á lífsbraut sem
ekki var ávalt bein eða greiðfær
og studdi hann þegar mest á reyndi.
Þeim varð fjögurra barna auðið, en
þau em: Sigríður, ritari hjá bæjar-
fógetanum í Vestmannaeyjum;
Borgþór, vélstjóri, er lést árið 1976;
Jóhann, læknir, búsettur og starf-
andi í Svíþjóð; Svava sálfræðingur
við fræðsluskrifstofu Reykjavíkur-
borgar, þau hafa öll gifst og eign-
ast mannvænleg böm og barna-
böm. Ég flyt þeim, og öllum öðmm
aðstandendum og vinum Guðmund-
ar, innilegar samúðarkveðjur. Megi
sú vitneskja verða þeim huggun í
harmi, að nú, þegar þreskingu er
lokið og hið jarðneska hismi skilið
frá kjamanum, trúi ég því, að á
borði hins alvalda guðs muni standa
mælir, skekinn og fullur, uppskera
þess sáðkokms, er hvorki féll í
grýttan jarðveg né meðal þistla og
hafa þó hinir vegvilltu fuglar feng-
ið sinn skerf.
Jóhannes Bergsveinsson,
læknir
Nú er Guðmundur Jóhannsson
horfinn af sjónarsviði okkar. Guð-
mundur er fæddur Reykvíkingur.
Foreldrar hans vom Jóhann Þórðar-
son og Sigríður Guðmundsdóttir.
Þau hófu búskap í Reykjavík 1903.
Guðmundur missti móður sína 11
ára gamall.
Árið 1928 hóf hann nám í blikk-
smíði og lauk prófí 1931. Meistara-
réttindi hlaut hann í þeirri grein
1944. Hann starfaði hjá Nýju blikk-
smiðjunni 1928-1947. Þar var hann
verkstjóri sex ár. Hann var formað-
ur í félagi blikksmiða 1937-1944.
Hann fór að starfa árið 1947 sem
verkstjóri hjá vélsmiðjunni Héðni
og vann þar til 1954. Hann skipaði
sæti í fulltrúaráði verkalýðsfélaga
í Reykjavík 1935-1944.
Það var ekkert launungarmál,
að Guðmundur háði harða baráttu
við Bakkus um nokkurt skeið. Hann
gekk ungur að ámm í stúkuna
Víking og hann þakkar félögum
sínum fyrir góðan stuðning, er hann
hafði brotið af sér. Og Guðmundi
tókst að lokum að verða gallharður
blindindismaður.
Það má með sanni segja, að
Guðmundur stæði á krossgötum,.
er hann átti þátt í stofnun AA-
samtakanna 1954 og Bláa bandsins
1955 ásamt fleiri góðum mönnum.
Aðalstarfið í samtökunum hvíldi á
herðum hans og Jónasar Guð-
mundssonar fýrrv. alþingismanns
og skrifstofustjóra í félagsmála-
ráðuneyti. Tilgangur samtakanna
var að hjálpa drykkjusjúku fólki til
heilbrigðs lífs. Guðmundur var
framkvæmdastjóri og komið var á
fót hjálparstöð, sem starfaði undir
þeirri merkjum fram til 1963. Þá
var sú breyting gerð á áfengislög-
unum, að starfsemi Bláa bandsins
var flutt í hendur ríkisvaldsins og
sett undir stjórn Kleppsspítala.
Guðmundur var ráðinn félagsmála-
fulltrúi og vann þar gott starf.
Undir forustu Jónasar og Guð-
munds stofnuðu AA-félagar dvalar-
heimili fyrir drykkjusjúka að Víði-
nesi á Kjalarnesi. Er að sjálfseign-
arstofnun, sem Guðmundur helgaði
alla krafta sína meðan heilsan
leyfði. Það standa margir í þakkar-
skuld við Guðmund fyrir hið óeigin-
gjarna starf sem hann innti af hönd-
um í sambandi við vistfólk á Víði-
nesi og einnig austur í Gunnars-
holti.
Guðmundur var sæmdur fálka-
orðunni árið 1979 fyrir störf sín.
Vandfyllt er skarð hans, en hann
átti gott með að setja sig í spor
þeirra, sem urðu liðsmenn Bakkus-
ar. Það var ógæfusamur þáttur al-
þingismanna að samþykkja sölu á
áfengum bjór. Óhjákvæmilega hlýt-
ur dryklq'uskapur ungra og aldinna
að fara vaxandi. Það er ömurlegt
að líta á fólk á besta aldri, sem
orðið hefur örkumla af völdum öl-
óðra unglinga, sem virðast líta á
bifreið sem leikfang og hlýða eng-
um umferðarreglum. Við þurfum
að eignast marga jafningja Guð-
munds til að hjálpa þeim sem ánetj-
ast áfenginu.
Guðmundi var tónlistin í blóð
borin. Hann hafði píanó á heimili
sínu og síðar orgel. Hann var einn
af stofnendum Karlakórs iðnaðar-
manna og stjórnaði kómum um
skeið. Hann samdi nokkur lög.
Dægurlagið „Minning" nýtur enn
mikilla vinsælda. Guðmundur var
oft kvaddur til að leika við helgiat-
hafnir látinna félaga sinna.
Eftirlifandi eiginkona Guðmunds
er Gíslína Þórðardóttir. Það segir
sig sjálft, að oft var ónæðissamt
hjá henni sökum starfs eiginmanns-
ins. Samt lagði hún stundum á sig
vökur á hæli Bláa bandsins. Nú
síðustu ár hefur hún átt við veik-
indi að stríða.
Kynni okkar Guðmunds hófust
snemma á 6. tug aldarinnar. Varð
ég spilafélagi hans ásamt Einingar-
og Víkingsfélögum. Það hafa orðið
mikil mannaskipti í spilasveitinni á
þessum langa tíma og hefur dauð-
inn höggvið skörð. Venjan var að
spila brids vikulega vetrarmánuð-
ina. Lengst hafa orðið mér sam-
ferða að síðustu þrír Víkingsfélag-
ar, Kristján Guðmundsson, Sigurð-
ur Kári Jóhannsson og Jón Erlends-
son. Við spilafélagarnir leyfðum
okkur að kalla eiginkonu Guðmunds
Lóu, en það nafn heyrðist alltaf á
heimilinu. Það var alltaf eins og
að koma í veislu. að setjast við kaffí-
borð hjá Lóu. Henni er rausnar-
skapur í blóð borinn og stöndum
við í þakkarskuld.
Börn Guðmunds og Lóu eru íjög-
ur. Þau eru hér talin upp í aldurs-
röð. Sigríður, húsfreyja í Vest-
mannaeyjum og starfar hjá skrif-
stofum bæjarfógeta. Borgþór, vél-
virki að mennt. Hann dó í desem-
ber 1976 og lætur eftir sig eigin-
konu og fjóra syni. Jóhann, öldruna-
rlæknir í Umeá, Svíþjóð. Svava,
sálfræðingur og vinnur hjá
Fræðsluskrifstofu Reykjavíkur-
borgar. Alls eru barnabörnin 11 að
tölu.
Við spilafélagarnir viljum þakka
fyrir vináttu Lóu um margra árabil
og vottum henni, börnum, barna-
börnum og öðrum aðstandendum
samúð okkar, er Guðmundur er til
moldar borinn.
Að lokum vitnar greinarhöfundur
í kvæði eftir Ðavíð Stefánsson, sem
nefnist „Við leitum“.
Við leitum, leitum, en finnum fátt,
sem fógnuð veitir,
bðlinu breytir
og boðar sátt.
En hvar, sem göfugum gáfum beitir
til góðs fyrir stórt og smátt,
treystir annarra mátt og megin
og mest sinn eiginn,
örvar og hugsar hátt,
gengur á undan, varðar veginn
og vísar, í rétta átt.
Ólafúr F. Hjartar.
Áætlað er að það hafi tekið fimm
ár að móta AA-stefnuna og ryðja
henni braut eftir að frumkvöðlarnir
Bob og Bill tókust í hendur vestur
í Ameríku árið 1935. Báðir eru
þessir menn dánir, en sé annars
minnst kemur hinn í hugann.
Árið 1954 flutti Guðni Þór stefn-
una til íslands, og var svo lánsamur
að fela hana í umsjá þeirra Jónasar
og Guðmundar, sem svo ruddu
henni braut og fóstruðu hana yfír
bernskuskeiðið héma í Reykjavík.
Með samstarfí þeirra félaga kvikn-
aði eldur sem í þennan aldarþriðj-
ung, sem síðan er liðinn, hefur orn-
að mörgum íslendingnum. Og trú •
m ín er sú, að AA-eldurinn sem
þeir félagarnir Guðmundur og Jón-
as og óþekktir sporgenglar þeirra
hlúðu að í kyrrþey, geti ekki slokkn-
að á meðan maðurinn ekki týnir
sjálfum sér endanlega. Nú má segja
það sama um þessa brautryðjendur
og sagt er um Bob og Bill, að sé
annars minnst kemur hinn í hug-
ann.
Méð þssum línum kveð ég vin
minn Guðmund Jóhannsson, sem í
mínum huga er Guðmundur á Bláa,
og getur aldrei orðið annað en Guð-
mundur á Bláa.
En hvaða blámi er þetta? Er það
blámi heiðríkjunnar sem kvöldroð-
inn hangir í héma úti á flóanum,
eða er það blámi sakleysisins í aug-
um drengsins sem heldur að allt sé
gott á meðan ekki er sparkað í
hann oftar en góðvild hans þolir?
Nei, og þó, því ótrúlegt þykir mér
að Guðmundur hafi nokkun tímann
gripið í tómt þegar hann óafiritandi
beitti góðvild sinni, hrekkleysi eða
hreinskilni. Með nafngiftinni er átt
við Guðmund á Bláa bandinu, kær-
leiksheimilinu sem ruddi heilbrigð-
um ofdrykkjuvörnum braut á Is-
landi. Á öðru ári AA-samtakanna
hér á landi gengust þeir Jónas og
Guðmundur fyrir stofnun þessa
menningarfyrirbæris í hópi 25
áhugamanna, en Guðmundur sá um
reksturinn á meðan stætt var. Síðan
flutti hann sig um set og bjó um
Bláa bandið uppi í Víðinesi og fóstr-
aði það þar uns hann féll frá.
Minning mín um vin minn Guð-
mund á Bláa getur ekki dofnað á
meðan verk hans tala allt í kring
um mig. Hvort Bob og Bill voru
innblásnir af guði, hvort Jónas og
Guðmundur voru verkfæri guðs í
þeirri viðleitni að ryðja bróðurkær-
leik Frelsarans braut meðal okkar
drykkjumannanna skiptir ekki eins
miklu og hitt, að um farveginn sem
þessi óskabörn hamingjunnar
ruddu, hefur lífshamingjan streymt
til hundraða íslenskra heimila og
þúsunda íslendinga sem af mis-
skilningi og tepruskap eða tíma-
bundinni geðtruflun, hafa reynt að
fela sig fyrir sjálfum sér og sam-
ferðamönnum sínum.
Guðmundur meir en taldi það
. sjálfgefið að honum bæri að flytja
boðskap AA-samtakanna til þeirra
sem enn þjást, hann var svo sam-
gróinn þessari köllun sinni að hon-
um fannst ekki taka því að orða
það, og ef honum hefði verið bent
á að blómin spryttu í sporum hans
þá hefði hann bara snýtt sér og
tekið í nefið.
Megi ég minnast Guðmundar
jafn lengi og ég greini blámann
hérna yfír flóanum og ef ég ber
gæfu til að skynja vonina sem
kvöldroðinn kveikir, jafnvel vissuna
um betri dag að morgni, þá hefí
ég ekki til einskis orðið skjólstæð-
ingur Guðmundar.
Steinar Guðmundsson
Hann hafði verið kallaður á vett-
vang til þess að bjarga, koma vitinu
fyrir tvo lagsbræður — sem voru
komnir í vítahring og lentir inni í
myrkrinu. Svo virtist sem þeim fé-
lögum væri orðið um megn að
stjórna eigin lífí.
Þetta gerðist í húsi í Reykjavík
fyrir langa löngu.
Hann birtist þarna á köldu vetr-
arkvöldi, og um leið og hann kom
inn úr dyrunum, fylltist stofan af
góðleik, sem lýsti upp umhverfið.
Þessi mynd af Guðmundi Jóhanns-
syni hefur aldrei horfíð úr hugan-
um. Hann gaf sér tíma. Hann virt-
ist gjörsamlega æðrulaus — smbr.
bænina um rósemi hugans, sem
enginn getur náð nema með þrot-
lausri andlegri þjálfun og egghvöss-
um vilja. Ef til vill var þetta í fyrsta
skipti, sem náðist örlítil snerting
við töfrasprota og líflinu AA-hug-
sjónarinnar — og það orkaði eins
og ekkert væri eðlilegra. En síðan
hafa mörg vötn fallið til sjávar og
sum gruggug.
Á þessari stundu með Guðmundi
varð til neisti, sem alltaf leyndist
og var fyrir hendi, þegar gangan
um „betri leið“ hófst og fyrstu
„sporin" stigin inn í birtuna örfáum
árum seinna og svo aftur löngu
löngu seinna. Hjálparleiðir Guð-
mundar fólust alltaf í einhvers kon-
ar fy'arstýringu og óbeinni andlegri
leiðsögn. Hann hvorki setti sig í
stellingar né prédikaði. Hann gaf
hins vegar mikið og það, sem hann
gaf, var trú og kærleikur. Hann
beitti engum þrýstingi. Þó hefur
hann örugglega verið skapmaður —
ella hefði jákvæðra áhrifa hans
ekki gætt í hjálparstörfum hans öll
þessi ár eða frá því að AA var stofn-
að á íslandi 1954. Störfum hans
hefði mátt líkja við óð til lífsins.
Það var ekki hægt annað en að
láta sér þykja vænt um hann frá
fyrstu tíð, og þeirri væntumþykju
fylgdi virðing. Það hefði verið erfítt
upp frá því að láta hann sjá sig í
annarlegu ástandi af völdum Dion-
ysosar.
Árin liðu. Og alltaf var Guð-
mundur hittur á lífsleiðinni annað
veifið — svo er guði fyrir að þakka.
Hann var á vissan hátt einhver
óvenjulegasti, en jafnframt yfírlæt-
islausasti brautryðjandi — spor-
göngumaður AA-lífsstefnunnar hér
á íslandi. Um hann mætti segja
það, sem stendur í ljóði Davíðs:
„Leggur loga bjarta — frá hjarta
til hjarta / um himinhvelin víð“.
Að Hæðardragi,
Steingrímur St. Th. Sigurðsson
Ef ég væri spurður hvað væri
það versta sem ég hefði reynt um
dagana, væri svarið einfalt: Eftir-
köst áfengisdrykkju. Þetta sá og
þekkti vel Guðmundur Jóhannsson
sem nú er fallinn frá. Hann var
einn af stofnendum AA-samtak-
anna og einn af stjómarformönnum
vistheimilisins í Víðinesi. Hin
síðustu lífsár lagði hann sig mjög
fram við að aðstoða þá ógæfusömu
einstaklinga sem áfengið hefur náð
yfírtökum á. Oftlega er þessi aðstoð
vanmetin af ýmsu fólki. Eins vill
mönnum oft gleymast, er lífa við
góð skilyrði, að þeir hafí á sínum
tíma notið hjálpar. Verður mér þá
hugsað til Guðmundar. Hann var
mannkostamaður og einstaklega
jákvæður, hreinn og beinn í öllum
samskiptum. Yfírborðsmennska var
ekki til í hans fari. Öll hans fram-
koma einkenndist af hógvært, án
þess að hann væri hátíðlegur, held-
ur var hann jafnaðarlega léttur í
viðmóti.
Ástvinum hans öllum votta ég
einlæga hluttekningu. Guð blessi
minningu Guðmundar Jóhannsson-
ar.
Þorgeir Kr. Magnússon
t
SIGRÍÐUR BRYNJÓLFSDÓTTIR,
frá Starmýri,
Álftafirði,
síðasttil heimilis á hjúkrunarheimilinu Skjóli,
verður jarðsungin frá Fossvogskirkju föstudaginn 19. maíkl. 10.30.
Sigríður Eyþórsdóttir, Jón Arnalds
og frœndsystkini hinnar látnu.
t
KRISTJÁN PÁLL KRISTJÁNSSON
frá Vallaborg,
ísafirðl,
Bergþórugötu 61,
Reykjavík,
verður jarðsunginn fimmtudaginn 18. maí kl. 10.30 frá Fossvogs-
kirkju.
Sigurrós Anna Kristjánsdóttir, Magnús Guðmundsson,
Gíslfna Lára Kristjánsdóttir,
Markús Kristjánsson.
t
Utför föður okkar og tengdaföður,
JÓNS INGA GUÐMUNDSSONAR
sundkennara,
fer fram frá Langholtskirkju föstudaginn 19. maí kl. 13.30.
Þröstur Jónsson,
Kristján Örn Jónsson,
Guðmundur Haukur Jónsson,
Guðrún Jónsdóttir,
Hafdfs Jónsdóttir Bridde,
Lúther Jónsson,
Ellý Kratsch,
Þórunn Júlíusdóttir,
Jóhanna Benediktsdóttir,
Anna Atladóttir.
t
Bróðir minn og fósturbróðir,
GUNNLAUGUR STEFÁNSSON
frá Akurseli,
Lönguhlfð 1d,
Akureyri,
verður jarðsunginn frá Skinnastaðakirkju í Öxarfirði laugardaginn
20. maí kl. 14.00.
Fyrir hönd ættingja,
Sigþrúður R. Stefánsdóttir,
Hulda J. Vilhjálmsdóttir.
t
Innilegar þakkir til þeirra, sem sýndu okkur samúð við fráfall og
útför eiginkonu minnar, móður, tengdamóður, ömmu og
langömmu,
KRISTlNAR SNÆBJÖRNSDÓTTUR,
Hjallavegi 54.
Sérstakar þakkir til hjúkrunarfólks á Hrafnistu, deild 3.
Guð blessi ykkur öll.
Baldvin V. Jóhannsson,
Halldór Ágústsson,
Þurfður Axelsdóttir,
Sigurjón, Kristfn, Linda, Diljá.