Morgunblaðið - 31.10.1989, Blaðsíða 20

20 MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 31. OKTÓBER 1989
Kemst Timman upp á milli K-anna?
___________Skák
Margeir Pétursson
HOLLENSKI stórmeistarinn
Jan Timman mun í marz heyja
einvígi við Anatoly Karpov um
áskorunarréttinn á Gary Kasp-
arov, heimsmeistara. Timman
er þar með síðasta von þeirra
sem telja að nóg sé komið af
einvígjum Kasparovs og
Karpovs, en þau voru háð ár-
lega frá 1984 til 1987 og voru
alls tefldar 120 skákir í þeim
flórum. Að sjálfsögðu hlýtur
Karpov þó að teljast nyög sig-
urstranglegur í einvíginu við
Timman. Mér telst svo til að á
þessu ári og því síðasta hafi
þeir alls teflt 10 skákir, Karpov
vann hvorki meira né minna
en sex þeirra, en fjórum lauk
með jafntefli.
Timman verður því að undirbúa
sig sérstaklega vel til að eiga
minnstu möguleika. Hann er samt
mjög vel að þessu tækifæri kom-
inn, hefur í tíu ár verið í allra
fremstu röð vestrænna skák-
manna, en aldrei staðið undir þeim
væntingum sem gerðar voru til
hans í heimsmeistarakeppninni
fyrr en nú.
Sigur hans á Speelman var
mjög verðskuldaður, þótt naumur
væri, 414 gegn 34. Timman var
með mjög góðar stöður í sex
fyrstu skákunum, en tókst aðeins
að vinna eina þeirra. Taflmennska
hans í þeirri sjöundu var hins
vegar léleg og öllum á óvart náði
Speelman að jafna metin. í síðustu
skákinni tókst Englendingnum
loksins að fá teflandi stöðu út úr
byijuninni, en honum hélst illa á
stöðuyfirburðunum og lék þeim
alla leið niður í tap. Sögðu gár-
ungar í hópi skáksérfræðinga að
hann væri búinn að gleyma því
hvemig ætti að tefla, öðmvísi en
rambandi á barmi glötunar.
í hinu einvíginu var talið fyrir-
fram að möguleikar Jusupovs
gegn Karpov væm álíka miklir
og lambs sem leitt er til slátmn-
ar. Það fór á aðra lund, naumur
sigur Karpovs, 414 gegn 34 í þessu
einvígi er einn af mestu heppnis-
sigmm skáksögunnar. Undirbún-
ingur hans var greinilega lítill eða
enginn, hann lenti oft í tímahraki
og lék á stundum gróflega af sér.
Það virðist sem frábær undirbún-
ingur og skapfesta Jusupovs hafi
komið honum í opna skjöldu.
Karpov komst þó upp með þetta
með því að hanga hvað eftir ann-
að á hartnær töpuðum stöðum og
taka sig að lokum saman í andlit-
inu og vinna síðustu skákina.
Karpov hefur varið töluvert
miklu af tíma sínum að undanf-
ömu til félagsmála, er t.d. einn
af 2.300 þingfulltrúum í Sov-
étríkjunum. Skákin hefur hins
vegar greinilega setið á hakanum
þetta árið, það sést bæði á lakari
árangri hans en áður og tafl-
mennsku hans, sem er ófrumleg
og stöðnuð í samanburði við
heimsmeistarann sjálfan. Ef
Karpov heldur áfram að slá slöku
við, gæti Timman átt vissa mögu-
leika í einvígi þeirra í marz og
möguleikar Karpovs í heimsmeist-
araeinvígi að ári eru sáralitlir
nema breyting verði til hins betra.
8. einvígisskákin:
Hvítt: Jonathan Speelman
Svart: Jan Timman
Enski leikurinn
1. Rf3 - RfB 2. c4 - c5 3. Rc3
— Rc6 4. d4 — cxd4 5. Rxd4 —
e6 6. g3 - Db6 7. Rdb5!?
Þessi leikur hefur varia sézt
áður. Flestir leika 7. Rb3 án um-
hugsunar.
7. — Re5 8. Bg2 — a6
Ef svartur þiggur peðið og leik-
ur 8. — Rxc4 veldur 9. Da4 hon-
um töluverðum óþægindum.
9. Da4 - Hb8
Fræðibækur mæla hér með 9.
— Bc5, en mig grunar að Speel-
man hafi ætlað að svara þeim
leik með 10. 0-0 — Hb8 11. b4!?
10. Be3! - Bc5
Eftir þetta nær Speelman þægi-
legum stöðuyfirburðum í drottn-
ingalausu miðtafli og vinnur þar
með sinn fyrsta byijanafræðilega
sigur í einvíginu og var ekki
seinna vænna! 10. — axb5 11.
Bxb6 — bxa4 12. Bc7 eða 10. —
Dd8 11. c5!? - axb5 12. Da7 lít-
ur illa út á svart og eru reyndar
dæmigerðar Speelman-brellur.
11. Bxc5 — Dxc5 12. Da3 —
Dxa3 13. Rxa3 - d6 14. f4 -
Rc6 15. 0-0-0 - Ke7 16. Hd2 -
Rb4 17. Bf3 - Bd7 18. Hhdl -
d5
Um annað var ekki að ræða,
enda hefði svartur einhveijar
bætur fyrir peð eftir 19. cxd5 —
Rfxd5 20. Bxd5 - exd5 21.
Rxd5n— Rxd5 22. Hxd5 — Be6
23. He5. Speelman vill því ekki
taka af skarið en reynir að vinna
peðið undir hagstæðari kringum-
stæðum.
19. g4 - Bc6 20. g5 - Re4 21.
Hd4 - Hbc8 22. Rabl?
Speelman ofmetur stöðuna al-
veg með þessu og yfirsést öflugur
mótspilsmöguleiki svarts. Eftir
hið sjálfsagða 22. Bxe4 — dxe4
er ljóst að hvítur getur teflt til
vinnings nokkurn veginn áhættu-
laust, t.d. með 23. Rc2 — a5 24.
Kbl!?
22. - Rc5 23. cxd5
23. - Rxa2+!
Heldur en ekki óþægilegur
hnykkur. Eftir 24. Rxa2? — Rb3+
25. Kc2 - Ba4+ 26. Rc3 - Rxd4+
vinnur svartur.
24. Kc2 - Rxc3 25. Rxc3 -
exd5 26. Rxd5+— Bxd5 27.
Hxd5 - h6!
Eftir þetta eru möguleikar
svarts sízt lakari, en Speelman
virðist ekki gera sér grein fyrir
því. Aðrar skýringar geta ekki
komið til greina á næsta leik
hans, en hann hafi ennþá verið
að tefla til vinnings. Eftir hið sjálf-
sagða 28. h4 virðist staðan u.þ.b.
í jafnvægi.
28. b4? - Re6+ 29. Kb3 - Hc7
30. gxh6 — Hxh6 31. He5 —
Hxh2 32. Hdd5 - g6 33. Hc5 -
Hd7 34. Hcd5 - Hc7 35. Hc5 -
Hd7 36. Hcd5 - Hxd5 37. Bxd5
- b6 38. Bb7?! - Kd6 39. Hd5+?
í 38. leik hefði Speelman átt
töluverða jafnteflismöguleika í
hróksendataflinu eftir 38. Bxe6
og hér missir hann endanlega af
strætisvagninum er honurn láist
að leika 39. e3. Nú nær Timman
tímamörkunum með tiltölulega
léttunna stöðu og örvæntingar-
fullar tilraunir Speelmans til að
klóra í bakkann þarfnast ekki
skýringa.
39. - Kc7 40. Bxa6 - Rxf4 41.
Hd2 - Hh5 42. Bc4 - Í6 43.
Hd4 - Hf5 44. Ka4 - g5 45.
e3 - Rg2 46. Bb5 - Rxe3 47.
Hd7+ - Kc8 48. Hf7 - Hf4 49.
Bd3 - Rd5 50. Kb5 - Kd8 51.
Bh7 - Re7 52. Hf8+ - Kd7 53.
Ka6 - Rd5 54. Hf7+ - Kd6 og
hvítur gafst upp.
Vaganjan varð
Sovétmeistari
Sovétmeistaramótið í ár var
ekki eins vel skipað og oft áður.
Hinn 38 ára gamli Rafael Vaganj-
an náði að hrista af sér slenið
eftir neðsta sætið á heimsbikar-
mótinu í Skellefteá og sigra, þrátt
fyrir tap gegn helsta keppinaut
sínum; Alexander Beijavsky,
stigahæsta þátttakandanum. Úr-
slitin: 1. Vaganjan 9 v. af 15
mögulegum, 2.-5. Beljavsky, Gelf-
and, Dolmatov og Eingorn Sé v.
6.-7. Lemer og Oll 8 v. 8.-9. Aseev
og Dreev 714 v. 10.-12. G. Ge-
orgadze, A. Sokolov, Tukmakov 7
v. 13.-14. Balashov og Dvoiris
614 v. 15.-16. Malanjuk og Smirin
6 v. Mjög jafnt mót, þar sem
ungu mennirnir Oll, Dreev og
Aseev stóðu sig mjög vel, allt
nýliðar í úrslitunum, en Andrei
Sokolov má muna sinn fífil fegri,
stjarna hans hefur dalað mjög
eftir að hann tefldi til úrslita við
Karpov um áskorunarréttinn á
heimsmeistarann, snemma árs
1987.
Afhroð Islands í
áttalandakeppninni
Danir sigraðu mjög óvænt í
áttalanda keppninni, sem haldin
var í síðasta sinn í Aabybro á
Norður-Jótlandi. íslendingar áttu
langstigahæstu keppendurna á
öllum borðum, nema kvennaborð-
inu, en náðu samt aðeins fjórða
sæti. Allt frá upphafí hefur þátt-
taka íslands í þessari keppni verið
samfelld sorgarsaga, tvívegis
urðu íslensk lið neðst og 1983
þegar við vomm síðast með,
misstum við af efsta sætinu með
klaufalegu stórtapi fyrir Dönum
í síðustu umferð.
í þessári síðustu keppni voru
vonir bundnar við íslenska liðið,
en það gekk vægast sagt allt á
afturfótunum, þrátt fyrir að við
hálfgerð B- og C-lið hinna land-
anna væri að eiga. Pólveijar voru
þó nokkurn veginn með sitt bezta
lið. Úrslit: 1. Danmörk 27114 v. 2.
V- Þýzkaland 27 v. 3. Pólland 26
v. 4. ísland 2114 v. 5. Svíþjóð 2014
6. Noregur 18 v. 7. Finnland 17
v. 8. Færeyjar 104 v.
Árangur einstakra liðsmanna
íslands: Jóhann Hjartarson 2 v.,
Margeir Pétursson 4 v., Helgi
Ólafsson 5 v., Jón L. Árnason 5
v., Guðfríður Lilja Grétarsdóttir 2
v., Hannes Hlífar Stefánsson 314
v. Væntanlega geta stjórn Skák-
sambandsins og liðsmenn dregið
þá ályktun af þessari höijnung
að velja beri íslenska landsliðinu
og einstökum skákmönnum verð-
ug viðfangsefni, þar sem eitthvað
er að vinna, en ekki öllu að tapa.
Ný frímerki 9. nóv. nk.
________Frímerki_____________
Jón Aðalsteinn Jónsson
Fyrir stuttu sendi Póst-og síma-
málastjórnin út tilkynningu, þar
sem boðuð er útgáfa fjögurra nýrra
frímerkja fimmtudaginn 9. nóv. nk.
Er hér um að ræða tvo flokka eða
tvær seríur. Um leið og myndir af
þessum frímerkjum birtast með
þessum þætti, er einsætt að minn-
ast á þau fáum orðum.
Tvö frímerki eru í hvorum
flokki. Fyrri flokkurinn er til að
minnast þess, að fyrir réttum
hundrað árum var Hið íslenzka
náttúrufræðifélag stofnað eða hinn
16. júlí 1889. Er það elzta og
stærsta áhugamannafélag um ís-
lenzka náttúru. í tilkynningunni
segir, að á árinu 1887 hafi verið
stofnað íslenzkt náttúrufræðifélag
í Kaupmannahöfn og hafí Stefán
Stefánsson grasafræðingur og síðar
skólameistari á Akureyri verið
MÁL og menning hefúr gefið út
bókina Samband við miðaldir,
sem er kennslubók í íslandssögu
frá landnámi til siðaskipta.
f kynningu útgefanda segir m.a.:
„Samband við miðaldir er nýstárleg
kennslubók að því leyti að henni er
ætlað að sameina nám í íslenskri
miðaldasögu og frumatriðum sagn-
fræðilegra aðferða. Lögð er áhersla
á að lesendur kynnist frumheimild-
um og læri að lesa úr þeim. Sú
þekking ætti að nýtast þeim í ýms-
frumkvöðull að stofnun þess ásamt
Birni Bjarnarsyni, síðar sýslu-
manni. Það var einmitt Björn, sem
stofnaði Listasafn íslands árið
1884, en þess var minnzt af ís-
lenzku póststjóminni með frímerkj-
aútgáfu árið 1984. Þá birtist mynd
af Birni á 12 kr. frímerki.
Stofnun Hins íslenzka náttúru-
fræðifélags í Reykjavík verður eink-
um rakin til elju Stefáns og áhuga
á íslenzkri náttúm. Þess vegna var
mynd af honum valin á 21 króna
frímerki í þessum flokki. Þar sem
grasafræði var sérgrein hans, fer
vel á því, að blóm er látið prýða
þetta merki.
Á hinu frímerkinu í þessum
flokki, 26 kr. frímerki , er mynd
af Bjarna Sæmundssyni. Hann varð
náttúrufræðingur frá Kaupmanna-
hafnarháskóla 1894 og kenndi síð-
an iengi við Lærða skólann í
Reykjavík. Hann var þjóðkunnur
fyrir brautryðjandastarf sitt í fiski-
rannsóknum Islendinga. Því er vel
um öðrum greinum en sagnfræði.
Fjölmargar ljósmyndir og skýr-
ingarteikningar eru í bókinni og
ábendingar um frekara lesefni
fylgja í hveijum þætti, auk ítar-
legra skráa í bókarlok. Bókin á því
erindi til allra sem unna íslenskri
sögu, þó hún sé samin sem kennslu-
bók.“
Samband við miðaldir varð til á
námskeiðum í sagnfræði til kandíd-
atsprófs við Háskóla íslands, þar
sem sagnfræðinemar gerðu ýmsum
þáttum sögunnar skil undir verk-
við hæfi að hafa mynd af syndandi
fiskum á þessu frímerki.
Aðaltilgangur með stofnun Hins
íslenzka náttúnjfræðifélags var að
koma upp náttúrugripasafni. Varð
þegar á fyrstu árum þess til allgott
safn. Lengst af var þetta safn til
húsa í Safnahúsinu við Hverfisgötu,
en félagið hafði ekki bolmagn til
þess að byggja hús yfir það. Árið
1947 var safnið svo gefið ríkinu
með því skilyrði, að sérstakt hús
yrði byggt yfir það. Enn hefur það
samt ekki orðið, eins og vill verða
með margt af því, sem ríkið á að sjá
um.
Náttúrugripasafnið var gott safn
og félaginu til sóma þá hálfu öld,
sem það rak það. Mun einkum
mega þakka það Bjarna Sæmunds-
syni, en hann sá um safnið í 39 ár.
Auk þess var hann formaður félags-
ins í 35 ár.
Félagið hefur gefið út tímaritið
Náttúrufræðinginn frá 1931.
Þessi frímerki eru teiknuð af
stjórn Gunnars Karlssonar prófess-
ors. Gunnar hafði síðan umsjón með
lokafrágangi verksins. Eftirtaldir
sagnfræðinemar sömdu bókina með
Gunnari: Axel Kristinsson, Brynjar
Viborg, Helgi Hannesson, Jón Viðar
Sigurðsson, Magnús Hauksson,
Magnús Þorkelsson, Margrét Guð-
mundsdóttir, Óðinn Jónsson, Ragn-
heiður Mósesdóttir og Þorleifur
Óskarsson.
Bókin er 266 blaðsíður að stærð.
Prentsmiðjan Oddi hf. sá um filmu-
vinnu og prentun.
Tryggva T. Tryggvasyni, en frí-
merki frá hans hendi eru ekki
ókunn söfnurum. Þennan sama
dag koma svo út síðustu frímerki
ársins, Jólafrímerkin 1989. Sá, sem
hefur teiknað þau, er Jóhannes Jó-
hannesson listmálari. Hann stund-
aði nám í myndlist bæði í Banda-
ríkjunum og á Ítalíu og hefur hald-
ið fy'ölda málverkasýninga hér
heima og erlendis. Hann hefur
lengi verið starfsmaður Listasafns
ríkisins Myndefni þessara tveggja
jólafrímerkja er jólastemmning.
Annars vegar er María með Jesú-
barnið á 21 kr. merkinu og vitring-
arnir þrír frá Austurlöndum á 26
kr. merkinu. Eftir myndum að
dæma virðast þessi jólafrímerki fal-
íeg, bæði teikning og litir. Þar sem
myndefnið er hefðbundið jólaefni,
er tæplega að búast við öðru en
þau falli öllum eða flestum í geð.
Þessi fjögur frímerki eru prentuð
hjá Courvoisier S.A. í Sviss í rasta-
djúpþrykki (héliogravure) og 50
merki í örk. Þar sem þau henta öll
sem burðargjald undir kort og al-
menn bréf innanlands og til Norður-
landa, eiga þau eftir að koma fyrir
sjónir almennings á næstu mánuð-
um.
Fuglafrímerki í gjafamöppu
Með tilkynningu póststjórnarinn-
ar fylgdi svo tilkynning um sérstaka
möppu með Ijórum fuglafrímerkjum
frá þessu ári. Er hún hugsuð sem
gjafamappa og kostar 200 krónur.
Póststjórnin hefur áður gefið út
gjafamöppur með blómamerkjum.
Þar sem svokölluð mótífsöfnun er
orðin mjög útbreidd um allar álfur,
t. d. söfnun frímerkja með blómum
og dýrum, verður þessi mappa ör-
ue-ulecra vel beein til eiafa.
Kennslubók í Islandssögu