Morgunblaðið - 01.11.1989, Qupperneq 1

48 SIÐUR B
STOFNAÐ 1913
249. tbl. 77. árg.MIÐVIKUDAGUR 1. NOVEMBER 1989
kvæði um forsetakjör
Búdapest. Frá Onnu Bjarnadóttur, fréttaritara Morgunblaðsins.
UNGVERSKA þingið samþykkti í gær með 294 atkvæðum gegn sjö
að halda þjóðaratkvæðagreiðslu þann 26. nóvember um hvenær forseti
landsins verður kjörinn.
Leiðtogar risaveldanna koma saman til fimdar í byrjun desember:
Ræðast við um borð í her-
skipum á Miðjarðarhafi
Moskvu. Wasliington. Reuter, The Daily Telegraph.
LEIÐTOGAR risaveldanna, þeir George Bush Bandaríkjaforseti og
Míkhaíl S. Gorbatsjov, aðalritari sovéska kommúnistaflokksins, munu
koma saman til óformlegs fundar 2. og 3. desember og fara viðræðurn-
ar fram til skiptis um borð í bandarísku og sovésku herskipi á Miðjarð-
arhafi. Var skýrt frá þessu samtímis í gær í Moskvu og Washington.
Þetta verður fyrsti fimdur Bush og Gorbatsjovs frá því sá fyrrnefhdi
sór embættiseið Bandaríkjaforseta í janúar á þessu ári.
Herkvaðningu mótmælt
Reuter
Hópur fólks kom saman í Vilnu, höfuðborg Sovét-
lýðveldisins Litháen, í gær til að mótmæla því að
ungir menn væru kvaddir til þjónustu í Rauða hern-
um. Sovéska Tass-fréttastofan greindi frá því í gær
að ungir menn í nágrannalýðveldinu Lettlandi
væru teknir að hafa að engu herkvaðningu yfir-
valda. Sagði í fréttinni að mennirnir neituðu að
gegna herþjónustu á þeim forsendum að herafli
Sovétstjórnarinnar væri setulið í Eystrasaltsríkjun-
um þremur.
Ungverjaland:
Samþykkja þjóðarat-
Kosningarnar verða haldnar þann
7. janúar á næsta ári ef þjóðin ákveð-
ur að ganga að kjörborðinu fyrir
næstu þingkosningar, sem væntan-
lega verða í mars. Að öðrum kosti
mun þingið kjósa forseta er það kem-
ur saman. Talið er að Ungveijar kjósi
að velja forseta beinni kosningu.
Fulltrúar stjórnarinnar og stærsti
stjórnarandstöðuhópurinn, Lýðræð-
Reuter
Ozal kjörinn
forseti
Tyrkneska þingið kaus í gær
Turgut Ozal í embætti forseta
landsins með 263 atkvæðum
en alls sitja 450 manns á þing-
inu. Stjórnarandstaðan hunsaði
kosninguna en hún telur flokk
Ozals hafa misnotað aðstöðu
sína til að sjá óvinsælum leið-
toga fyrir traustri valdastöðu
næstu sjö árin.
Sjá ennfremur: „Sagður
stefha að. . . á bls. 20.
ishreyfingin, höfðu komið sér saman
um að þjóðin ætti að kjósa sér for-
seta beinni kosningu fyrir þingkosn-
ingarnar en samtök ftjálsra demó-
krata og ungir demókratar söfnuðu
yfir 100.000 undirskriftum m.a. til
stuðnings því að forsetinn yrði kjör-
inn af þingheimi.
Nafni ungverska kommúnista-
flokksins vat' breytt á síðasta þingi
hans og nefnist hann nú Sósíalista-
flokkur Ungvetjalands. Umbóta-
sinnar gáfu í skyn að þorri stuðnings-
manna gamla flokksins myndu
ganga í þann nýja. En samkvæmt
frétt í ungversku blaði í gær hafa
aðeins 15.000 manns skráð sig í
hann en 120.000 manns lýst því yfir
að þeir styðji enn gamla flokkinn.
Bush sagði á fundi með frétta-
mönnum í gær að ekki væri gert ráð
fyrir því að samningar yrðu undirrit-
aðir á fundinum og tók utanríkisráð-
herra Sovétríkjanna, Edúard She-
vardnadze, í sama streng á blaða-
mannafundi í Moskvu. „Leiðtogarnir
vilja kynnast betur og vonast til að
öðlast aukinn skilning hvor á sjónar-
miðum annars," sagði Shevardnadze.
Bush Bandaríkjaforseti sagði að
formlega hefðu engin tiltekin um-
ræðuefni verið ákveðin og þykir þetta
minna nokkuð á leiðtogafundinn í
Reykjavík árið 1986. Hugmyndin
væri sú að gefa þeim kost á að ræða
saman í ró og næði og teldist þetta
því ekki formlegur leiðtogafundur.
Viðræðurnat- myndu snerta flest öll
svið samskipta risaveldanna og ráð-
gjöf og efnahagsaðstoð Bandaríkja-
manna í Austur-Evrópu.
Bush hafði fram til þessa sagt að
Prentsmiðja Morgunblaðsins
ástæðulaust væri að hann og Gorb-
atsjov kæmu saman til fundar fyrr
en ttyggt væri að slíkur fundur skil-
aði árangri. Aðspurður um þetta
kvaðst Bush hafa ráðfært sig við
leiðtoga aðildarríkja Atlantshafs-
bandalagsins og bætti við að hin öra
þróun í átt til lýðræðis í Austur-
Evrópu hefði einnig sannfært sig um
að rétt væri að nýta þetta tækifæri.
Edúard Shevardnadze tók fram
að fundurinn í desember breytti engu
um fyrirhugaðan fund leiðtoganna
næsta sumar. Sá fundur var ákveð-
inn er utanríkisráðherrar risaveld-
anna ræddu saman í bjálkakofa í
Wyoming-ríki í Bandaríkjunum í
septembermánuði en leiðtogar risa-
veldanna hafa aldrei áður komið
saman til fundar á hafi úti eins og
nú hefur verið ákveðið. Hins vegar
ræddust Roosevelt Bandaríkjaforseti
og Winston Churchill, forsætisráð-
herra Bretlands, við um borð í her-
skipi undan strönd Nýfundnalands í
ágústmánuði árið 1941 og hafði
Churchill viðdvöl hér á landi á heim-
leiðinni.
Flugmóðurskip
í erfiðleikum
Washington. Reuter.
ÞRJÁ menn tók út af bandaríska
flugnióðurskipiuu Dwiglit D. Eis-
enhower í gær er skipið lenti í
miklu illviðri skammt undan
strönd Norður-Karólínu.
Eins manns vat- saknað í gær-
kvöldi. Tæplega 40 flugskeyti ultu
fyrir borð og sukku á miklu dýpi.
Talsmaður flotastjórnar Banda-
ríkjanna sagði að flugskeytin hefðu
ekki verið búin kjarnahleðslum og
stafaði því engin hætta af þeim.
Sovéskur vísindamaður á ráðstefiiu í Noregi:
Ofveiði og sprengingar á hafsbotni
eyðilögðu fiskstofiiana í Barentshafí
Fiskstofharnir í Barentshafi hrundu vegna ofveiði og einnig
vegna jarðeðlisfræðilegra rannsókna og sprenginga á hrygning-
arstöðvunum. Keniur þetta frani í viðtali ýmissa norskra blaða
við sovéska sjávardýralíflræðinginn Gúennadíj Matísjov en hann
var einn af frummælenduin á ráðstefnu í Björgvin um fiskveiðar
og olíuvinnslu á hafí úti. Sagði Matísjov, að nú væri ekkert
annað til ráða en að friða Barentshafið að mestu næsta áratug.
Matísjov, sem starfar við há-
skólann í Múrmansk, sagði ein-
faldlega, að upplýsingar sovéskra
stjórnvalda um veiðina í Barents-
hafi væru rugl, veiðin hefði verið
miklu meiri en þar kæmi fram,
bæði hvað varðaði þorsk og
loðnu. Sagði hann, að Norðmenn
ættu líka að þora að viðurkenna,
að þeir hefðu gerst sekir um
þennan „glæp“, sem rányrkjan
væri.
Matísjov lagði áherslu á, að
ofveiðinni væri fyrst og fremst
um að kenna hvernig komið væri
en bætti því síðan við, að fyrst
nú væru menn farnir að átta sig
á skelfilegum áhrifum olíuvinnsl-
unnar á fiskstofnana í Barents-
hafi. Við jarðeðlisfræðilegar
rannsóknir þar á síðustu 25 árum
hefðu öflugar sprengjur verið
sprengdar á hafsbotninum, oft á
sjálfum hrygningarstöðvunum,
og stundum hver á fætur ann-
arri með 20 sekúndna millibili.
Afleiðingin væri sú, að vegna
höggbylgjunnar dræpist allt
kvikt á stóru svæði.
Upplýsingar Matísjovs um
áhrif sprenginga á hafsbotni á
fiskstofna og einkum ungviðið
eru ekki alveg nýjar af nálinni
því að sjómenn á Nýfundnalandi
hafa lengi haldið því sama fram
en Matísjov sagði, að auk þessa
kæmi margt fleira til. Nefndi
hann kjarnorkusprengingar Sov-
étmanna neðanjarðar á Novaja
Zemlja, aukna geislavirkni og
efnamengun, sem bærist með
Golfstraumnum norður í Bar-
entshaf og stórauknar siglingar
og óhreinsaðan úrgangur frá so-
véskum herbækistöðvum á Kola-
skajja.
Ohætt et' að segja, að ræða
Matísjovs hafi vakið athygli í
Noregi enda hafa Sovétmenn
aldrei fyrr viðurkennt neina of-
veiði í Barentshafi. Upplýsingar
hans um áhrif sprenginganna
hafa líka minnt norska sjómenn
á, að á árunum 1985 og ’86 var
svo mikið af þorskseiðum í Bar-
entshafi, að gert var ráð fyrir
stórauknum veiðum eftir nokkur
ár. Þær vonir hafa algerlega
brugðist og í yfirstandandi rann-
sóknarleiðangri 15 norskra tog-
ara og tveggja hafrannsókna-
skipa hefur komið í Ijós, að svarta
skýrsla frá því fyrir tæpum mán-
uði er síst orðum aukin.