Morgunblaðið - 02.11.1989, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 2. NÓVEMBER 1989
Grunnskólinn —
nýr grundvöllur
Þakkarávarp og fróðleiksmolar
eftir Svavar Gestsson
Viktor Guðlaugsson skrifað góða
og kjarnyrta grein um gi-unnskól-
ann í þetta blað. Mér finnst gallinn
á grein hans vera sá að hann gerir
of lítið úr því sem vel er gert í skól-
unum, en það er hins vegar rétt
hjá honum að skólinn býr að mörgu
leyti við slakan aðbúnað. Það sem
veldur er að mínu mati einkum
þetta:
Mótun steliiu
1. I fyrsta lagi það að ekki hefur
verið mótuð stefna um forgangs-
verkefni í skólamálum fyrr en nú
að unnið er að því.
2. Að ár hins mikla hagvaxtar
liðu hjá án þess að aukið væri við
hlut skólans; þvert á móti var þá
um verulegan samdrátt að ræða til
skólamála sem einkum birtist í
lækkandi launum kennara.
Á því ári sem liðið er frá því að
ég kom til starfa í menntamálaráðu-
neytinu hefur reynst óhjákvæmilegt
að taka á sparnaði í skólakerfinu.
Eins og allir vita og líka Viktor
stafar það ekki af öðru en hinu
almenna efnahagsástandi sem
Sjálfstæðisflokkurinn skildi eftir sig
og eftir fimm ára óstjórn í efna-
hagsmálum. Vandinn var í stuttu
máli þessi:
1. Þrátt fyrir samfellt góðæri í
tvö ár, það mesta sem sögur fara
af og nemur á núvirði um 50 millj-
örðum króna í hagvöxt, var safnað
skuldum við útlönd og ríkissjóður
var rekinn með halla.
2. Vaxtaokrið var í algleymingi
sem birtist í gjaldþrotum fyrirtækja
og heimila og um leið stórfelldum
félagslegum vandamálum sem
Viktor kannast örugglega við úr
sínum skóla. Það var því megin-
verkefni ríkisstjórnarinnar frá þvi
að hún hóf að skapa aðstæður í
þjóðarbúinu, nýjan grundvöll, svo
unnt yrði að halda áfram á braut
uppbyggingar meðal annars í skóla-
málum strax og þessi nýi grundvöll-
ur þjóðarbúsins hefði skapast.
Það voru því erfiðar ytri aðstæð-
ur og hallarekstur á ríkissjóði og
vaxtaokrið sem höfðu það í för með
sér að óhjákvæmilegt var að fylgja
strangri aðhaldsstefnu í efnahags-
málum.
En sá sparnaður sem ákveðinn
hefur verið í skólakerfinu er ekki
einhliða en hann er slæmur og það
verður að auka við skólann einkum
tímasókn yngstu barnanna. Það
hlýtur hver maður að sjá það í hendi
sér að sparnaður í skólakerfi sem
hefur verið svelt fjárhagslega á
marga lund er ekki eftiríætisvið-
fangsefni undirritaðs.
Sparnaður — en nýjungar í
skólastarfi
Á þessu ári var gert ráð fyrir
120 milljónir kr. sparnaði í grunn-
skólunum af 5000 milljónum kr.
Það jafngildir því að maður sem á
1000 krónur eigi að spara 12 krón-
ur. Það er erfitt þegar af litlu er
að taka og það er athyglisvert
hversu erfitt það hefur reynst viða.
Það hefur komið víða við. Það er
alveg ljóst. En á móti þessum sparn-
aði kemur meðal annars að tryggt
hefur verið fjármagn til nýjunga í
skólastarfi.
Dæmi:
1. Nú eru greiddar 1,75 klst. á
nemanda á ári til kennara sem hafa
með höndum umsjón með bekkjar-
deildum.
2. Greiddar verða tvær vikustundir
á nemenda á ári í árganga og fag-
stjórn.
3. Stofnaður hefur verið þróunar-
sjóður grunnskóla og til hans er
veitt 4 milljónir kr. í ár og 9 milljón-
ir kr. á næsta ári samkvæmt fjár-
lagaf rumvarpinu.
Þessi atriði koma fram í grein
Viktors og ég fullyrði að þau fara
samanlagt langt með að vega að
fullu upp þann almenna sparnað
sem grunnskólunum var ætlað að
framkvæmda. En auk þessara at-
riða sem eru fjárhagsleg verður líka
að nefna hin sem eru stefnumót-
andi <og hafa mikil áhrif á skóla-
starfið:
1. Gefin hefur verið út aðalnáms-
skrá gi-unnskóla. Hún er aftur und-
irstaða þess að unnið er að skóla-
námsskrám alls staðar. Það þýðir
betra skólastarf og að gæði skólans
eru meiri fyrir barnið en þau eru nú.
2. Unnin hefur verið könnun á
forgangsverkefnum í skólamálum.
Niðurstaða könnunarinnar verður
kynnt í þessum mánuði. Þar koma
fram þær áherslur sem á að vinna
eftir á næstu árum í skólamálum.
Þar er verið að raða skólanum ofar
á forgangslista þjóðfélagsins, þar
er um að ræða þjóðaratkvæða-
greiðslu um mikilvægustu verkefn-
in í skólamálum. Þar með á skólinn
að geta sótt til sín íjármuni strax
eða á næsta hagvaxtarskeiði.
3. Fyrir liggur frumvarp til
grunnskólalaga sem gjörbreytir
stefnumiðum grunnskólans þar sem
gert er ráð fyrir að þau markmið
sem skólamenn vilja ná verði lög-
fest. Það er úrslitatriði sem ætti
að vera kennurum fagnaðarefni.
4. Á þessu ári hefur verið veitt
fé til málræktarátaks sem hefur náð
til allra grunnskóla landsins.
5. Kennaraháskólinn hefur verið
efldur markvisst og er um að ræða
raunaukningu framlags til hans
samkvæmt fjárlagafrumvarpi
næsta árs.
6. í fjárlagafrumvarpinu er einn-
ig gert ráð fyrir raunaukningu á
framlögum til Námsgagnastofnun-
ar.
7. Hafinn er undirbúningur að
dreifðri og sveigjanlegri kennara-
menntun sem mun styrkja verulega
kennara á landsbyggðinni sérstak-
lega og er því stórt og þýðingarmik-
ið byggðamál.
8. I fjárlagafrumvarpinu er gert
ráð fyrir að verja til leiðsagnar
nýliða í kennarastarfi í grunnskól-
um tæpum fimm milljónum króna.
9. í íjárlagafrumvai’pinu er gert
ráð fyrir því að veija 3,5 milljónum
kr. í þróunarsjóð dagvista sem er
mikilvægt frá sjónarmiði grunn-
skólans líka.
10. í fjárlagafrumvarpinu ergert
ráð fyrir því að hækka framlög til
framhaldsdeilda grunnskóla um lið-
lega 10 milljónir kr. og er það tvö-
faldað milli ára. '
'11. Framlög til endurmenntunar
sálfræðinga gera meira en að tvö-
faldast.
12. Nú eru í ijárlagafrumvarpinu
tillögur um að auka kennslu yngstu
barna á næsta ári og nemur tillag-
an nær 41 milljón kr., hækkun um
174% milli ára. Og gert er ráð fyr-
ir því að 6 ára börn verði skóla-
skyld frá og með næsta hausti.
13. Og gert er ráð fyrir því að
vegna grunnskólans verði varið
Ijármunum til sérstakra verkefna
eins og jafnréttisverkefnis sem er
í gangi í einu fræðsluumdæmi.
Þessi upptalning ætti að nægja
til þess að sýna að margt hefur
verið gert og þessar breytingar sem
hér hafa verið nefndar hafa þegar
birst í betra skólastarfi og eiga eft-
ir að skila sér enn frekar.
Svavar Gestsson
„í greininni telur hann
sérstaklega þrengt að
sérkennslunni. Það er
rangt. Sérkennslan hef-
ur haldið sínu þrátt fyr-
ir sparnað á öðrum
sviðum og meira en
það.“
í grein Viktors kemur meðal
annars fram að viðmiðunarstunda-
skráin er úrelt orðin og það er rétt.
Henni verður breytt og sú breyting
tekur gildi fyrir næsta skólaár.
Aukning sérkennslu
I greininni telur hann sérstaklega
þrengt að sérkennslunni. Það er
rangt. Sérkennslan hefur haldið
sínu þrátt fyrir sparnað á öðrum
sviðum og meira en það. Gert er
ráð fyrir aukningu á sérkennslunni
í íjárlagafrumvarpinu en samtals
verður varið til sérkennslu. á næsta
ári 427 milljónum króna. Það er
því beinlínis rangt að snert hafi
verið á sérkennslunni í niðurskurð-
arátt. Það er ekki svo. Og raunar
verður hér einnig .að geta þess að
í gangi er og verður áfram starfs-
leikninám og sérkennaranám sem
skilar betur menntuðum sérkennur-
um en áður hefur verið kostur á.
Hér verður ekki fjallað um starfs-
leikninámið en nú er nærri tíundi
hver kennari í tugum skóla allt í
kringum landið í starfsleikninámi.
Hér hefur því þrátt fyrir sparnað
og samdrátt í hagkerfinu náðst
margvíslegur árangur á einu ári,
satt að segja verulegur miðað við
þann mikla samdrátt sem um er
að ræða í hagkerfinu.
Kaflaskil í skólamálum
En hér skal ekki látið staðar
numið heldur haldið áfram á sömu
braut. Verði grunnskólafrumvarpið
lögfest í vetur verða kaflaskil í
skólamálum þannig að lögfest verða
Ijölmörgþau meginatriði sem skóla-
menn hafa keppt að á liðnum árum.
Ég tek eftir því að margir eru óþol-
inmóðir. Og það er gott. Verri eru
hinir sem reyna að sverta myndina
í stað þess að koma með í þá fylk-
ingu sem nú krefst betri skóla hvað
sem tautar og raular.
Viktor mælir með einkaskólum
til að leysa vandamál grunnskólans.
Það getur ekki gerst. Grunnskólinn
er í senn uppeldisstofnun og jöfnun-
artæki. Þar sitja hlið við hlið börn
úr fjölbreytilegu félagslegu um-
hverfi. það væri háskalegt að gef-
ast upp við að efla grunnskólann
með því að afhenda einkaaðilum
yfirstjórn hans. Þá breyttist þetta
þjóðfélag og yrði allt annað en við
viljum hafa það.
Það ánægjulega við umræðuna
um grunnskólann er einmitt það
að það er Jjjóðarsamstaða um að
efla hann. A grundvelli hennar þarf
að fá fólk til þess að sameinast um
að efla skólann með því að auka
til hans fjármuni. Það verður að
gerast. Við höfum stigið fyrstu
skrefin. Höldum áfram á þeirri
braut. Má ég gera lokaorð Viktors
Guðlaugssonar að mínum:
„Tillaga mín er sú, að þessi
menningarþjóð hristi nú af sér „bar-
barisman" og hætti að verða sér.
til minnkunar meðal siðaðra þjóða
á vettvangi uppeldis og skólamála.
Höfúndur er menntamálaráðherra
og þingmaður
Alþýðubandalagsins í Reykjavík.
GÍTARLEIKUR
________Tónlist__________
Jón Ásgeirsson
Simon Taylor, írskur gítarleik-
ari hélt tónleika sl. þriðjudag í
Norræna húsinu og flutti gítar-
verk eftir Tárrega, Bromhead,
Moreno-Torroba, Guiliani, Mary
Kelly og Mangore. Auk þess flutti
Taylor gítarútfærslur á hörputón-
verkum eftir O. Carolan (1670-
1738) er var frægur hörpusnill-
ingur. Nokkur verka hans njóta
nokkurra vinsælda en eftir hann
flutti Taylor sex smálög sem voru
það áhugaverðasta á þessum tón-
leikum.
Leikur Taylors var skýr og við-
fangsefnin vandlega unninn en
ekki spennandi í meðferð hans.
Það vantaði þá hrynrænu snerpu
sem bætir upp vöntun á hljóm-
styrk hljóðfærisinS en í hægu
þáttunum, eins og t.d. í miðþætti
sónötunnar eftir Moreno-Torroba
og í „Barkarólunni" eftir Mang-
ore, mátti heyra mjög fallegan
leik.
Nútímaverkin, „Gemini“ eftir
Bromhead og „Shard“ eftir Mary
Kelly voru vel útfærð, einkum er
varðaði blæbrigði, en verkin eru,
sem tónsmíðar heldur svona smá-
legur „ný-akademismi“. í sónö-
tunni eftir Torroba og tveimur
völsum eftir Mangore, reis leikur
Taylors hæst, sem þó var um of
mótaður af yfirvegun og áhættu-
leysi.
Eftir Guliani (1781-1829) voru
á efnisskránni tvö tilbrigði yfir
írsk þjóðlög og var það síðara
„Garryowen“ bráðskemmtilegt í
einfaldleika sínum og auk þess
nokkuð líflega leikið. Simon Tayl-
or er vandaður gítarleikari, nær
oft mjög fallegum blæbrigðum en
hvað tækni og leikspennu snertir,
allt of haminn, svo að leikur hans
í heild var ekki áhugaverður, þrátt
fyrir að margt væri fallega og
smekklega útfært.
Viðtalstími borgarfulltrúa
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík
Borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokksins
verða til viðtals í Valhöll, Háaleitisbraut 1,
á laugardögum í vetur frá kl. 10-12.
Er þá tekið á móti hvers kyns fyrirspurnum
og ábendingum.
Allir borgarbúar velkomnir.
Laugardaginn 4. nóvember verða til viðtals Katrín Fjeldsted, 2. varaforseti borgarstjórn-
ar, í borgarráði og formaður heilbrigðisráðs, og Hulda Valtýsdóttir, formaður menning-
armálanefndar.

Minning:
Stefán Sigurmundsson
Látinn er Stefán Sigurmundsson
langt um aldur fram. Þegar dauðinn
kveður dyra finnur maður vel fyrir
smæð sinni í lífsins leik. Söknuður
og tómleiki fylla hugann, en síðan
streyma fram minningar, lítil mynd-
brot og löngu liðnir atburðir verða
ljóslifandi á ný.
í huga minn kemur mynd af
hávöxnu glæsimenni með hljóm-
mikla, djúpa rödd. Mynd ljúflingsins
geislandi af persónutöfrum, hrókur
alls fagnaðar, lífsgleðin holdi
klædd. Mynd hins hógværa listunn-
anda, sem hafði þá sjaldgæfu gáfu
að geta miðlað af reynslu sinni án
.þess að ætlast til þess að eftir því
væri farið í einu og öllu. Slíkar
minningar eru huggun harmi gegn
og hjálpa til að græða sárin.
Sá, sem þetta ritar, var svo lán-
samur að verða Stefáni Sigur-
mundssyni samferða stuttan spöl á
lífsins vegi. Sá tími var ánægjuleg-
ur og Iærdómsríkur og fyrir hann
verð ég ævinlega þakklátur.
Fjölskyldu Stefáns og ættingjum
öllum votta ég mína innilegustu
samúð.
Megi minningin um góðan dreng
styrkja ykkur öll.
Ragnar Hermannsson