Morgunblaðið - 11.11.1989, Blaðsíða 10

n
10
aaa
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. NOVEMBER 1989
• •
M YNDHOGG V AR AFEL AGIÐ SYNIR
Myndlist
Bragi Asgeirsson
Undanfarnar tvær helgar hefur
Myndhöggvarafélagið haft opið hús
á Korpúlfsstöðum og verður svo
einnig um þessa helgi.
Allir sem til þekkja vita, hve
meðlimir þess hafa lagt mikið af
mörkum til endurbóta og skapa
fullkomna starfsaðstöðu fyrir
myndhöggvara á þessum stað og
jafnframt um leið barist fyrir því
að húsnæðið og umhverfi þess verði
menningarmiðstöð Reykvíkinga í
framtíðinni. Og nú virðist þessi
draumsýn þeirra vera að verða að
veruleika, því að það verður næsta
stórverkefni Reykjavíkurborgar, að
taka til höndunum á þessum stað
og vonandi gerir hún það af sama
myndarskap og önnur stói’verkefni
á undanförnum árum.
Ákvörðunina getum við þakkað
hinni miklu gjöf Guðmundar Erró
í París, en við megum alls ekki
□ □ □
□ □ □ □
□ □ □ n
□□□□□□ í D □ □ □ □□□□□□□ D \ □ □□ □□□□□□
gleyma framlagi Myndhöggvarafé-
lagsins né allri þeirri sjálfboðaliðs-
vinnu, sem meðlimir þess hafa innt
af hendi.
Það eru fyrst og fremst núlifandi
myndhöggvarar og rýmislistamenn,
sem eiga verk á sýningunni, en hluti
sýningarinnar er helgaður hinum
nýlátna Jóni Gunnari Árnasyni, sem
var alla tíð einn af hvatamönnum
þess, að listamiðstöð risi upp á þess-
um stað, en hér virðast menn þó
hafa gleymt að hluta til atorku-
manninum Ragnari Kjartanssyni,
sem einnig er nýlátinn og hefði að
ósekju mátt eiga nokkur verk á
sýningunni, enda hlutur hans hér
mikill, sem og í sögu Myndhöggv-
21150-21370
LÁRUS Þ. VALDIMARSSON framkvæmdastjóri
KRISTIIMN SIGURJÓNSSON, HRL. LÖGG. FASTEIGNAS:
Til sölu og sýnis meðal annarra eigna:
Góð eign í Laugarneshverfi
5 herb. íb. á 2. hæð í reisul. steinh. um 120 fm að innanmáli. Sólsval-
ir. Sérhiti. Bílskréttur. Skipti mögul. á stærri eign.
Endaraðhús - ein hæð - bflskúr
Gott endaraðh. á einni hæð um 140 fm nettó auk bílsk. 21,1 fm við
Hraunbæ. Ræktuð lóð. Skuldlaus. Laus strax. Sanngjarnt verð.
Stór og góð við Fífusel
5 herb. suðurib. 126,7 fm nettó á 1. hæð. Sérþvottah. 4 góð herb.
m/innb. skápum. Mikið endurn. Stæði í bílhýsi. Ágæt endurn. sameign.
Bjóðum ennfremur til sölu við:
Norðurbrún stórt og vandað parhús á útsýnisstað. Eignaskipti.
Hverfisgötu 3ja herb. íb. á 3. hæð í steinhúsi. Ódýr. Laus strax.
Hraunbæ 4ra herb. góða íb. mikið endurnýjaða.
Holtagerði - Kóp. 5 herb. efri hæð í tvíbýli. Allt sér. Bílskúr.
Fljótasel glæsil. endaraðhús tvær hæðir og sér jarðhæð. Bílskúr.
Sporhamra glæsil. 3ja og 4ra herb. íbúðir í smíðum. Nú fokheldar.
Breiðás - Garðabæ
5 herb. efri hæð í tvíb. Eignaskipti.
Fjöldi fjársterkra kaupenda. Miklar og góðar greiðslur.
Opið í dag laugardag
kl. 10.00-14.00
Höfum kaupendur að
flestum teg. fasteigna.
AIMENNA
FASTEIGHASAIAH
LÁÚGÁvÉGn8SÍMÁníÍ5Ö^zÍ37Ö
HÁSKÓLIÍSLANDS
Sjávarútvegsstoiiiun
Ráðstefna
um fiskveiðistjórnun
á vegum Sjávarútvegsstofnunar Háskól-
ans, haldin mánudaginn 13. nóvember
í Norræna húsinu kl. 14.
Ráðstefnustjóri: Davíð Ólafsson,
fyrrv. seðlabankastjóri.
14.00 Jakob Jakobsson, forstjóri Hafrannsóknarstofn-
unar, setur ráðstefnuna.
14.05 Gísli Pálsson, dósent:
Fiskveiðistefna og félagsleg ábyrgð.
14.40 Rögnvaldur Hannesson, prófessor:
Fiskveiðirenta og auðlindaskattur.
15.15 Þorkell Helgason, prófessor:
Fiskveiðistjórnun - hvers vegna og hvernig?
15.50 Kaffihlé.
16.15 Pallborðsumræður.
Stjórnandi: Páll Jensson, prófessor.
Ágúst Einarsson, framkvæmdastjóri
Hraðfrystistöðvarinnar h/f.
Finnbogi Jónsson, framkvæmdastjóri
Síldarvinnslunnar h/f.
Friðrik Sophusson, alþingismaður.
Guðjón A. Kristjánsson, forseti Farmanna- og
fiskimannasambandsins.
Halldór Ásgrímsson, sjávarútvegsráðherra.
Unnur Steingrímsdóttir, lífefnafræðingur.
Auk þess fyrirlesarar.
17.30. Ráðstefnuslit.
arafélagsins.
Þetta er fjölbreytileg sýning, sem
félagsmenn hafa sett upp á allt frá
klassískum verkum Ólafar Páls-
dóttur til róttækra verka yngstu
kynslóðarinnar.
Fátt kemur mér þó á óvart á
sýningunni, því að flest hef ég séð
áður eða margvísleg afbrigði þess,
sem verið er að sýna. Jón Gunnar
ber höfuð og herðar yfir félaga sína
í núlistunum, og hann virðist hafa
verið að hefja nýtt tímabil í anda
hins byggingarfræðilega í listinni,
eða „konstruktivismanum“, eins og
það nefnist, er hann féll frá. Fram
kemur enn einu sinni, hvílíka yfir-
burði hann hafði við útfærslu hug-
mynda sinna fyrir þá sök, að hann
var járnsmiður að mennt og dijúgur
sem slíkur. Annars nutu verkin sín
misvel á sýningunni og margur er
einungis nieð eitt verk, sem segir
ekki mikið, þótt þau séu sum hver
í senn áhugaverð og viðamikil.
Samanburður er því næsta óraun-
hæfur.
Það sem ég man helst eftir og
sem kom mér á óvart var „Fluga“
Gríms M. Steindórssonar, sem virk-
aði mjög lifandi á sýningunni, enda
hugmyndin snjöll, svo og hausar
Guðjóns Ketilssonar fyrir sérkenni-
leg vinnubrögð. Það má víst of
mikið af öllu gera og þótt fjarska
gaman sé að vera með í öllu því,
sem er að gerast í núlistum í heimin-
um, þá þarf formr'ænn neisti að
vera að baki allri myndsköpun —
eitthvað, sem gerandinn hefur upp-
lifað og er afrakstur mikils erfiðis
og rannsókna á grundvallaratriðum
myndlistarinnar.
Þannig verður það róandi að
nema staðar við sígild vinnubrögð,
eins og þau birtast í verkum Ólafar
Pálsdóttur, og minnumst þess, að
mannslíkaminn býr yfir mjög full-
komnum stærðfræðilögmálum og
leysir meira að segja nær óleysan-
lega reiknisþraut, sem var Grikkj-
um ráðgáta til forna.
Þeir sem hafa rannsakað þessi
lögmál í eigin vinnubrögðum árum
saman hafa svo seinna umbylt rým-
islistinni, svo sem öll þróunarsaga
núlista segir okkur. Það er þessi
upprunalega kennd, sem ég sakna
iðulega í verkum ungra listamanna,
hversu vel sem þau eru útfærð, og
þá er höggmyndalistin komin
ískyggilega nálægt því að heyra
undir hugtakið hönnun.
Það gengur einfaldlega ekki að
byija strax á þakinu eða efstu hæð
þótt viðhlæjendur séu þá nógir og
framamöguleikarnir á norrænum,
og jafnvel alþjóðlegum vettvangi,
meiri um stund. En vel á minnst,
aðeins um stund. En það er
skemmtilegt að sækja þessa sýn-
ingu heim og margt forvitnilegt að
sjá og skoða, enda var ágæt aðsókn
að sýningunni þann tíma, sem mér
dvaldist þar sl. laugardag.
' Hér er og kjörið tækifæri fyrir
Reykvíkinga að kynna sér athafna-
semi Myndhöggvarafélagsins og
væntanlega menningarmiðstöð
borgarbúa um leið.
A þessum stað eru möguleikarnir
ótakmarkaðir og upplagt að virkja
þá til hags þeim kröftum, er ólga
og krauma í íslenzkum listamönn-
um.
Sjá einnig myndlistargagnrýni
eftir Braga Ásgeirsson á bls. 12.
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
Forstöðumaður íslenskrar mál-
stöðvar, próf. Baldur Jónsson,
kom að máli við mig um gott og
gilt íslenskt mannamál annars
vegar, og hins vegar það tal sem
spillt er af erlendum áhrifum, oft
vegna þekkingarskorts á móður-
málinu. Hann tók dæmi út frétt-
um. Rætt var í sjónvarpi við Guð-
mund Þórisson bónda í Hléskóg-
um um gjaldþrotamál kaupfélags-
ins á Svalbarðseyri. Baldur sagði
að Guðmundur hefði talað rólega,
einkar skýrt og gallalaust mál,
sveitamannamál, og meðal annars
sagt að hann óttaðist að Sval-
barðseyrargjaldþrotið og eftirmál
þess gæti skaðað árlit samvinnu-
hreyfingarinnar.
Nú leið einn dagur eða tveir.
Þá hefur þessu í fréttum útvarps
eða sjónvarps verið breytt í að
skaða „írnynd" samvinnuhreyf-
ingarinnar. Þarna hafði sem sagt
verið farið til útlanda eftir fyrir-
myndum og enska orðið image
þýtt með ímynd, þótt í þessu
dæmi hefði átt við hið ágæta orð
álit sem Guðmundur í Hléskógum
notaði. En því hafði ímynd rutt
úr vegi.
Þá heyrði Baldur mann segja
að sjónvarpið væri sterkur miðill
til þess að „byggja upp ímynd“
þessa eða hins. Þótti honum að
vonum lítið til þess uppbyggingar-
starfs koma.
★
Arta er fugl, ekki síst urt-.
önd. Með smækkunarendingu og
hljóðvarpi varð til ertla sem
hefur breyst með ýmsum hætti
(erla, jatla, játla) sbr. maríu-
erla, márjátla o.s.frv. Nokkur
fuglaheiti í framandi tungum
eru fjarskyld orðinu erla. Merk-
ing er að öðru leyti ekki ljós.
Einar Benediktsson skáld og
kona hans, Valgerður Zoega,
létu öll börn sín heita tveimur
nöfnum, og var síðara nafnið
fuglsheiti: Einar Valur (1900),
Margrét Svala (1901), Benedikt
Örn (1904), Ragnheiður Erla
(1905), Stefán Már (1906) og
Katrín Hrefha (1908). Hreftia
er nú að vísu þekktara sem
hvalsheiti (eins konar stytting
úr hrafhreyður) en fuglsheiti,
en er kvenmyndin af hrafh.
í manntalinu 1910 er engin
Erla á íslandi, enda voru þá
Einar og Valgerður erlendis með
börn sín. Svo gerist það 1918,
að Söngvar forumannsins eftir
Stefán frá Hvítadal koma út. í
þeirri bók var kvæðið Eria
(góða, Erla) sem brátt varð á
margra vörum. Er nú ekki að
sökum að _spyrj a. Erla verður
tískunafn. Árin 1921-1950 hlutu
það 808 meyjar, þar af voru ein-
nefni 273. Er þetta einhver
mesta tískusveifía íslenskrar
nafngiftasögu. í þjóðskránni
1982 eru Erlur 1601 (20. sæti
kvenna). Sama ár voru skírðar
Erlur 41 (15. sæti) og 1985 30
(21.-23. sæti ásamt Elínu og
Ingu). Nafnið Erla er því enn
vel vinsælt.
Valur kemur fyrir sem
mannsheiti á 10. öld, en hverfur
svo margar, margar aldir. Um
frummerkingu fuglsheitisins (og
þar með mannsnafnsins) eru
skiptar skoðanir, en umsvifa-
minnst að setja það í samband
við nafnorðið val = athöfnina
að velja. Valur gæti vel verið
úrvalsfugl, enda voru valir
tíðum kóhgsgersemar.
Mannsnafnið Valur er ekki í
neinum manntölum (t.d. hvorki
1855 né 1870) fyrr en 1910, en
þá eru þeir sex. Árin 1921-50
hlutu 164 sveinar þetta nafn, í
þjóðskránni 1982 heita því einu
nafni eða fyrra 192. Árið 1982
hlutu Valsnafn 16 sveinar og 9
árið 1985. Upp á síðkastið hefur
sá ósiður færst i vöxt að bæta
i við þágufallið og segja frá
Vali. Engin þörf er á því. Ekki
er svo betra þegar fólk er farið
að rugla sama þáguföllunum af
Þór og Þórir. Þór er óbreytt í
þágufalli, en Þórir aftur á móti
frá Þóri.
Már má muna tímana tvenna.
Það tíðkaðist að vísu hér frá
upphafi, að nefna menn þessu
fuglsheiti. Uppruni þess er vafa-
samur. „Etymologie unsicher,"
segir Jan de Vries. Nafnið var
þéttingsalgengt að fornu, 11
nefndir í Landnámu og 12 í
Sturlungu. En svo hefur mönn-
um ekki þóknast þetta, því að
aðeins tveir voru á öllu landinu
1703, í Snæfellsness- og Barða-
strandarsýslum. Síðan dó nafnið
út, uns kemur fram í upphaf
okkar aldar, sem áður er fram
komið. En brátt komst nafnið í
tísku og þá helst sem seinna
nafn eins og hjá Einari skáldi.
512.þáttur
Árin 1921-50 voru 248 sveinar
skírðir Már. í þjóðskrá 1982 eru
þeir 1590 (nr. 22), og þá er sókn-
in í hámarki, skírðir það ár
hvorki fleiri né færri en 100
(þar af- 98 að síðara nafni)_ og
er nr. 3 í þeim árgangi. Árið
1985 hlaut Másnafn 71 sveinn
(69 að síðara nafni) og er nr. 4
í þeim árgangi. Jón skaust upp
fyrir, en þar fyrir ofan voru Örn
og Þór.
Sumum hefur gengið illa að
beygja nafnið Már, vegna þess
að r-ið er ekki stofnlægt, en
nafnið beygðist að fornu: Már,
Má, Mávi, Más.
Ospakur Glúmsson í Banda-
mannasögu kvað:
Brá eg úr slíðrum
skálm nýbiýndri;
þeiri lét eg Mávi
á maga hvotað.
Unna eg eigi
arfa Hildar
fagumxinnar
faðmlags Svölu.
Nú mun algengt að sleppa
-vi-endingunni úr þágufallinu og
segja frá Má.
Skrýtið hvernig smekkur
manna er eða breytist á aldanna
rás. Okkur finnst fínt að skíra
Örn, Má, Hauk, Hrafh, Val,
Þröst og jafnvel Gauk, en
ómögulegt að skíra Spóa, Kjóa,
Hana, Stelk, Smyril eða Svart-
bak. Nú þykir ekki lengur við
hæfi að skíra Rjúpu eða Loft-
hænu, svo sem fyrr var gert,
hvað þá að gera önd, hænu, álft,
kríu eða gæs að kvennanöfnum.
Erla og Hreffta þykir aftur á
móti gott.
I fornöld þótti fínt að skíra
Gölt, Grís, Hrein, Hjört og
Uxa. Af þessum nöfnum notum
við nú aðeins Hreinn og Hjört-
ur. Mörður er að ná sér eftir
aldalanga útskúfun. En ekki
myndum við skíra Ref og Hund,
þótt okkur þyki allt í lagi með
Úlf, Björn og Leó = ljón.
★
Salómon sunnan sendir og
umsjónarmaður birtir með sem-
ingi:
Félagi Luigi Longo
lék hvorki á gítar né bongó;
á ítölskum skóm
var hann alltaf i Róm,
kom t.d. aldrei til Kongó.