Morgunblaðið - 15.12.1989, Síða 10

íor
MOttgUNgfeAPiÐ,-;FQípTyDjVGUlif D,tiEMB jijK .19 $ 9,,
J ólatr é
Ljósm./Sig. Blöndal
Rauðgrenið er skv. gamalli hefð jólatré danskra fjölskyldna. peir
hafa að vísu á tveimur síðustu áratugum ræktað mikið af normans-
þin, ættuðum frá Kákasus, til útflutnings. Formaður danska skóg-
ræktarfélagsins, Wilhelm Bruun de Neergaard, ræktar mikið af jól-
atijám. Hann notar ætíð rauðgreni sem jólatré. A myndinni stendur
hann hjá fallegu rauðgrenitré í skógi sínum.
Stór númer
komin
Opið lausardag kl. 10—18.
MANDA
Baidursgötu 32.
UTAVER
UTAVER
Grensásvegi • Sími 82444
eftirKristin
Skæringsson
Jólatré. Grenitréð úr skóginum
sem fyllir húsið af ilmi og lífgar
upp í mesta skammdeginu. Jólatréð
er sá hlutur í sambandi við jólahald
sem fáir geta án verið. Flestir kjósa
að hafa lifandi tré vegna ilmsins.
Margir halda að það sé mjög
gömul venja að hafa lifandi tré í
húsum inni eða á torgum í stærri
bæjum en svo er nú ekki hér á
Norðurlöndum. Það mun hafa verið
í kringum 1500 sem þessi háttur
var tekinn upp á Ítalíu og Sviss en
þó mjög staðbundið. Siður þessi
barst þangað frá austurlöndum
nær.
Nokkru seinna tóku Þjóðvetjar
upp þráðinn eða sextíu til sjötíu
árum síðar.
I Þýskalandi voru jólatré gjarnan
reist á torgum stórborganna og
skreytt með ávöxtum og öðru góð-
gæti, sem síðan var gefið fátækum
á jóladag. Seinna var farið að
tendra ljós á trjánum eða um 1800.
Reyndar er vitað að fyrsta torgtré
í Norður-Evrópu var sett upp í borg-
inni Riga í Lettlandi.
Til Norðurlanda barst þessi siður
fyrst til Danmerkur frá Þýskalandi
árið 1820 og varð strax nokkuð
algengur hjá heldra fólki á Suður-
Jótlandi. Nokkrir skógarbændur
fylgdu í kjölfarið, og með áiunum
allur almenningur. Um svipað leyti
tóku Norðmenn og Svíar þetta upp
eftir Dönum því að flestir áttu mjög
hægt um vik að verða sér úti um
greintré í þessum skógauðugu lönd-
um, en þó urðu nokkur héruð útund-
an þar sem ekki var skógur og jafn-
vel kringum 1930 varþað enn svo.
Nokkrum árum síðar var siðurinn
orðinn algjör. Hér á Islandi og í
Færeyjum sáust aðeins einstöku
sinnum lifandi jólatré og þá helst
hjá efnaðra fólki og gjarnan dansk-
ættuðu.
Almenningur notaði heimagerð
tré, eftirlíkingu af grenitré.
Uppistaðan var tréstaur 70-80
cm á lengd og út frá honum þrír
mislangir greinakransar, þ.e.a.s. sá
neðsti lengstur og sá í miðju 5 cm
styttri og sá efsti einnig 5 cm styttri
en sá í miðið. Gjarnan voru fjórir
armar í hvetjum kransi.
Gervitré þetta var píramítalagað
í líkingu við lifandi tré.
Fleiri gerðir voru einnig notaðar.
Tré þessi voru gjarnan klædd lyngi
og mosa eða einungis skrautlegum
pappír til að gefa trénu eðlilegri
svip. Tréð var síðan skreytt með
allavega litum pappírspokum og
öðrum hlutum unnum úr pappír.
Eftir seinni heimsstyijöld var farið
að flytja hingað til lands lifandi
greinitré frá Danmörku og hefur
sá innflutningur farið vaxandi
síðan.
í Skandinavíu og víðast hvar í
stærri bæjum og öllum borgum eru
sett upp stór torgtré og hefur sá
siður einnig komist á hér á landi.
Vinabæir á hinum Norðurlöndunum
hafa gefið sínum vinabæjum hér
torgtré um árabil. Flestir vita að
jólatréð á Austurvelli í Reykjavík
er gjöf frá Óslóarborg, og Norrköp-
ing í Svíþjóð færir Kópavogsbæ
torgtré að gjöf árlega og fleiri bæi
mætti telja.
Innflutt tré eru nánast öll keypt
frá Danmörku. Danir eiu frægir
fyrir jólatrésræktun sína og flytja
þau út til margra landa í stórum
stíl, mjög mikið til Þýskalands,
Póllands og annarra Mið-Evrópu-
landa og meira að segja allt suður
til Ítalíu og einnig til Noregs og
Svíþjóðar þó að ólíklegt virðist vera
í svo skógauðugum löndum.
Dönsk tré þykja sérlega eftir-
sóknarverð vegna hins hæga vaxtar
í ófijórri jörð Vestur-Jótlands. Þau
eru ákjósanlega löguð með stinnar
greinar og bera því vel uppi ljós
og skraut.
Landgræðslusjóður hefur a
fjórða áratug keypt sín tré af
Danska heiðafélaginu og átt mjög
SÁLARMORÐ?
Réttur barns að engu hafður
Blettur á ríkisstjórninni
eftirHuldu
Bjarnadóttur
Hvernig getur það gerst hér á
íslandi á okkar tímum að níðings-
verk sé unnið á saklausu barni?
Erum við' komin aftur í gráa*forn-
eskju þgar réttur lítilmagnans var
fótum troðinn og hann gat engum
vömum við komið sakir smæðar
sinnar og umkomuleysis?
Nú hefur það gerst hér að litlu
barni var vísað úr landi, rekið i
útlegð frá ættlandi sinu og heima-
högum og dæmt til að eiga heima
í fjarlægu tandi og á ég þá við 8
ára telpuna, sem móðirin, Hildur
Ólafsdóttir, sótti til Spánar á
Listahátíð hefst með tónleikum
2. júní. Rússneski píanistinn Andre
Gavrilov leikur þá með Sinfóníu-
hljómsveit Islands. Þess má geta að
Gavrilov lék með Askenazy á hljóm-
leikum hans í Sovétríkjunum á dög-
unum.
Annar rússneskur listamaður er
einnig væntanlegur, en það er djas-
spíanistinn Leonid Chzhik.
Þá er frágengið að pólski framúr-
stefnuleikhópurinn Cricot 2 komi á
Listahátíð. Leikstjóri er Tadeusz
Kantor, en hann er einnig höfundur
sínum tíma. Er verið að refsa barn-
inu fyrir að móðirin sótti það til
Spánar, sem var virðingarvert
framtak og hver einasta móðir
hefði gert í hennar sporum? Eða
er verið að refsa telpunni fyrir að
langa heldur til að vera heima á
Islandi hjá móður sinni og systkin-
um, en á Spáni hjá eigingjörnum
föður. Og það eitt nægir til þess
að sýnt er að hann er alls óhæfur
til að hafa forráð þess og á að
svipta hann því hið bráðasta. Og
hvoru er nú meiri vorkunn að vera
án hins, föðurnum eða telpunni?
Ég held að flestir ef ekki allir
myndu segja telpunni, enda var
úrskuður Barnaverndarnefndar og
sálfræðings, sem hafði með telp-
þeirra verka sem hópurinn flytur.
Að sögn Ingu Sólnes framkvæmda-
stjóra Listahátíðar eru sýningar
þessa hóps að mörgu leyti sérstak-
ar. Kantor er sjálfur inni á sviðinu
og stjórnar sýningunum. Hann á það
til að stöðva sýninguna í miðjum
klíðum.
Meðal myndlistarsýninga má
nefna sýningu á verkum franska
súrrealistans André Masson í Lista-
safni íslands og yfirlitssýningu á
íslenskri höggmyndalist á Kjarvals-
stöðum.
Hulda Bjarnadóttir
„Öll afgreiðsla þessa
máls er með endemum
og ber ríkisstjórninni
siðferðileg skylda til að
taka í taumana tafar-
laust og láta sækja telp-
una til Spánar svo að
hún geti verið komin
heim til sín fyrir jólin
og haldið gleðileg jól
með fjölskyldu sinni.“
una að gera, að hún ætti að vera
hjá móðurinni.
1 En hver stóð fyrir þessum ljóta
leik? Enginn annar en þáverandi
dómsmálaráðherra, Halldór Ás-
grímsson, sem hafði úrskurð
Bamaverndarnefndar að engu og
Iét taka barnið frá móður þess og
fjölskyldu og senda úr landi. Og
þá spyr ég Halldór Ásgrímsson,
ætlar hann að taka á sig þá ábyrgð
að litla telpan bíði tjón á sál sinni?
Getur hann borðað jólamatinn
sæll og glaður án þess að vera
hugsað til telpunnar, sem hann
sendi í útlegð og hefur svipt allri
jólagleði? Sér hann fyrir sér angist
hennar þegar hún kúrir sig niður
í koddann sinn á kvöldin og hugs-
ar heim til mömmu, sem henni er
meinað að umgangast og skilur
ekkert í vonsku mannanna? Telur
hann tárin sem falla þegar hún
er að bijóta heilann um það hvers
vegna hún megi ekki eiga heima
á Islandi hjá fólkinu sínu eins og
systkini hennar?
Nei, Halldór Ásgrímsson á að
halda sig við hvalinn og láta lítil
börn í friði.
Þá kem ég að því sem er víta-
vert og alger hneisa að dómsmála-
ráðherrar þurfi ekki að hafa þekk-
ingu til að gegna svo mikilvægu
embætti sem dómsmálin eru.
Þessu verður að breyta. Það á
ekki að eiga sér stað, að dóms-
málaráðherra geti í krafti embætt-
is síns látið afgreiða lög fólks á
færibandi eftir eigin geðþótta, eins
og nú hefir átt sér stað, en það
er önnur saga.
Öll afgreiðsla þessa máls er með
endemum og ber ríkisstjórninni
siðferðileg skylda til að taka í
taumana tafarlaust og láta sækja
telpuna til Spanar svo að hún geti
verið komin heim til sín fýrir jólin
og haldið gleðilég jól með fjöl-
skyldu sinni. Ekkert myndi gleðja
litla barnssál meira. Munum eftir
því þegar við vorum sjálf börn.
Að lokum skora ég á alla sem
láta sig mannréttindi einhveiju
varða að skera upp herör til bjarg-
ar litlu stúlkunni og krefjast þess
að hún fái að alast upp í föður-
landi sínu, sem er heilagur réttur
hennar.
Verði ríkisstjórnin ekki við þess-
um tilmælum hefir hún gerst sam-
sek um gróft mannréttindabrot á
einum smæsta þegni þjóðfélags-
ins, litlu saklausu barni, og hefir
þar með dæmt sig úr leik og getur
haldið jólin með Halldóri.
Ilöfundur liefur um árabil skrifad
um barállumúl kvenna.
V ínardrengj akór-
inn á Listahátíð
SONGUR Vínardrengjakórsins verður meðal atriða á Listahátíð sem
haldin verður í byrjun júní á næsta ári. Fyrirhugað er að kórinn haldi
tvenna tónleika í Háskólabíói, en þetta er í fyrsta sinn sem hann kem-
ur hingað til lands.