Morgunblaðið - 15.12.1989, Blaðsíða 38

MÖRGttNBMÐK)! FÖSTUDAGUKH5J DESEMBEB 1989'
88
Pólland:
Kiafist afsagnar
Jaruzelskis forseta
Varsjá. Reuter.
PÓLSKA lögreglan notaði háþrýstisprautur til að dreifa hópum sem
kröfðust afsagnar Wojciechs Jaruzelskis forseta er þess var minnst
á miðvikudagskvöld að átta ár voru liðin frá því stjórn Jaruzelskis
setti herlög. Markmið kommúnista með herlögunum var að reyna
að stöðva framgang verkalýðssamtakanna Samstöðu. Mótmælendur,
sem flestir voru ungir að árum og héldu sumir á Samstöðu-fánum,
köstuðu bensínsprengjum og bygging kommúnistaflokksins í
Katowice var ötuð rauðri málningu.
Til aðgerða kom
í fimm borgum og
í Stettin var
brennd brúðu-
mynd af Jaruz-
elski. Pólska
fréttastofan PAP
skýrði einnig frá
hörðum átökum í
Wroclaw í suð-
austurhluta lands-
Þingnefnd
hefur ákveðið að lögð verði fram
kæra á hendur Mieczyslaw Rakow-
ski, fyrrum forsætirráðherra, vegna
þess að hann reyndi að láta leggja
niður Lenín-skipasmíðastöðina í
Gdansk árið 1988. Stöðin, sem var
vagga Samstöðu, seldi Sovétmönn-
um skip á niðursettu verði og var
þannig hægt að sýna fram að hún
gæfi ekki arð en það var röksemd
Rakowskis fyrir aðgerðunum. Hann
mun ekki hafa ráðfært sig við aðra
í stjórn sinni. Farið verður í sau-
mana á fleiri ráðstöfunum Rakow-
skis.
Ríkisstjórnin, sem Samstöðu-
maðurinn Tadeusz Mazowiecki veit-
ir forstöðu, gaf í skyn í gær að hún
væri ekki fráhverf þeirri hugmynd
Lech Walesa, leiðtoga Samstöðu,
að þingið veitti. stjóminni aukin
völd til að kljást við efnahagsmálin.
Walesa sagði á þriðjudag að efna-
hagsumbætur stjórnvalda gengju
of hægt fyrir sig. Því þyrfti ríkis-
stjórnin á leyfi að halda til að um-
bylta efnahagnum í einu vetfangi í
átt til markaðskerfis. Walesa lagði
til að þing landsins samþykkti þess-
ar aðgerðir en héldi þó rétti sínum
til að breyta sumum ríkisstjórnar-
samþykktum. Hann sagði ekkert
um það hversu lengi ríkisstjórnin
þyrfti að njóta þessara miklu valda.
Reuter
Hröð mannfjölgun íKína
Ráðstöfunum til að hægja á mannfjölgun í Kína hefur ekki verið
framfylgt af nægilegri hörku undanfarin þrjú ár, að sögn fjölskyldu-
málaráðherra landsins, Peng Peiyun. Gert er ráð fyrir að íbúafjöld-
inn verði 1.112 milljónir í árslok og fjölgunin verði 15 milljónir á
næsta ári. Mannfjölgun í Kína er þó hlutfallslega minni en í mörgum
öðrum þróunarríkjum og er áætlað að Indverjar verði orðnir fleiri
en Kínveijar árið 2050. Á myndinni sést fólk í kínversku borginni
Chengdu lesa spjöld með upplýsingum um fjölskylduáætlanir og á
veggnum er áróðursspjald þar sem foreldrar eru hvattir til að láta
sér nægja eitt barn.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir ÁGUST ASGEIRSSON
Tímamótaákvörðun Evrópubandalagsins í flugmálum:
Flugfélög fá heimild til að
lækka fargjöld uni allt að 20%
Flugleiðir vinna að því að nýjar reglur EB
um aukna samkeppni í flugi nái til þeirra
SAMGÖNGURÁÐHERRAR ríkja Evrópubandalagsins (EB) náðu
óvænt samkomulagi á dögunum um aukið frelsi í flugmálum. Mun '
það meðal anriars hafa í för með sér, að flugfélög í bandalagsríkjun-
um geta lækkað áætlunarfargjöld sín um allt að 20% frá næstu
áramótum án þess að þurfa samþykki yfírvalda beggja þeirra ríkja,
sem flogið er á milli. Ákvörðunin er fyrsta skrefíð I átt til fúlls frelsis
í flugi innan EB og megintilgangurinn er að tryggja verulega far-
gjaldalækkun á Evrópuleiðum. Einn ókostur við hið nýja fyrirkomu-
lag er, að hugsanlega heyri það sögunni til frá næstu áramótum,
að menn geti notað farmiða gefínn út á flug eins flugfélags með
þotum annars milli sömu staða, eins og verið hefúr.
Flugfélög í ríkjum EB munu á
næstu árum einvörðungu
þurfa samþykki yfirvalda á einum
stað til þess að geta lækkað far-
gjöld sín. Hafni hins vegar yfir-
völd beggja viðkomandi ríkja
beiðni um fargjaldalækkun nær
hún ekki fram að ganga, sam-
kvæmt ákvörðun ráðherranna.
Undantekning frá þessu er, að
fyrst um sinn munu félög sem
þjóna „horuðum" flugleiðum njóta
einhverrar verndar frá samkeppni
en talið er að það verði aðeins
tímabundið. Það á við um leiðir
þar sem flutningar eru það litlir
að flugið ber sig tæpast.
Tilgangur samþykktar ráðherr-
anna er að stuðla að lækkun flug-
fargjalda. Fannst þeim ónógur
árangur af heimild sem flugfélög
höfðu haft frá 1. janúar 1988 til
takmarkaðrar lækkunar vissra
fargjalda. Vilja þeir stíga skrefið
lengra í átt til aukins frelsis, til
þess að flugfélög geti búið sig
betur undir sameiningu innri
markaðar EB. Verður samkeppni
aukin og fargjaldalækkun tryggð
méð því að útiloka, að stjórnir
ríkja, þar sem er að finna illa rek-
in eða óarðbær ríkisflugfélög, geti
haldið uppi óeðlilega háum far-
gjöldum með því að beita neitunar-
valdi gegn fargjaldalækkunum,
eins og verið hefur.
Gerðar verða þó ráðstafanir til
að koma í veg fyrir óeðlileg tilboð
og að flugfélög misnoti sér aukið
frelsi með því að hámarka lækk-
un. Þannig mega þau ekki lækka
fargjöld sín á einu misseri meira
en sem nemur 20% af því gjaldi
sem gilti næsta misseri á undan.
Sérfræðingar í flugmálum hafa
haldið því fram, að-miðað við þær
reglur og tvíhliða loftferðasamn-
inga, sem í gildi hafa verið í Evr-
ópu, hafi fargjöld verið ákveðin
með tilliti til afkomu verst reknu
flugfélaga álfunnar.
Að sögn embættismanna í höf-
uðstöðvum EB verður nær útilok-
að að ríkisstjómir geti í framtí-
ðinni tekið sig saman um að synja
beiðni um fargjaldalækkun. Þau
verði að hafa ríka og vel rök-
studda ástæðu til að hafna beiðni
af því tagi.
Hlutdeildarákvæði
afnumin
Aukinheldur ákváðu sam-
gönguráðherrar EB, að frá árs-
byijun 1993 verði flugfélögum
ekki lengur tryggð ákveðin hlut-
deild í flugi á flugleið sem þau
kunna að deila með öðru flugfé-
lagi. í dag gæti franska stjórnin
t.a.m. gripið í taumana ef British
Airways næði meira en 60% af
farþégum á flugleiðinni París-
London. Verður „kvóti“ flugfélag-
anna lækkaður um 7,5% á ári þar
til hann verður afnuminn með öllu
1. janúar 1993. Meginástæðan
fyrir því að nema þessar regjur
úr gildi, en þær hafa veitt ríkis-
flugfélögum mikla vemd og nán-
ast einokunaraðstöðu, er að
tryggja samkeppni og þar með
verulega lækkun fargjalda. Vegna
gildandi loftferðasamninga og
þeirra reglna sem gilt hafa um
ákvörðun fargjalda og markaðs-
hlutdeild helstu flugfélaga, hafa
fargjöld milli tveggja staða í Evr-
ópu t.a.m. verið mun dýrari en
gjöld á jafnlöngum flugleiðum inn-
an Bandaríkjanna.
Þá samþykktu samgönguráð-
herrarnir, að héðan í frá gætu
flugfélög frá einu landi hafið
starfsemi í öðru, uppfylli þau
ákveðin skiiyrði er lúta að flugör-
yggi. Hingað til hefur það verið
skilyrði fyrir starfsemi flugfélaga
í ríkjum EB að þau séu í meiri-
hlutaeign þariendra borgara.
Breytingin hefur t.a.m. í för með
sér að breskt flugfélag getur í
framtíðinni hafið rekstur á Spáni'
og t.d. hafið flug milli spænskra
og þýskra borga.
Fyrsta skrefíð
„Ákvörðun ráðherranna er mik-
ilsvert skref í átt til aukinnar sam-
keppni í flugi. Spyrji almenningur
hvort einhver sjáanlegur árangur
sé af samstarfi bandalagsríkjanna
er ekkert betra svar til en lægri
fargjöld og aukið ferðaval fyrir
einstaklinginn,“ sagði Leon Britt-
an, sem fer með yfirstjóm sam-
keppnismála í framkvæmdastjórn
EB.
Fulltrúi bandalagsins sagði að
ákvörðun samgönguráðherranna
væri aðeins fyrsta skrefið í þá
veru að auka samkeppni í flugi.
Þeir hefðu á fundi sínum sam-
þykkt þá meginreglu, að frá og
með 1. janúar 1993 næðu allar
reglur um sameinaðan innri mark-
að bandalagsins einnig til flugsins.
Talsmaður vestur-þýska flugfé-
lagsins Lufthansa hefur látið svo
um mælt, að lítill árangur verði
af ákvörðun ráðherranna um
aukna samkeppni ef ekki komi til
fleiri flugleiðir og annað hvort
nýir flugvellir eða stóraukin afköst
þeirra valla, sem fyrir væru.
Talsmaður breska flugfélagsins
British Airways fagnaði hins .veg-
ar ákvörðun ráðherranna enda
hefur félagið um árabil beitt sér
fyrir afnámi hafta í flugi.
Af hálfu Evrópubandalagsins
fara fram viðræður við norsk og
sænsk yfirvöld um að hinar nýju
reglur nái einnig til Noregs og
Svíþjóðar, væntanlega vegna SAS.
Danir, sem eiga þriðjung þess
flugfélags, eru í Evrópubandalag-
inu en Norðmenn og Svíar ekki.
Flugleiðir vilja EB-reglur
Samþykkt Evrópubandalagsins
um aukið frelsi í flugi kann að
hafa sín áhrif fyrir íslendinga.
Samkvæmt upplýsingum Einars
Sigurðssonar, blaðafulltrúa Flug-
leiða, hefur grannt verið fylgst
með framgangi mála á þeim bæ.
„Við erum að vona að þessar regl-
ur nái til okkar, að við göngumst
undir þær skyldur sem þær fela í
sér og njótum jafnframt þeirra
réttinda sem þeim fylgja.
Flugleiðir hafa haft frumkvæði
að því meðal flugfélaga annarra
EFTA-ríkja en Noregs og Svíþjóð-
ar að fá reglurnar útfærðar þann-
ig að þær nái til þessara landa
einnig. Við teljum, að þar sem
flugstarfsemi er lítt bundin af
landamærum sé raunhæfast, að
sömu reglur um ákvörðun far-
gjalda og hlutdeild I markaði gildi
fyrir sem flesta. Það er ljóst að
samþykktir EB munu herða sam-
keppni á vissum sviðum og leiðum,
sem gefa best af sér. Við teljum
meiri ávinning af því að þær nái
til okkar líka en að falla utan
þeirra,“ sagði Einar.
Heimild: International Herald
Tribune og Flight.
Comoroeyjar:
Málaliðar
vilja valda-
skipti með
viðhöfii
Dzaoudzi. Reuter.
BOB Denard, leiðtogi málaliða,
sem hrifsað hafa til sín öll völd
á Comoroeyjum, sagði í gær, að
hann og menn hans væru tilbún-
jr til að afhenda frönskum liðs-
foringjum völdin og myndu fara
frá eyjunum innan sólarhrings
ef tryggt væri að þeir fengju að
fara fijálsir ferða sinna og yrði
ekki hegnt.
Denard og um 30 málaliðar tóku
völdin eftir að þeir myrtu Ahmed
Abdallah, forseta, 26. nóvember.
Þeir komu Abdallah á sínum tíma
til valda á Comoroeyjum með innrás
og byltingu árið 1978.
Fjögur frönsk herskip með land-
gönguliðsveitir innanborðs bíða nú
átekta við Comoroeyjar. Talið er að
Frakkar undirbúi aðgerðir og land-
göngu til þess að tryggja öryggi
nær tvö þúsund franskra þegna,
sem eru á eyjunum.
Denard lagði til að valdaskipti
færu fram með viðhöfn og að mála-
liðarnir fengju bætur sem næmi
hálfs árs launum. Jafnframt fengju
þeir tryggingu fyrir því að verða
ekki sóttir til saka. Við svo búið
myndu þeir halda úr landi og ekk-
ert því til fyrirstöðu að það gæti
orðið í dag, föstudag, að því er
Denard hélt fram á blaðamanna-
fundi í Moroni, höfuðborg Comoro-
eyja,- í fyrradag.
Svíþjóð:
Kennaraverk-
fallinu lokið
Stokkhólmi. Frá Erik Liden, íréttaritara
Morgunblaðsins.
TÆPLEGA fimm vikna verkfalli
kennara í Svíþjóð lauk í gær þeg-
ar déiluaðilamir samþykktu loka-
tillögu sáttasemjara.
Þó að kennarar innan SACO, sam-
taka háskólamenntaðs fólks, hafi
ekki samþykkt að fá sömu heildar-
laun og kennarar innan samtaka
opinberra starfsmanna, TCO, ákvað
SACO að þiggja þær kjarabætur sem
fólust í tilboðinu um lausn verkfalls-
ins;
í sáttatillögunni var fellt niður
ákvæði um 34 stunda viðveruskyldu
kennara, en í staðinn kveðið á um
að kennurum beri að gegna fimm
stunda viðveruskyldu utan kennslu.