Morgunblaðið - 20.12.1989, Blaðsíða 42

42
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 20. DESEMBER 1989
Hugleiðing um héraðsskóg
eftir Álfhildi
Ólafsdóttur
í maí síðastliðnum ákvað ríkis-
stjórnin að hrinda í framkvæmd
stórátaki í ræktun nytjaskóga á
Fljótsdalshéraði sem miði að því að
fullnýta skógræktarland þar á næstu
40 árum. Jafnframt var samþykkt
sérstök fjárveiting til undirbúnings
og byijunarframkvæmda á þessu
ári. Undirbúningsvinnan er í umsjá
verkefni verkefnisstjórnar sem land-
búnaðarráðherra skipaði í vor sem
leið og í eiga sæti Edda Björns-
dóttir, formaður, tilnefnd af Félagi
skógarbænda á Héraði, Jón Lofts-
son, tilnefndur af Skógrækt ríkisins,
Kristófer Oliversson, tilnefndur af
Byggðastofnun og Páll Sigbjörns-
son, tilnefndur af Búnaðarsambandi
Austurlands, auk undirritaðrar.
Hvað er verið að gera?
Ollum ætti að vera ljóst að stór-
átak í skógrækt er ekkert sem hrint
er í framkvæmd á nokkrum vikum
eða mánuðum. Það þarf að vanda
sem vel á að standa, segir máltæk-
ið, og það á vel við þegar um er að
ræða ræktun trjáa sem standa eiga
í áratugi. En þar sem mörgum leik-
ur eflaust forvitni á að vita hvar
undirbúningur skógræktarátaksins
er á vegi staddur, auk þess sem
umræða ertalsverð um fyrirkomulag
verkefnisins, eru þessar línur settar
á blað.
I sumar hefur vinnuflokkur frá
Rannsóknarstofnun landbúnaðarins
farið um fyrirhugað skógræktar-
svæði og safnað gögnum til gróður-
kortagerðar. Afrakstur þeirrar vinnu
verður síðan meðal þess sem skóg-
ræktarfræðingar munu nota þegar
farið verður að gera ræktunaráætl-
Ósviknir DACHSTEIN með tvöföldum saumum, nlö-sterkum
Oúmmlsöta, vatnsþéttri reimingu. Framleiddir I Austurrlki og
sérstaklega geröir fyrir mikiö álag og erfiöar aöstæöur.
FÁLKINN
SUÐURLANDSBRAUT 8, SÍMI 84670
anir fyrir svæðið í heild og einstakar
jarðir. Aætlanagerðin hefst væntan-
lega í september, þegar starfsmenn
Skógræktar ríkisins sjá fram úr
sumarönnunum, en stefnt er að því
áð frumáætlun um ræktun og kostn-
að liggi fyrir 1. október n'k. Rann-
sóknastöð Skógræktar ríkissins und-
irbýr nú tilraunir með asparrækt á
svæðinu og verið er að kanna mögu-
leika á hraðræktun aspargræðlinga
þar.
Verkefnisstjórnin hefur haldið all-
marga fundi og m.a. rætt hvernig
plöntuframleiðslu fyrir verkefnið
verði best hagað. Um þann þátt
liggja ekki fyrir ákveðnar tillögur
en verið er að athuga kostnað við
mismunandi möguleika.
Sérstakur verkefnisstjóri verður
ráðinn til starfa á næstu dögum og
hans fyrsta verk verður að kanna
hug bænda til væntanlegs skógrækt-
arátaks og hvernig skóræktin getur
fallið að búskaparáformum hvers og
eins.
Aðalmarkmiðið er
nytjaskógrækt
Þar sem hér er verið að fjalla um
tímamótaákvörðun í íslenskri skóg-
rækt og landbúnaði er ekki úr vegi
að velta fyrir sér hver eru helstu
markmið hennar. Að mati undirrit-
aðar er markmið skógræktarátaks á
Fljótsdalshéraði í aðalatriðum
þríþætt:
1. Að rækta nytjaskóg, þ.e. skóg
sem skilar afurðum í framtíðinni.
2. Efla atvinnulíf og treysta byggð
á svæðinu.
3. Auðvelda nauðsynlegan samdrátt
í sauðfjárrækt.
Fyrsta atriðið er aðalmarkmiðið
og í sjálfu sér nægjanlegt. Á Fljóts-
dalshéraði höfum við hvað öruggasta
vitneskju um að tré geti vaxið hratt
og vel og orðið nýtanleg til timbur-
framleiðslu. Ætlað er að gott skóg-
ræktarsvæði þar sé það stórt að fá
rffegi á nokkrum áratugum samfelld-
an skóg sem hægt verði að tengja
einhvers konar timburvinnslu.
Hvort skógur kemur til með að
borga stofnkostnað sinn til, baka
með framleiðsluverðmæti, auk þess
að borga kostnaðinn við að fella
hann og vinna úr honum, er út af
fyrir sig hæpið að spá um á þessari
stundu; timburverð á næstu öld er
nokkuð sem útilokað er að segja
fyrir um. En á það má benda að
fjárhagsleg áhætta okkar íslendinga
í þeim efnum ætti ekki að vera stór-
lega frábrugðin því sem annars stað-
ar gerist.
Mikilvægt er að marka árlegan
ramma nýplöntunar þannig að eðli-
leg hringrás fáist í ræktunina, þ.e.
ef skógurinn þarf 50 ár að meðal-
tali til þess að vaxa þá verði að
meðaltali plantað í einn fimmtugasta
hiuta heildarlandsins á hveiju ári.
Skógræktin ein skapar ekki
mörg störf
Hvað eflingu atvinnulífs viðkemur
verður að hafa í huga að skógrækt
sem slík er ekki mjög vinnuaflsfrek.
Aðalverðmætasköpunin byggist á
vaxtargetu tijánna sjálfra. Engu að
síður skapast þarna nokkur störf
þótt dreifing þeirra á árið verði
nokkuð misjöfn, þ.e. fyrst og fremst
sumarvinna við sjálfa nýræktunina.
Grisjun og hirðing þess skóglendis
sem fyrir er á Héraði, og með tíman-
um nýju skóganna þegar þeir vaxa
upp, gefur þó viðbótavinnu sem
hægt er að einhveiju leyti að dreifa
á þá árstíma þegar minna er að
gera við nýræktunina. Þegar menn
velta fyrir sér hvort grisjun standi
undir sér, verður að svara þeirri
spurningu hvað fleira en viðurinn
sem grisjun skilar sé verðmæti. Það
sem þar kemur helst til greina er
hvort grisjunin verður ekki til þess
að þau tré sem eftir standa vaxa
betur og verða fyrr og frekar nýtan-
leg í verðmætari afurðir. Einnig
hvort það er ekki verðmæti út af
fyrir sig að betra verði að komast
um skóginn og njóta hans sem úti-
vistarsvæðis og bætt aðstaða skapist
fyrir sumarbústaði og ferðamanna-
þjónustu.
Nauðsynlegj; er að gera sér Ijóst
að vinna við skógræktina eina getur
ekki orðið aðallífsviðurværi margra
á svæðinu. Því er mjög mikilvægt
að menn kanni vandlega alla mögu-
leika á atvinnu samhliða skógrækt-
inni, bæði störfum utan eigin jarða
og ýmiss konar rekstri á jörðunum
sjálfum. Þar má gæta sín á að fest-
ast ekki í því hjólfari að ekki sé
hægt að lifa af öðru en kúm og kind-
um. Mikilvægt er að sú mjólkurfram-
leiðsla sem fyrir hendi er dragist
ekki saman og æskilegast væri að
þeir sem til þess hafa aðstöðu geti
breytt fullvirðisrétti til sauðfjár-
framleiðsu í mjólkurframleiðslurétt.
Við verðum að vera opin
fyrir nýjum möguleikum
Dæmi um sjálfstæðan rekstur sem
vel ætti að þrífast við hlið skógrækt-
arinnar eru mörg. Heyöflun til
beinnar sölu, en þó ekki síður til
heykögglagerðar, krefst vart við-
bótarfjárfestinga en nýtir vel þær
sem fyrir eru. Ræktunarskilyrði
korns til þroska eru talin þokkaleg
á svæðinu og ættu að fara batnandi
með aukinni skóg- og skjólbelta-
rækt. Samspil kornræktar og gras-
ræktar gæti gefið af sér öfluga fóð-
urframleiðslu. Ýmiss konar mat-
jurta- og beijarækt bæði til sölu
ferskra afurða og sem grunnur frek-
ari úrvinnslu s.s. sultugerðar er at-
hyglisverður kostur. Efling ferða-
þjónustu er nokkuð auðsætt verkefni
og ýmsar hliðargreinar geta tengst
MICRO-CHEFFM 25150 jl
I
MOULINEX
ÖRBYLGJUOFNAR
ÞAR SEM HOLLUSTA
OG TÍMASPARNAÐUR
FARA SAMAN.
BETRI ORKUNÝTING -
LÆGRI RAFMAGNSREIKNINGUR
1 5 Itr OFN 650 WÖTT
2 4 Itr OFN 750 WÖTT
Álfhildur Ólafsdóttir
„Öllum ætti að vera
ljóst að stórátak í skóg-
rækt er ekkert sem
hrint er í framkvæmd á
nokkrum vikum eða
mánuðum. Það þarf að
vanda sem vel á að
standa, segir máltækið,
og það á vel við þegar
um er að ræða ræktun
trjáa sem standa eiga í
áratugi.“
henni t.d. á sviði heimilisiðnaðar.
Ef loðdýrarækt á Héraði lifir af
þrengingar þær sem nú standa yfir
er fyrir hendi búgrein sem fellur
mjög vel að skógrækt vegna lítillar
þarfar fyrir landiými. Loðkanínu-
rækt er kostur sem sjálfsagt er að
kanna vandlega gnindvöll fyrir á
svæðinu þar sem hún gæti skipt
verulegu máli í atvinnuuppbygging-
unni. Otal margt fleira mætti telja
upp en mikilvægast er að menn kasti
ekki frá sér góðum hugmyndum,
þótt einhveijir telji þær fáránlegar
í fyrstu, heldur kanni grundvöll fyr-
ir nýtingu þeirra vandlega og taki
síðan ákvarðanir með það í huga að
verið er að leita að viðfangsefnum
sem skila eiga fólki launum fyrir
vinnu sína.
Samdráttur í sauðfjárrækt
verður vart umflúinn
Miklar vangáveltur hafa verið um
sauðkindina í tengslum við umræðu
um skógrækt. Fyrir liggur að marg-
ir bændur standa nú eða á næstu
árum frammi fyrir spurningunni
hvort þeir eigi að hefja sauðfjárrækt
á nýjan leik eftir fjárleysi í kjölfar
riðuniðurskurðar. Við slíka ákvarð-
anatöku hljóta menn að líta til
ástands sauðfjárræktar í landinu í
heild. Ljóst er að mikið gap er milli
núverandi framleiðsluréttar á kinda-
kjöti annars vegar og þess sem
hægt er að selja af því hins vegar.
Þetta gap verður ekki brúað nema
annaðhvort takist að auka söluna
eða minnka framleiðsluna og ólíklegt
verður að teljast að söluaukning ein
muni duga. Niðurstaðan verður því
víst aldrei önnur en sú að samdrátt-
ur í rétti bænda til kindakjötsfram-
leiðslu er óumflýjanlegur. Og hveijir
eiga þá að fækka fénu? Það er erf-
iða spumingin.
Ef ætlunin er að valda sem
minnstribyggðaröskun hljóta augu
manna fljótt að beinast að þeim sem
auðveldast eiga með að taka upp
aðra verðmætasköpun í stað kjöt-
framleiðslunnar. Þar hefur Fljóts-
dalshérað umfram flest eða öll önnur
landsvæði mesta möguleika á sviði
skógræktarinnar þótt önnur svæði
hafi svo betri möguleika í öðrum
greinum. Mikilvægt er að sem fyrst
verði hægt að móta tilboð til þeirra
sem fúsir eru að láta af hendi full-
virðisrétt hvort sem menn hætta
sauðfjárrækt vegna viðkvæms beiti-
lands, skógræktarforma eða af öðr-
um ástæðum. Komi ekki til sam-
dráttar sauðfjárræktar á þann hátt
er næsta ljóst að einhvers konar
gengisfelling fullvirðisréttar til sauð-
fjárframleiðslu er fyrirsjáanleg á
allra næstu árum.