Morgunblaðið - 20.12.1989, Blaðsíða 16

-MÖRGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 2D. DESÍGMBKR 1989
Um blóðsega og
segaleysandi lyf
eftir Magnús Karl
Pétursson
Þekking manna á orsökum og
eðli segamyndunar (segi=„blóð-
tappi“, blóðstorka) í blóðrás líkam-
ans hefur á síðari árum vaxið mjög
hratt og leitt til margvíslegra
grundvallarbreytinga á meðferð
sjúklinga með æðasjúkdóma, bæði
fyrirbyggjandi meðferð svo og með-
ferð bráðrar kransæðastíflu með
segaleysandi lyfjum. Kemúr þar til
mjög aukin þekking á hlutverki
æðaveggja, sérstaklega æðaþelsins,
sem er þunnt frumulag, sem þekur
æðarnar að innanverðu, svo og til-
koma nýrra aðferða og efna til að
leysa upp blóðsega. Hlutverk æða-
þelsins er margvíslegt og ekki ein-
göngu það að þekja æðarnar að
innanverðu. Frumur þess framleiða
margvísleg efni, sem valda því að
æðarnar víkka eða dragast saman
eftir því sem við á hveiju sinni.
Sömuleiðis framleiðir heilbrigt æða-
þel efni, sem koma í veg fyrir að
blóðsegar myndist á yfirborði þess
og leysa jafnvel upp byijandi blóð-
sega. Þá stjórnar æðaþelið flutningi
ýmissa efna, svo sem fituefna (kól-
esteróls) frá blóðinu inn í og út úr
æðaveggnum.
Við skemmdir á æðaþelinu, sem
geta orðið vegna fituútfellingar í
Magnús Karl Pétursson
■
Hafðu Braga
í bollanum
yfir hátíðarnar!
Hátíðablandan frá Braga
er jólakaffið í ár.
Kaffibrennsla Akureyrar hf.
;aff«
mM 9
■ðaveggnum með staðbundinni
þykknun á veggnum og þrengingu
á innanmáli æðarinnar, svo og
vegna beinna skemmda á sjálfu
æðaþelinu, t.d. vegna háþrýstings
og sígarettureykinga, glatast þessir
eiginleikar æðaþelsins. Fari svo að
æðaþelið flagni af á þessum stöðum
hleypir það í gang staðbundinni
segamyndun í blóðinu, sem ýmist
þrengir æðina enn meir en komið
er eða lokar henni alveg, eins og í
kransæðastíflu.
Blóðsegar eru að mestu mynd-
aðir af blóðflögum annars vegar og
fibrini hins vegar, sem er hið endan-
lega storkuefni, sem myndast í blóð-
inu fyrir tilstuðlan fjölmargra
strokuþátta. í blóðseganum eru
einnig rauð og hvít blóðkorn. Blóð-
flögur (thrombocytar) eru þau blóð-
korn, sem fyrst setjast í skemmdir,
sem verða á æðaþelinu og mynda
þétt lag innan á því. Sé skemmdin
lítil verður ekki frekari segamyndun
og æðaþelið nær að gróa á nýjan
leik. Æðin getur hins vegar þrengst
við þetta og sjúklingur fær vaxandi
einkenni meðan á þessu stendur.
Verði skemmdin á æðaþelinu dýpri
getur myndast segi sem lokar æð-
inni alveg og myndast þá drep á
því svæði hjartavöðvans sem við-
komandi æð nærir.
Vitað er um ýmis efni, sem
hindra að blóðflögur festist við
æðavegginn og loði saman. Þekkt-
ast er aspirin, en það hefur verið
notað í um 100 ár sem bólgu- og
verkjastillandi lyf eins og alkunna
er. Seinni tíma rannsóknir hafa þó
leitt þennan eiginleika þess í ljós
og komið hefur fram við mjög yfir-
gripsmiklar rannsóknir, að með
aspirin-notkun (magnyl) má
minnka líkur um endurtekin áföll
um allt að 30-40% hjá sjúklingum,
sem fengið hafa kransæðastíflu eða
stíflu í heilaæðar. Þeir skammtar,

í Kringlunni
Sími:6898n