Morgunblaðið - 24.02.1990, Qupperneq 13

staðar. Rökin, sem mæla gegn kunn-
ingjagagnrýni, þykja augljós: Kunn-
ingsskapur hlýtur að skekkja um-
fjöllunina. Samkvæmt þessu rugla
persónuleg kynni dómgreind gagn-
rýnandans og ritdómurinn dæmist
því sem vinargreiði. Þetta má vel
vera satt en þarf ekki að vera það.
Sú afstaða er linkuleg að telja slíkt
til náttúrulögmála að hugsanleg vin-
átta ritdómara og rithöfundar hljóti
að leiða til ákveðinnar skekkju í
umfjöllun um ritverk. Með slíkri af-
stöðu er minna gert úr ritdómurujn
en sæmir — í henni felst uppgjöf.
Brýna nauðsyn ber einmitt til að
bókarýnin fái að vaxa frá þeim
þankagangi að gera menn mikilvæg-
ari en málefni, líklega er nauðsynin
í fáum löndum brýnni en á íslandi
þar sem „allir þekkja alla“. Rit-
dómari verður að hafa rými til að
fjalla um þau rítverk sem honum
þykja fýsileg óháð því hver höfund-
urínn er. Um leið verður ritdómarinn
að standa undir þeirri kröfu að dæma
ritverk, eitt og sér, út frá þess eigin
forsendum — og treysta verður rit-
dómaranum til þess jafnvel þótt
hann þekki höfundinn vel, hvort sem
er af góðu eða illu.
Hvaða bækur á rýnandinn að taka
til umfjöllunar? Á hann að skrifa um
allar bækur sem honum berast eða
velja úr? Einfaldasta svarið við þess-
um spurningum sýnist mér vera
þetta: Bókarýnirinn skrifar um þær
bækur sem hann kýs að skrifa um.
Hvort bókin er góð eða slæm skiptir
ekki endilega meginmáli, þótt vissu-
lega verði að viðurkenna að léleg
bók geti tæpast verið eins fýsileg
til umfjöllunar og velheppnuð. Hér
skiptir máli að gagnrýnandinn finni
nógn marga þætti í verkinu sem eru
rýni- og athyglisverðir.
Samkvæmt orðum Giinters Blöck-
er hér að ofan getur gagnrýnandinn
aldrei verið „hlutlaus" gagnvart við-
fangsefni sínu, eins og rithöfundur-
inn gefur sig allan í ritverk sitt þann-
ig gefur ritdómarinn sig óskiptan í
umsögn sína. Mælikvarði ritdómar-
ans hlýtur alltaf að felast í þessari
spurningu: Hvernig þjónar bóka-
gagnrýnin best bókmenntunum?
Gagnrýnendur og rithöfundar
heyja svipaða baráttu þótt vettvang-
urinn sé ólíkur. Eins og rithöfundur-
inn glímir við að fella hugmyndir
sem best í orð leitast gagnrýnandinn
við að orða sem nákvæmast hug-
myndir ritverks. Um leið hlýtur hann
hveiju sinni að reyna að skrifa sína
bestu umsögn fram til þessa: hann
þreytir línudans þar sem hvorki yfir-
gangur né undanlátssemi, hroki né
þýlindi, offors né værukærð mega
stýra pennanum.
Gunnar Bjarnason
úr íslenzku hveiti eða rúgi. Maður
hefur heyrt marg’ar hliðstæðar
blekkingaryfirlýsingar grátklökkra
bændaforingja, sem búa í
Reykjavík, og alþýðan finnur til
með þessum „strítandi bændum“
sem ég veit að strita ekki. Þeir eru
margir góðir atvinnurekendur og
„kunna á kerfið“ og þeir eru marg-
ir „sjarmerandi". En mál er að linni!
Það þarf endirskipulagningu
landbúnaðar og sveitalífs.
Oft hef ég orðið undrandi, þegar
rætt er um almannavarnir. Þá er
eins og menn hugsi aðeins um
bjargir fólks úr háska í nokkra
daga. Hvað værí til bjárgar í styij-
öld með olíuleysi og takmörkuðum
aðflutningi matvæla svo að við yrð-
um að fæða okkur af eigin afla,
fiski og búsafurðum? Til hvers væri
!'<>«• :i:pv TT'V'TAT'AJ <?l<sAL<tKTJP'}
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. FEBRUÁR 1990
13

Upphaf umræðu
um auðlindaskatt
eftir Gylfa Þ. Gíslason
25.- janúar sl. skrifaði ég grein
í Morgunblaðið, sem ég nefndi
„Veiðigjald er ekki ný hugmynd".
Rakti ég þar í mjög stórum drátt-
um þær umræður, sem fram hafa
farið um sölu veiðileyfa og auð-
lindaskatt undanfarin 15 ár. Ég
nefndi grein Bjarna Braga Jóns-
sonar í Fjármálatíðindum 1975,
„Auðlindaskattur, iðnþróun og
efnahagsleg framtíð íslands", sem
hið fyrsta, sem skrifað hafi verið
um þessar hugmyndir.
Nú hefur Gunnar Tómasson
hagfræðingur í Bandaríkjunum
skrifað mér og minnt á ritgerð í
viðtalsformi, „Verðbólga og
íslenzka hagkerfið", sem birt hafi
verið í Eimreiðinni 1974, en rit-
gerðin var unnin úr viðtali, sem
ritstjóri Eimreiðarinnar, Magnús
Guðmundsson, hafði átt við hann
haustið áður. Þetta er ítarleg og
gagnmerk ritgerð. í henni eru
ræddir 10 þættir æskilegra umbóta
í hagkerfínu. Meðal þeirra er
álagning „auðlindaskatts". Segir
m.a. í greininni: „Réttlæta má ein-
hveija sérskatta á sjávarútveg, því
að fískistofninn við strendur ís-
lands er helzta auðlind okkar og
því sanngjarnt, að þeir, sem hag-
nýta hana, greiði fýrir.“
Sjálfsagt er, að þetta komi fram
í umræðunni núna, þegar fyrir
dyrum stendur, að Alþingi ræði
fískveiðistefnuna.
í grein Bjarna Braga Jónssonar
er raunar kafli um feril auðlinda-
skattshugmyndarinnar.
Þar segir m.a.:
„Ég get ekki dagsett sjálfa til-
urð hugmyndarinnar með neinni
vissu, en sennilega mun það hafa
verið á árinu 1961, að ég komst
að þessari niðurstöðu. Það er hins
vegar skjalfest, að hugmyndin í
þessari mynd leit dagsins ljós í
almennum umræðum á ráðstefnu
samtakanna Fijálsrar menningar
um sjálfstæði íslands og þátttöku
í efnahagsbandalögum 27. janúar
1962. Þar reifaði ég þessa hug-
mynd í mæltu máli, en án skriflegs
undirbúnings og í mjög grófum
dráttum, en þó svo, að öll meginat-
riði komu fram, og þar kom í
fyrsta sinn mér vitanlega fram
nafnið auðlindaskattur til að túlka
þetta fyrirbæri. Næstu árin á eftir
var hugmyndin rædd rækilega
meðal hagfræðinga, sem fjölluðu
um almenn efnahagsmál og afstöð-
una til markáðs- og fríverzlunar-
bandalaganna".
Höfundur er fyrrverandi
ráðherra.
■ KJARTAN Thors jarðfræð-
ingur flytur fyrirlestur á vegum
Hins íslenska náttúrufræðifélags
mánudagskvöldið 26. febrúar nk.
Meðal annars mun hann rekja um-
merki neðansjávar, sem benda til
að við lok ísaldar eða upphaf
nútíma, hafí sjávarstaða verið mun
lægi-i í Faxaflóa, Kollafírði og
Hvalfírði og allt að 40 m lægri í
Eyjafirði. Einnig verður fjallað um
hvernig landslagi var þá háttað á
þessum slóðum, hvemig hægt er
að fara nær um tímasetningu þess-
ara atburða og ástæður þess að
saga sjávarstöðubreytingar á ís-
landi í ísaldarlok er frábrugðin því
sem þekkist annars staðar. Fyrir-
lesturinn, sem er öllum opinn, verð-
ur í stofu 101 í Odda, Hugvisinda-
húsi Háskóla íslands, og hefst kl.
20.30.
(Fréttatilkynning)
Þ.ÞORGRlMSSON&CO
ABETE*™±:
HARÐPLAST Á BORÐ
ÁRMÚLA 29, SÍMI 38640
UCFFHim
00 LIFffllTÉLIST
Magnús
Kjartansson
bregður á leik
í kvöld og
skemmtir gestum
fram á nótt
Opið fyrir aðra en
matargesti eftir kl. 23.
Borðapantanir í síma 23950.
MANDARÍNINN

þá kúabú á Síðu eða í Hálsasveit
fyrir þéttbýlið á Reykjanesi? Ef ég
væri spurður ráða (sem ekki verð-
ur, því ég er talinn vera einskonar
„zebrahestur" í BÍ) yrðu mín ráð
þessi:
1. Komið verði upp í hveijum lands-
ijórðungi ákveðnum fjölda árabáta
með seglbúnaði og auk þess með
netum og öngluðum línum og stokk-
unarbúnaði.
2. Stofnað verði á sama hátt til
vinnuhestastofns í landshlutum með
aktygjum, jarðvinnslutækjum og
heyvinnslutækjum, sem gæti tekið
við af bensínlausum dráttarvélum.
Þetta væru almannavarnir til
lengri tíma.
Að lokum, til að sýna þjóð minni
að ég hatast ekki við stjórn og
starfslið Búnaðarfélagsins, þá vil
ég leggja til að þeim, sem eru til
einhvers hæfir annars en að þjóna
kerfinu og sjálfum sér — án sjáifs-
gagnrýni, verði fundin störf úti á
landi eða í skólum, því að margir
gætu kennt. En umfram allt losið
þjóðina við úr ábyrgðarstöðum
menn, sem sitja með eins konar
„hreppstjórahugsunarhátt" og gefa
út yfirlýsingar með eigin hrepp-
stjóraáliti, án þess að nenna að
kynna sér staðreyndir og hafa á
snærum sínum ritstjóra, sem sópar
staðreyndum undir rúmið sitt við
hliðina á koppnum.
Með kveðju til „vinnandi fólks“,
sem í alvöru elskar framtíð íslands
meira en blýantinn sem það nagar
á Mallorca.
Höfundur er fyrrverandi
hrossaræktarráðunautur BÍ.
FLUGLEIDIR
AÐALFUNDUR
FLUGLEIÐA HF.
Aðalfundur Flugleiða hf. verður haldinn fimmtudaginn 22.
mars 1990 f Höfða, Hótel Lofleiðum, og hefst kl. 14.00.
Dagskrá:
1. Venjuleg aðalfundarstörf skv. 10 gr. samþykkta
félagsins.
2. Tillaga um útgáfu jöfnunarhlutabréfa og breyting
á 4. gr. samþykkta því til samræmis.
3. Önnur mál, löglega upp borin.
Tillögur frá hluthöfum, sem bera á fram á aðal-
fundi, skulu vera komnar í hendur stjórnarinnar eigi
síðar en 7 dögum fyrir aðalfund.
Dagskrá og endanlegar tillögur munu liggja frammi
á skrifstofu félagsins, hluthöfum til sýnis, 7 dögum
fyrir aðalfund.
Aðgöngumiðar, atkvæðaseðlar og fundargögn verða
afhent á aðalskrifstofu félagsins, Reykjavíkurflug-
velli, hlutabréfadeild á 2. hæð, frá og með 15. mars
nk. frá kl. 09.00-17.00.
Hluthafar eru vinsamlegast beðnir að vitja fundar-
gagna sinna fyrir kl. 12.00 á fundardegi.
Stjóm Flugleiða hf.