Morgunblaðið - 24.02.1990, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. FEBRÚAR 1990
23
gam-
tiar
sem ríkisstjórnin gaf aðilum vinnu-
markaðarins við gerð kjarasamn-
inga á síðasta ári eru enn óuppfyllt
af hennar hálfu. í því sambandi
má minna á að forsætisráðherra
gaf skriflega yfirlýsingu um að
svonefnt jöfnunargjald yrði fellt
niður um leið og virðisaukaskattur
: tæki gildi. Þetta hefur ekki verið
gert og forsætisráðherrann getur
engu svarað á Alþingi um það hvort
eða hvenær þetta fyrirheit frá því
'i á síðasta ári verði efnt.
í annan stað hefur það vakið
athygli að ríkisstjórnin hefur ekki
getað staðið við fyrirheit frá físk-
verðsákvörðun fyrir heilu ári um
að koma á aflamiðlun í sjávarút-
vegi. Fiskvinnslan hefur nú í annað
skipti tekið á sig auknar byrðar til
þess að reyna að tryggja slíkt sam-
komulag. Ágreiningur í ríkisstjórn-
inni hefur hins vegar komið í veg
fyrir að það gæti komist í fram-
kvæmd.
Sjávarútvegsráðherrann lýsti því
yfír með reglulegu millibili allt
síðastliðið ár að mál þetta væri að
leysast, en allt kom fyrir ekki. Jafn-
vel eftir að allir þeir aðilar sem
fulltrúa eiga í Verðlagsráði sjávar-
útvegsins höfðu undirritað sam-
komulag um skipan þessara mála
var ríkisstjórnin ófær um að bregð-
ast við því. Hvaða hagsmuni er
verið að veija í þeim átökum sem
eiga sér stað innan ríkisstjórnarinn-
lauglýsingarinnar taka við verð-
hendi Baldvins Jónssonar auglýs-
félagið, Fróði hf., Prentsmiðjan
Oddi hf., Verslunarráð íslands hf,
Póstur og Sími og Utflutningsráð
íslands.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
• •
Þorsteinn Pálsson
„Nú hefur verið upplýst
að halli ríkissjóðs á
síðasta ári hafi orðið
rúmlega 6 milljarðar
króna þrátt fyrir meira
en 7 milljarða króna
skattahækkun á því
* • LL
an.
ar um þetta mál skal ósagt látið.
En ríkisstjórn hefur ekki sýnt í
þessu máli að hún hafi burði til
þess að leysa og taka á vandamálum
og viðfangsefnum sjávarútvegsins.
Enn eitt dæmið um úrræðaleysið
er forkönnun varaflugvallar. Al-
þýðubandalagið hótar áð slíta
stjórnarsamstarfinu fari slík könn-
un fram og utanríkisráðherra
treystir sér af þeim sökum ekki að
hefjast handa í málinu. Aftur á
móti þorir hann ekki að viðurkenna
þetta og talar í sífellu um að for-
könnunin hefjist innan tíðar. Samn-
ingar um nýtt álver dragast einnig
á langinn og enn hafa stjórnarflokk-
amir ekki gert grein fyrir því hvort
full samstaða er þeirra á milli um
eignaraðild útlendinga og það orku-
verð sem í boði getur verið.
Miðstýringarstefha
í málatilbúnaði ríkisstjórnarinnar
kemur fram vaxandi tilhneiging til
miðstýringar á flestum sviðum. í
því sambandi má nefna þær hug-
myndir sem ríkisstjórnin hefur verið
með um endurskipulagningu heil-
brigðiskerfisins. Þær miða allar að
aukinni miðstýringu, hvort heldur
er í rekstri sjúkrahúsa eða varðandi
þjónustu heimilislækna. Það virðist
vera ríkisstjórninni mikið kappsmál
að koma í veg fyrir að einstakling-
ar geti valið um heimilislækni. í
þeim efnum á öllu að vera stýrt
ofanfrá. Þar á heilbrigðisráðuneytið
að hafa vit fyrir almenningi.
Ríkisstjórnin hefur nýlega kynnt
frumvarp um skipulagsmál. Þar er
allt á sömu lund. Frumvarpið miðar
að því að draga stóraukið vald í
þeim efnum inn til nýrrar ríkisstofn-
unar. Verkefni sem áður voru á
sviði sveitarfélaga og alfarið á valdi
þeirra verða nú fengin þessari nýju
ríkisstofnun. Skrifræði og valda-
samþjöppun verður stóraukið.
Hvarvetna annars staðar eru menn
að endurskoða löggjöf af þessu tagi
í þeim tilgangi að dreifa valdi og
auka ábyrgð sveitarfélaga. Ríkis-
stjórnin gengur þvert á allar
nútímahugmyndir af því tagi.
Gömlu úreltu vinstri stjórnar hug-
myndimar ráða ferðinni.
6 milljarða halli eftir 7
milljarða skattahækkun
Skömmu áður en við sjálfstæðis-
menn fómm úr stjórnarráðinu
haustið 1988 fengum við inn á borð
ríkisstjómarinnar upplýsingar frá
þáverandi fjármálaráðherra um að
hallinn á ríkissjóði væri tæpar 700
milljónir króna. Nú hefur verið upp-
lýst að halli ríkissjóðs á síðasta ári
hafi orðið rúmlega 6 milljarðar
króna þrátt fyrir meira en 7 millj-
arða króna skattahækkun á því ári.
Og þrátt fyrir margra milljarða
skattahækkanir sem koma eiga til
framkvæmda á þessu ári er ekkert
útlit fýrir að hallinn á þessu ári
verði minni en á því síðasta. Þetta
em fróðlegar upplýsingar þegar
hafðar eru í huga stóryrtar yfirlýs-
ingar fjármálaráðherra um ný
vinnubrögð.
Það er kannski ekki undarlegt í
þessu Ijósi að einstakir stjórnar-
flokkar og hópar stjórnarþing-
manna keppist nú við að leggja
fram minnisblöð og • þingsálykt-
unartillögur sem fela í sér van-
traust á ríkisstjórnina og fjármála-
ráðherrann í þessum efnum.
Sundurlyndi varðandi
framtíðarverkefhi
Ríkisstjórnarflokkarnir eiga í
hinum mestu erfiðleikum með að
taka afstöðu til fjölmargra megin
atriða að því er varðar þátttöku
okkar í hinu nýja evrópska efna-
hagskerfi. Fyrirvarar Alþýðubanda-
lagsins í þeim efnum em með þeim
hætti að bæði samstarfsmenn okkar
innan EFTA og viðsemjendur innan
Evrópubandalagsins eru í fullkom-
inni óvissu um afstöðu íslensku
ríkisstjómarinnar. Á sama hátt
veldur afstaða Alþýðubandalagsins
óvissu hér heima gagnvart íslensku
atvinnulífi og íslenskum almenn-
ingi.
Viðskiptaráðherrann hefur lýst
því yfír að óhjákvæmilegt sé vegna
aðlögunar að þessum nýju aðstæð-
um að breyta ríkisbönkunum í
hlutafélög. Bæði Framsóknarmenn
og Alþýðubandalagsmenn hafa
vísað tillögum af því tagi á bug.
Fullkomin óvissa ríkir því um hvort
ríkisstjómin er fær um að takast á
við verkefni á þessu mikilvæga sviði
tengingar við evröpska efnahags-
svæðið.
Þá er komið í ljós innan EFTA
eru þjóðir eins og Norðmenn að
auka ríkisstyrki á þeim aðlögun-
artíma sem gefinn var til þess að
draga úr ríkisstyrkjum og koma á
fullkominni fríverslun með fisk.
Ríkisstjórnin hefur ekki treyst sér
til þess að taka á þessu máli innan
EFTA og er þannig að veikja samn-
ingsstöðu sína í þeim þætti við-
ræðna EFTA og Evrópubandalags-
ins sem snerta mikilvægustu hags-
muni íslendinga en það er hindmn-
arlaus útflutningur sjávarafurða
inn á þennan nýja markað.
Þannig kemur í ljós að gamal-
dags fimm flokka ríkisstjórn er föst
í úrræðaleysi úreltra hugmynda.
Hún er ófær um að takast á við
ný verkefni. En víst er að aldrei
hefur verið meiri þörf á að hér
sæti ríkisstjóm sem tæki með nú-
tímalegum hætti á viðfangsefnum
samtímans og væri samstiga um
stefnumótun og aðgerðir til þess
að treysta stöðu íslands í heimi stór-
kostlegri breytinga en við höfum
áður þekkt í alþjóðlegri samvinnu.
Höfundur er formaður
Sjálfstæðisflokksins.
Haíharfj örðm’
skuldar rúm-
an milljarð
- segir Jóhann Bergþórsson bæjarfiilltrúi
„ÞAÐ er verið að blekkja fólk,“ sagði Jóhann Bergþósson fulltrúi
Sjálfstæðismanna í bæjarstjórn Haftiarfjarðar, þegar bráðabirgðaupp-
gjör Haftiarfjarðarbæjar vegna ársins 1989 var lagt fram í bæjarráði
s.l. fimmtudag. „Bæjarstjóri segir að nettóskuid bæjarsjóðs sé um 200
milljónir króna en enginn endurskoðandi vill kannast við að þetta
hugtak, „nettó skuld“ sé til, en það er til skuld og skuld bæjarsjóðs
Haftiarfjarðar er rúmur miHjarður.“
„Fjármagnskostnaður árið 1989
varð 180,7 milljóniren var áætlaður
44,9 milljónir. Árið 1990 er fjár-
magnskostnaðurinn áætlaður 94,5
milljónir en verður rúmlega 380,3
milljónir ef heldur sem horfir,“
sagði Jóhann. „Megin inntak í okk-
ar árlegu gagnrýni, er að fram-
kvæmdir keyra fram úr hófi og að
ekki er gert ráð fyrir kostnaðinum
í fjárhagsáætluninni heldur eru tek-
in lán. í ár nær skuldasöfnunin
hámarki og samkvæmt uppgjöri
endurskoðandans, þá skuldar bæj-
arsjóður samkvæmt reikningunum
um 850 milljónir og að auki rúm-
lega 161 milljón, óuppfært, vegna
kaupleiguíbúðanna, eða rúmlega
milljarð í almennar skuldir bæjar-
ins. Auk þessa er 120 milljón króna
lán, sem tekið var vegna Rafveitu
Hafnarfjarðar á árinu. Þá hefur
bæjarráð samþykkt og fært til
tekna, sem gjöf 105 milljón króna
skuldabréf vegna sölu Bæjarútgerð-
arinnar.“.
Jóhann sagði að f reikningunum
væri búið að tekjufæra gatnagerða-
gjöld vegna framkvæmda, sem ekki
hafa verið gerðar samkvæmt yfir-
liti bæjarverkfræðings frá því í
haust, en þá var áætlaður kostnað-
ur vegna gatnagerðar um 141 miij-
ón. Aí því nefur verið unnið fyrir
20 miljónir á árinu 1989. „Raun-
verulega er verið að taka 120 millj-
ón króna lán frá húsbyggjendum,
sem ekki er fært sem lántaka held-
ur tekjur,“ sagði Jóhann. „Þar að
auki er áætluð inneign hjá ríkis-
sjóði óuppgerðar skammtímakröfur
um 211 milljónir króna, vegna verk-
efna sem lokið hefur verið við. í
bréfi fjárveitinganefndar er talið að
Hafnarfjarðarbær eigi 45 milljónir
hjá ríkinu og að af þeirri upphæð
fái bærinn 8 milljónir á árinu.
Þetta á vonandi eftir að fást leið-
rétt en þetta þýðir eins og málin
standa að skammtímakröfur eru 8
milljónir en ekki um 211 milljónir.
Inneign á móti skuldum eru því 180
milljónir í gatnagerðargjöld og um
211 hjá ríkinu auk 253 milljóna í
almennum gjöldum og viðskipta-
kröfum, sem þó hafa innheimst
mjög vel. Þannig að staðan er mjög
þung. Bæjarstjóri fer með rangar
tölur og er ekki hægt að líða það.
Það sem hann væntanlega gerir
er að draga 644 milljónir frá 848,1
milljón og fær út að nettó skuldir
séu rúmar 200 milljónir," sagði
Jóhann. „Menn skoða vanalega
skammtíma og langtíma skuldir og
síðan veltufé til að gera sér grein
fyrir stöðunni. Þarna eru kröfur á
ríkissjóð færðar undir veltufé en
ættu að færast undir langtímakröf-
ur.
Athyglisvert er að þegar þessi
bæjarstjórn tekur við 1986 þá voru
á miðju ári eru heildar skuldir 94,6
milljónir og veltufjárhlutfallið var 5
en nú er það í reynd komið niður
undir 1 þó svo það sé sagt 2. Það
hefur því tekist að auka skuldir á
Bæjarsjóður Hafnarfjarðar, SKULDIR og TEKJUR
1.600-----------
milljónir króna
1478,9
1510,9
1.400-
1.200-
Bæjarstjórnarkosningar á miðju ári 1986
1.000-
800----------------------------------
— Hlutfall skulda af tekjum 672,8
sæsj
600----------------------------------
400-
218,5
292,7
36,2
16,5%
Íf

35,8
12,3%
'ý j-86,7
22,5%
1983 1984 1985 1986 1987 1988
Unnið úrársreikningum Hafnartjarðaitiæjar
1989
kjörtímabilinu úr 94,6 milljónum í
rúman milljarð. Fyrir vexti og verð-
bætur á kjörtímabilinu, sem fram
að þessu er samtals 350 milljónir
hefði verið hægt að byggja ýmislegt
til dæmis nokkur dagheimili,
íþróttahús og fleira. Það er auðvelt
að státa af miklum framkvæmdum
þegar aðrir verða að borga þær
síðar.“
Afgreiða á fjárhagsáætlun bæj-
arins verður í næstu viku og hefur
lengi verið beðið eftir bráðabirgða-
uppgjörinu að sögn Jóhanns.
N orðurlandaráðsþing
æskunnar um helgina
Norðurlandaráðsþing æskunnar verður haldið í Reykjavík í
tengslum við 38. þing Norðurlnndaráðs. Þingið stendur dagana
24, til 26. febrúar en að því loknu sifja ftilltrúar Norðurlanda-
ráðsþingið sem áheyrnarfiilltrúar.
Meginumræðuefni þingsins flokka á Norðurlöndum sem’eiga
verða Norðurlöndin og Austur fulltrúa í Norðurlandaráði ásamt
Evrópa, þar sem Jón Baldvin fulltrúum norrænna samstarfs-
Hannibalsson utanríkisráðherra samtaka ungliðahreyflnganna og
hefur framsögu, umhverfismál og fulltrúar frá unglingadeildum
jafnréttismál en þar verður Jó- Norrænu félaganna á Norðurlönd-
hann Pétur Sveinsson lögiræðing- um. Áætlaður fjöldi fulltrúa er
ur umræðustjóri í pallborðsum- 80, þar af verða 10 íslendingar.
ræðum. Einnig flytur Ólafur G. Formaður sambands ungliðasam-
Einarsson alþingismaður ávarp. taka Norrænu félaganna á Norð-
Þingið sækja fulltrúar frá ung- urlöndum er Ólafur Ólafsson.
liðasamtökum þeirra stjómmála-