Morgunblaðið - 11.03.1990, Blaðsíða 2

2 FRETTIR/INNLENT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11. MARZ 1990
EFNI
Hugsanleg þensluáhrif verðhækkana á sjávarafiirðum:
Skynsamlegasta leiðin að
styrkja Verðjöfiiunarsjóð
- segir Steingrímur Hermannsson forsætisráðherra
„RÍKISSTJÓRNIN hefur fyrst og fremst áhuga á að styrkja Verð-
jöfnunarsjóð sjávarútvegsins og ég held að það sé langskynsamleg-
asta leiðin,“ sagði Steingrímur Hermannsson forsætisráðherra í
samtali við Morgunblaðið um frétt blaðsins í gær um að 8% verð-
hækkun hafi orðið á sjávarafurðum okkar erlendis. „Það liggja
fyrir tillögur um breytingar á sjóðnum í nefiid sem hefúr starfað
að því máli, og við leggjum afar mikla áherslu á að sú neftid skili
af sér sem fyrst. Ég held að það sé mjög mikið mál að draga úr
þensluáhrifum svona hækkunar. Hún kemur fyrst og fremst fram
í saltfiskinum, og að minnsta kosti nú nýtur útflutningsiðnaður
okkar einskis bata, svo að hækkun á gengi er nokkuð hættuleg leið.
Morgunblaðið/Júlíus
íslensku landsliðsmennirnir
ganga niðurlútir af velli í
gærmorgun.
Bogdan
hættur
BOGDAN Kowalczyk lýsti
því yfir eftir tapleikinn gegn
Frökkum á heimsmeistara-
mótinu í Tékkóslóvakíu i
gær, að hann myndi nú hætta
sem landsliðsþjálfari, þrátt
fyrir að hann sé með samning
við Handknattleikssamband-
ið til 1993.
Eftir tapið í gær, 23:29, er
ljóst að landsliðið verður
ekki meðal þátttakenda á
Ólympíuleikunum á Spáni
1992. Liðið tekur þátt í B-
keppninni í Austurríki sama ár,
en þar verður barist um fjögur
sæti í næstu A-heimsmeistara-
keppni, sem fram fer í Svíþjóð
1993.
Fjórir leikmenn sem voru í
Tékkóslóvakíu segjast örugg-
lega hætta með landsliðinu nú.
Það eru Alfreð Gíslason, Þorg-
ils Óttar Mathiesen fyrirliði,
Einar Þorvarðarson og Sigurð-
ur Sveinsson. Þrír aðrir, Kristj-
án Arason, Guðmundur Guð-
mundsson og Sigurður Gunn-
arsson, segjast einnig hugleiða
að hætta nú, en ákvörðun
þeirra liggi ekki fyrir.
Nánar um HM á bls. 34
Saltfiskframleiðendur greiða
ekki í verðjöfnunarsjóð sem
stendur, en ég geri ráð fyrir að
stjóm verðjöfnunarsjóðs hljóti
fljótlega að taka málið til með-
ferðar á ný. Hins vegar hefur ver-
ið mikill vilji hjá ýmsum til að
breyta sjóðnum, þannig að inni-
stæður verði á nafni viðkomandi
fyrirtækja, og ég er persónulega
hlynntur því.
Um það hefur því miður ekki
náðst samstaða í nefndinni. Sjáv-
arútvegurinn verður að gera sér
grein fyrir því að svona hækkanir
mega ekki leiða til þenslu. Þannig
gæti markmiðum kjarasamninga
verið stefnt í hættu. Ég vona að
viðbrögðin verði skynsamleg, ef
ekki, getur vel verið að stjómvöld
verði að grípa í taumana," sagði
Steingrímur Hermannsson.
Ari Skúlason, _ hagfræðingur
Alþýðusambands íslands, sagði í
samtali við Morgunblaðið að þama
væri í senn um afar ánægjulega
og varasama þróun að ræða. „Við
emm á ákveðinni braut til bættrar
afkomu, og þessar fréttir em
vissulega mikilvægur áfangi á
þeirri braut.
Hins vegar verðum við að forð-
ast það sem gerðist á árunum
1986 og 1987, þegar afkomubat-
anum var hleypt af fullu afli út í
hagkerfíð." Hann nefndi sem
dæmi að greiða mætti tekju-
aukann í einhvers konar verðjöfn-
unarsjóði. „Þrátt fýrir að hér sé
um hæggengari þróun að ræða en
á sínum tíma ber að hafa í huga
að þensluþol þjóðfélagsins er að
sama skapi minna nú en þá,“ sagði
Ari Skúlason.
„Þessi þróun er afar ánægjuleg,
og í raun langþráð. Hins vegar
Upphaflega hafði verið óskað
eftir að þyrla Landhelgis-
gæslunnar sækti manninn en hún
varð frá að hverfa vegna skafrenn-
ings og snjóblindu. Um klukkan
sex um morguninn fór lögreglan
á Hvolsvelli af stað á fjórhjóla-
er hér um hægfara breytingar að
ræða, og því held ég allar vanga-
veltur um skyndileg þensluáhrif
óþarfar. Hins vegar vona ég að
þetta verði varanlegt," sagði
Hannes G. Sigurðsson, hagfræð-
ingur Vinnuveitendasambands ís-
lands, í samtali við Morgunblaðið.
„Þungamiðjan í þessari hækkun
liggur í saltfiskverðinu, og nú er
helst að óttast að tollar á innflutn-
ing saltfisks til EB-ríkjanna komi
til með að rýra þennan árangur,“
sagði Hannes. Hann lagði áherslu
á að ekki væri um stökkbreytingar
að ræða, líkt og á árunum 1986
og 1987.
„A þeim árum varð einnig mjög
mikil aflaaukning, sem ekki er
fyrirsjáanleg á þessu ári. Þá hefur
verðhækkun á frystum fiski verið
hæg og jöfn, og ekki mikið meiri
en sem nemur verðbólgu erlendis.
Þannig eru aðstæður nú um margt
ólíkar því sem var á þessum
árum.“
drifnum sjúkrabíl. Farið var um
Ámessýslu inn að Hrauneyjarfossi
og þangað var komið með mann-
inn, sem óttast var að hefði lær-
brotnað, til móts við sjúkrabílinn.
Komið var að sjúkrahúsinu á Sel-
fossi um hádegið.
Slasaður maður var
sóttur í Hrauneyjar
LOGREGLAN á Hvolsvelli sótti í gærmorgun mann, sem klemmst
hafði milli tveggja bíla og slasast á fæti inn við Landmannalaug-
ar, og flutti hann i sjúkrahúsið á Selfossi.
Freðfískútflutningur:
Ekki hróflað við veldi SH og
SIS á Bandaríkjamarkaði
DEILUR risu í nóvember 1987, þegar Jón Sigurðsson viðskiptaráð-
herra ákvað að veita sex fyrirtækjum leyfi til útflutnings á fryst-
um fiski á Bandaríkjamarkað og var jafnvel talað um að ákvörð-
un hans steftidi stjórnarsamstarfinu í voða. Áður höfðu þtjú fyrir-
tæki, Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna, Sjávarafurðadeild Sam-
bandsins og íslenska umboðssalan, setið ein að útflutningnum og
þau tvö fyrrnefhdu voru með langstærsta hluta markaðarins. I
dagblöðum var haft eftir forsvarsmönnum SH og SÍS, að leyfi-
sveiting þessi gæti dregið dilk á eftir sér, því minni útflytjendur
gætu ekki tryggt stöðluð gæði og framboð. En hver er svo reynsf-
an af þessu aukna ftjálsræði í freðfiskútflutningi? Svo virðist sem
breyting hafi í raun engin orðið á högum SH og SÍS. Þau fyrir-
tæki, sem sejja á Bandaríkjamarkað, eru fa og smá og útflutning-
ur þeirra lítill, sé miðað við „risana“, SjH og SÍS.
Samkvæmt upplýsingum Hag-
stofu íslands voru á síðasta
ári seld tæp 42.500 tonn af fryst-
um botnfiskafurðum til Banda-
ríkjanna. Þar af seldi SH 27.300
tonn og SÍS rúmlega 14 þúsund
tonn. Afganginn, um eitt þúsund
tonn, seldu á
annan tug fyr-
irtækja, sem
léyfi hafa til
freðfísk-
útflutnings til
Banda-
ríkjanna, en þau selja mismikið.
Þegar eitt fyrirtæki hættir tekur
annað við og jafnvægi virðist náð.
í raun er útflutningurinn frjáls,
því það er auðsótt mál að fá leyfi.
Til þess þarf aðeins að' uppfylla
almenn skilyrði, s.s. að hafa leyfí
til að stunda kaupsýslu og vera
með vöru framleiðanda, sem hefur
vinnsluleyfí. Þá gefa útflytjendur
upp magn og verð vörunnar, þeg-
ar sótt er um leyfi hjá viðskipta-
skrifstofu utanríkisráðuneytisins,
en það ráðu-
neyti tók við
utanríkisvið-
skiptum
skömmu eftir
að viðskipta-
ráðherra veitti
fyrstu leyfin umdeildu.
Smærri útflytjendur halda því
fram að ótti SH og SÍS vegna
leyfísveitinganna hafi verið
ástæðulaus. Þessi fyrirtæki hafi
nær öll fiskvinnslufyrirtæki lands-
BAKSVIÐ
eftir Ragnhildi Sverrisdóttur
ins innan sinnan vébanda, svo sá
fiskur, sem til falli þar fyrir utan,
geti aldrei orðið mikill. Þá geti
svo stór sölusamtök aldrei „sleikt
upp öll horn í markaðsmálum",
eins og einn útflytjendanna orðaði
það, svo minni fyrirtækin geti allt-
af fundið kaupendur. Útflutning-
ur minni fyrirtækjanna sé því
hrein viðbót við útflutning þeirra
stóru.
SH og SÍS halda fast við þá
gagnrýni sína, að fijáls útflutn-
ingur skapi hættu á að óorð kom-
ist á (slenskan fisk. Stóru fyrir-
tækin hafi skilvirkt gæðaeftirlit-
skerfí, en minni fyrirtækin geti
ekki tryggt slíkt. Lélegur fiskur
frá einum seljanda komi óorði á
alla, því neytandinn l(ti aðeins á
að um íslenskan físk sé að ræða,
en geri ekki greinarmun á vöru-
merkjum.
Seifur hf. í Reykjavík flytur
freðfisk á Bandaríkjamarkað og
er .eitt stærsta fyrirtækið af þeim
sem hófu útflutning eftir ákvörð-
un viðskiptaráðherra. Ægir Guð-
mundsson, forstjóri, sagði að við-
brögð stóru fyrirtækjanna við
leyfisveitingunum hafi verið und-
arleg- „Það var talað eins og
smærri útflytjendur væru svo vit-
lausir að þeir færu að selja á lægra
verði eða létu gæðin sitja á hakan-
um,“ sagði hann. „Við höfum
getað fengið hátt verð við skyndi-
lega eftirspurn og njótum þess
að vera ekki með dýrkeypta milli-
liði. Ég held að SH og SÍS hafi
alls ekki tapað á þessu. Við höfum
fundið nýja markaði, sem þeir
hafa ekki sinnt."
Árni Benediktsson, fram-
kvæmdastjóri sjávarafurðadeildar
SÍS, sagði það rétt að óttast hefði
verið að frjáls útflutningur gæti
á margan hátt haft slæm áhrif.
„Það er þó misskilningur að halda
að SH og SÍS hafi á einhvem
hátt óttast um markaðshlutdeild
sína,“ sagði hann. „Við töldum
hins vegar að þetta skapaði hættu
á því að margir yrðu til að bjóða
auðseljanlegustu vöruna og það
gæti leitt til verðlækkunar. Áður
en stóru sölusamtökin komu til
sögunnar varð aukin eftirspum
oft til þess að framboð varð svo
mikið að verðið hrundi. Sölusam-
tökin geta hins vegar stjórnað
framboðinu.“
Ámi kvaðst ekki geta sagt að
hann hefði orðið var við lélega
vöru frá smærri útflytjendum á
Bandaríkjamarkaði; það væri
fremur vandamál á öðmm mörk-
uðum. Hættan væri hins vegar
fyrir hendi, því minni fyrirtæki
ættu erfiðara með að koma upp
ströngu gæðaeftirliti.
Ást á rauðu Ijósi í
Reykjavík?
►Jafnaðarmenn og óháðir þreifa
fyrir sér um framboð nýs afls í
næstu borgarstjómar-
kosningum/10
Leiðin til sameiningar
►Hver verða næstu skrefin til
sameiningar Vestur- og Austur-
Þýskalands?/14
Eggin gefa hænunni
elnkunn
►í Háskóla íslands hafa orðið
endaskipti á hefðinni: Nemendur
hafa nú gefið kennurum sínum
einkunnir fyrir frammistöðu við
kennsluna og geta niðurstöður
haft áhrif á stöðuhækkanir innan
skólans/18
Mannsmynd
►Hjörtur Torfason, nýskipaður
hæstaréttardómari/20
íþróttir
► Umsagnir um leik íslendinga og
Frakka í Heimsmeistarakeppninni
í handknattleik í gær/34
Bheimili/
FASTEIGNIR
► 1-24
Stálgrindarhús
►Góður valkostur í samkeppni við
hefðbundin hús/10
Vild’ég væri ekki hér
►Þóttmenn skipuleggi langþráð-
ar sumarleyfisferðir sínar langt
fram í tímann getur það hent að
ekki gangi allt eins og ætlað var.
Hér segja nokkrir ferðalangar frá
VERSTU sumarfríum sínum á er-
lendri grund/1
Viðtal
►Brynja Benediktsdóttir vann
íeiklistarsigur með uppfærslu sinni
á Endurbyggingu eftir Vaclav
Havel í Þjóðleikhúsinu. Hún ræðir
um líf sitt! leiklistinni í samtali
við Morgunblaðið/6
Erlend hringsjá
► Þíðan í Sovétríkjunum teygir sig
til Mongólíu/12
í trúnaðí
►SéraAuðurEir
Vilhjálmsdóttir/14
Fjölmiðlar
► Fjölmiðlafárið á leiðtogafundin-
um í Reykjavík að tjaldabaki/18
FASTIR ÞÆTTIR
Fréttir 1/2/4/6/bak Fjötiniðlar 18c
Dagbók 8 Myndasögur 20c
Hugvekja 9 Brids 20c
Leiðari 22 Stjömuspá 20c
Helgiapjall 22 Skák 20c
Reylgavfkurbréf 22 Menningarstr. 21c
Veröld 24 Dægurtónlist 22c
Minningar 36 Kvikmyndir 23c
Fólk í fréttum 38 Minningar 24 c
Konur 38 Bló/dans 26c
Útvarp/sjónvarp 40 Velvakandi 28c
Gárur 43 Samsafnið 80c
Mannlífsstr. 8c Bakþankar 32c
INNLENDAR FRÉTTIR:
2-6-BAK
ERLENDAR FRÉTTIR:
1-4