Morgunblaðið - 11.03.1990, Blaðsíða 4

4 FRÉTTIR/YFIRLIT
MORGUNBLAÐIÐ; SUNNUDAGUR 14. MARZ 1990
ERLEIMT
INNLENT
Merki um
bættan hag
Verð
íslenzkra sjáv-
arafurða á er-
lendum mörk-
uðum hefur
hækkað um 8%
að meðaltali
frá síðasta ári.
Þórður Frið-
jónsson, forstjóri Þjóðhagsstofn-
unar, segir að þetta gefí tilefni
til að ætla að ástand og horfur í
efnahagsmálum séu betri en ætlað
var, en þó beri að vera á varð-
bergi gagnvart þensluáhrifum.
Tíð slys á sjó
Skelfiskveiðibáturinn Guð-
mundur B. Þorláksson sökk á
Jökulfjörðum í góðu veðri. Mann-
björg varð. Teikningar af breyt-
ingum á bátnum höfðu ekki verið
sendar Siglingamálastofnun og
stöðugleika hans var talið ábóta-
vant. Skipveija af Óskari Hali-
dórssyni var bjargað er hann féll
útbyrðis. Trillusjómaður fórst er
bátur hans sökk vestur af Garð-
skaga. Höfrungur GK strandaði
við Grindavík er stýrimaðurinn
sofnaði og skemmdist skipið
nokkuð, en náðist aftur á flot.
ardómara. Fimm önnur kjördæm-
isfélög lýstu stuðningi við ráð-
herrann.
SÍS tapar
Tap Sambands íslenzkra sam-
vinnufélaga varð meira á síðasta
ári en menn höfðu gert ráð fýrir.
Verzlunardeildin ein tapaði 400
milljónum og Skipadeildin 70
milljónum.
100 aðstoðarlæknar í
verkfalli
Um 100 aðstoðarlæknar á
sjúkrahúsum lögðu niður vinnu í
einn dag til að mótmæla því að
gjald fyrir lækningaleyfi var
hækkað í einu vetfangi úr 4.000
krónum í 50.000. Olli þetta erfíð-
leikum á mörgum sjúkrahúsum.
Yrkja fyrir skógrækt
í tilefni sex-
tugsafmælis
Vigdísar
Finnboga-
dóttur, forseta
íslands, verður
gefíð út af-
mælisritið
Yrkja, þar sem
um sextíu
skáld og fræðimenn munu skrifa
greinar. Agóði af sölu ritsins verð-
ur settur í samnefndan sjóð til
styrktar skógrækt í landinu.
Nýjar reglur — dýrari lán?
Deilur í Borgaraflokknum VT,. . . . „
° Nýjar og strangan reglur Eng-
Kjördæmisfélög Borgara- landsbanka um útlán brezkra við-
flokksins á Reykjanesi og Vest- skiptaþanka gætu valdið því að
fjörðum lýstu vantrausti á Óla íslenzk fyrirtæki og stofnanir,
Þ. Guðbjartsson dómsmálaráð- sem eru í eigu ríkisins að hluta
herra og vildu aðalstjómarfund í eða í heild, nytu verri kjara á lán-
flokknum. Kveikjan að vantraust- um en þau hafa gert. Undir þetta
inu var að Óli gekk fram hjá Jóni myndi m.a. Landsbankinn falla.
Oddssyni, borgaraflokksmanni, Viðræður eru nú í gangi um já-
við veitingu embættis hæstarétt- kvæða lausn þessara mála.
ERLENT
Vestur-
Þjóðverjar
viðurkenna
landamæri
Póllands
Þing Vest-
ur-Þýskalands
gaf þar sem
Pólveijar eru
fullvissaðir um
að Þjóðveijar
muni hvorki nú
né siðar stofna
pólskum landa-
•mærum í hættu. Nærri lá að slitn-
aði upp úr stjómarsamstarfínu
vegna þessa máls. Helmut Kohl
kanslari játaði að sér hefðu orðið
á mistök í málinu. Á fimmtudag
minnti hann þó enn á að Pólveijar
ættu ekki að gera skaðabótakröf-
ur á hendur Þjóðveijum vegna
seinni heimsstyijaldarinnar. Olli
það því m.a. að Woijcech Jaruz-
elski forseti Póllands sagðist ekki
fyliilega ánægður með yfírlýsingu
vestur-þýska þingsins.
Kosið í Sovétríkjunum
Kosið var til þings og sveitar-
stjóma í Rússlandi, Hvíta-Rúss-
landi o g Úkraínu. Umbótasinnaðir
kjósendur voru víðast hvar sigur-
sælir. T.d. fékk Borís Jeltsín leið-
togi róttækra umbótasinna í
Æðsta ráðinu 80% atkvæða í
Sverdlovsk. Víða verður kosið aft-
ur þar sem enginn einn frambjóð-
andi fékk hreinan meirihluta.
Efiiavopn framleidd í
Líbýu
Talsmaður bandarískra stjóm-
valda fullyrti á miðvikudag að
Líbýumenn hefðu hafíð fram-
leiðslu efnavopna. Kvaðst hann
ekki geta útilokað að Bandaríkja-
menn beittu hervaldi til að stöðva
framleíðsluna.
Litháar ætla að lýsa yfir
sjálfstæði
Meirihluti
nýkjörins þings
Litháens tók
þá ákvörðun í
vikunni að
ítreka nú um
helgina sjálf-
stæðisyfírlýs-
ingu landsins
frá árinu 1918. Míkhaíl Gorb-
atsjov forseti Sovétríkjanna sagði
að hann saynþykkti út af fyrir sig
sjálfstæði Litháens en gaf um leið
í skyn að Litháum yrðu birtar fjár-
kröfur vegna mikilla fjárfestinga
Sovétstjómarinnar þar.
KGB ver sósíalismann
Sovéska öryggislögreglan,
KGB, hefur varað fulltrúa í Æðsta
ráðinu við því að stofnunin hygg-
ist veija sósíalismann geri núver-
andi ráðamenn það ekki. KGB
óttast að kommúnistaflokkurinn
klofni og áhrif hans fari dvínandi.
Uppreisn í Afganistan
Najibullah,
forseti Afgan-
istans, segir að
byltingartil-
raun Shá-
hnawaz Tana-
is fyrrverandi
vamarmála-
ráðherra hafi
verið brotin á
bak aftur og
hafi ráðher-
rann fiúið til Pakistans. Uppreisn-
in á þriðjudag kostaði marga
menn lífíð að sögn Kabúl-útvarps-
ins.
Shahnawaz Tanais
fyrrverandi varnar-
málaráðherra Afg-
anistans og leiðtogi
uppreisnarmanna.
Indversk börn í London
langhæst á skólaprófum
Ensk, skosk og velsk börn stánda innflytjendum að baki
London. Reuter.
INDVERSK börn í London ná
mun betri árangri I skóla en
Okunnir kaf-
bátar enn á
kreiki Svíþjóð
Stokkhólmi. Frá Erik Liden, fréttaritara
Morgunblaðsins.
VART varð ferða ókunnra kaf-
báta í sænskri landhelgi allt
síðasta ár og síðast fyrir nokkr-
um vikum í skeijagarðinum fyrir
sunnan Stokkhólm. Tilfellin voru
þó færri en áður að því er fram
kemur í skýrslu Bengts Gustafs-
sons, yfírmanns sænska hersins.
Gustafsson segir, að kafbátanna
hafí orðið vart með allri strönd-
inni en augljóst sé þó, að lögsögu-
brotin séu ekki jafn gróf og þau
vom framan af síðasta áratug.
Oftast varð vart við grunsamleg-
ar ferðir í skeijagarðinum við
Stokkhólm og úti fyrir Suður-
mannalandi og á hafsbotni skammt
frá Muskö-flotastöðinni við Nynas-
hamn hafa fundist ummerki um
kafbát.
börn af nokkru öðru þjóðerni,
samkvæmt rannsókn sem bresk
kennshimálayfirvöld hafa látið
gera.
Kannaður var árangur 20.000
16 ára barna sem þreyttu
skólapróf sumarið 1987 og er nið-
urstaðan sú, að börn frá indversk-
um fjölskyldum sem búsettar eru
í London nái bestum árangri.
Niðurstaðan er talin bera vott
um mikinn metnað innflytjenda frá
Asíulöndum fyrir því að börn
þeirra standi sig vel í námi og
komist í bjargálnir.
Næstbest stóðu sig börn fjöl-
skyldna frá meginlandi Evrópu, í
þriðja sæti urðu pakistönsk böm
og börn sem eiga foreldra frá lönd-
um_ Suðaustur-Asíu í fjórða sæti.
Áberandi var að sögn þeirra sem
að rannsókninni stóðu hversu
langt að baki Asíumönnum enskir,
velskir og skoskir unglingar, svo
og börn blökkumanna, stóðu.
Lakasta útkomu hlutu börn inn-
flytjenda frá Bangladesh og skera
þau sig að því leyti frá öðrum
Asíubörnum.
í svokallaðri innri London eru
300.000 börn á skólaskyldualdri
og eiga 70.000 þeirra annað
tungumál en ensku að móðurmáli.
Mexíkó:
Fyrrum Int-
erpolmaður
handtekinn
Mexíkóborg. Reuter.
MIGUEL Aldana Ibaraa, fyrr-
um yfirmaður Mexikódeildar
alþjóðalögreglunnar Interpol,
hefiir verið handtekinn og sak-
aður um aðild að fikniefna-
smygli.
Yið húsleit hjá Aldana í
síðustu viku fannst eitt kíló
af kókaíni, byssur og rifflar.
Hann er eftirlýstur í Banda-
ríkjunum fyrir að ræna, pynta
og myrða starfsmann stofnunar
sem stjórnar baráttu bandarískra
yfírvalda gegn fíkniefnasmygli.
Embættismenn í Mexíkó sögðu
þó á miðvikudag að ekkert sam-
band væri milli handtöku Aldana
og ákæru bandarískra dómstóla
á hendur honum.
Horft í norður frá Brussel
Þjóðir Evrópubandalagsins
(EB), að Bretum meðtöldum,
horfa oftar en ekki ölundaraug-
um til Norðurlandanna. Þar
búa tæpar 18 milljónir manna
að Dönum undanskildum, í vel-
lystingum praktuglega. Meðal-
tekjur eru þriðjungi hærri en
innan Evrópubandalagsins og
fátækt er nánast óþekkt a.m.k.
eins og hún tíðkast víða á meg-
inlandinu. Fullkomið og mann-
úðlegt félagskerfi réttir við þá
sem bogna og styður við bakið
á þeim sem búa við andblástur.
Lýðræði stendur þar traustum
fótum og fi-elsi af ýmsu tagi á
sér þar langa sögu. Það er gott
að vera Norðurlandabúi í Evr-
ópu.
Norræn sam vinna þykir fyrir
margra hluta sakir merkileg
og eftirbreytniverð, ekki síst sam-
eiginlegur vinnumarkaður, gagn-
kvæm félagsleg réttindi og að-
gangur að þjónustu opinberra
stofnana. Það þykir undarlegt að
horfa til þess að Norðurlöndin sem
hafa komist lengra í samvinnu á
sviði félags- og menningarmála
skuli steingeldast þegar efna-
hagsmál ber á góma og sameigin-
leg útgjöld til annars en veislu-
halda. Aðildarríkjum EB hefur
reynst næsta auðvelt að ná sam-
komulagi um markaðssamruna og
sameiginleg
verkefni til að
efla atvinnu og
fyrirtæki.
Hugmyndir um
einn gjaldmiðil
virðast ætla að
verða ofan á. Tregðan í samskipt-
um er mest þegar kemur að menn-
ingarmálum og hvers konar sam-
ræmingu á félagslegum réttind-
um. Skýringin hlýtur að liggja í
mismunandi viðhorfum til sjálf-
stæðis þjóða. Innan EB er litið
svo á að sjálfstæði byggist öðru
fremur á menningarlegum og fé-
lagslegum þáttum sem tryggi
varðveislu móðurmáls, menningar
og annarra þjóðlegra sérkenna.
Efnahagsmál á tuttugustu öld séu
í eðli sínu þannig að einhliða að-
gerðir til að þjóna pólitískum
markmiðum ríkisstjórna eða
stjórnmálaflokka án tillits til um-
heimsins leiði til einangrunar og
fátæktar.
Rómarsáttmálinn, sem liggur
til grundvallar samstarfi EB-ríkja,
er veikastur fyrir þegar kemur
að menningu og félagsmálum.
Framkvæmdastjórn EB hefur
ítrekað verið kveðin í kútinn þeg-
ar þessi mál ber á góma. Nýlegar
tilraunir til sameiginlegs átaks til
að koma tungumálum aðildarríkj-
anna á fram-
færi og stuðla
að því að þegn-
ar EB eigi þess
kost að læra
a.m.k. tvö mál
einhverra ann-
arra aðildarþjóða var útþynnt svo
í meðförum ráðherraráðs að hún
er nánast ónýt. Sama gildir um
sameiginlegar reglur um réttindi
launþega innan bandalagsins.
Ýmsar aðildarþjóðanna, fyrst og
fremst Bretar, hafa efast um rétt
framkvæmdastjórnarinnar til að
setja fram tillögur á þessum svið-
um og hafa í því sambandi iðulega
kennt þær við sósíalisma og mið-
stýringu. Það er þá sagt skjóta
skökku við að EB stefni í átt til
miðstýringar á sama tíma og höf-
uðvígi slíkra stjórnarhátta sigli
hraðbyri í málefnalegt gjaldþrot.
Gagnrýnendur EB hafa oft full-
yrt að eitt af markmiðum þess sé
að steypa alla þegna bandalagsins
í sama mótið. Samhliða sameigin-
legum gjaldmiðli verði til eitt sam-
ræmt tungumál og ein sameigin-
leg evrópsk menning. Minnihiuta-
hópar verði afmáðir á sama hátt
og öll sérkenni aðildarþjóðanna.
Því má aldrei gleyma að hlutverk
EB yrði fyrst og fremst að tryggja
frið og velmegun í Evrópu. Til eru
þeir sem fullyrða að markmiðum
EB verði ekki náð án þess að sér-
kenni þjóða verði afmáð. Þá
gleymtist að styijöldin sem verið
er að forðast yrði, líkt og aðrar
styijaldir, háð einmitt í því aug-
namiði.
Það segir sína sögu að Skotar
og Wales-búar á Bretlandi og
Flæmingjar og Vallonar í Belgíu
sjá framtíð sinni sem þjóðarbrot-
um best borgið innan öflugs Evr-
ópubandalags, Sameiginlega sinni
fólk efnahagslegum hagsmunum
en rækti menningu sína hvert með
sínu lagi. í Brussel er oft að vikið
að því að EB geti ýmislegt af
Norðuriöndunum lært á sviði ná-
inna samskipta í menningar- og
félagsmálum. Á sama hátt mættu
Norðurlöndin efalaust ýmislegt
læra af Evrópubandalaginu um
efnahagssamstarf.
BAKSVIÐ
eftir Kristófer M. Kristinsson