Morgunblaðið - 15.03.1990, Blaðsíða 18

18
MÖRGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. MARZ 1990
Tímabundið leyfi til útflutn-
ings léttsaltaðs, flatts fisks
Utanrikisviðskiptaráðuneytið hefur ákveðið að veita takmörkuð,
tímabundin leyfi til útflutnings á léttsöltuðum fiski. Leyfin verða veitt
þeim útflytjendum, sem flutt hafa út ferskan, flattan fisk í janúar og
febrúar á þessu ári. Verða þau veitt til 6. apríl næstkomandi og verða
ekki framlengd. Jón Ásbjörnsson, fiskútflytjandi, segir að þessi ákvörð-
un hjálpi til við að undirbúa stöðvun starfseminnar. Dagbjartur Einars-
son, stjórnarformaður SÍF, segist óttast það ef ákvörðunin sé fyrirboði
þess að sölusamtök saltfiskframleiðenda verði brotin upp.
I frétt frá ráðuneytinu segir, að
við ákvörðun á magni verði tekið
mið af raunverulegum útflutningi
hvers einstaks útflytjenda tvo fyrstu
mánuði ársins. Síðan segir svo.
„Þessi tímabundnu leyfi eru ein-
göngu veitt til að draga úr fyrirsjáan-
legu, verulegu fjáhagstjóni þeirra
aðila, sem vegna nýsettrar reglu-
gerðar um gæðamál ferskfiskút-
flutnings verða fyrir fyrirvaralausri
stöðvun atvinnurekstrar."
Jón Baldvin Hannibalsson utanrík-
isráðherra segir að þeir menn sem
orðið hafi fyrir barðinu á fyrirvara-
lausri ákvörðun Halldórs Asgríms-
sonar, sjávarútvegsráðherra, um að
banna útflutning á flöttum ferskum
fiski í gámum, hefðu sumir getað
staðið frammi fyrir gjaldþroti, ef
hann hefði ekki ákveðið að veita
þeim til bráðabirgða leyfi til þess að
flytja út flattan léttsaltaðan fisk í
gámum. „Ég veiti þeim þetta leyfi
fram undir páska, og eftir það verð-
ur athugað með hvaða hætti verður
hægt að leysa vanda þessara
manna,“ sagði utanríkisráðherra.
Jón Baldvin sagði að þessi ráðstöf-
un kæmi einnig í veg fyrir að þeir
sem fletja fiskinn hér misstu atvinnu
sína og því hafi hann séð sig knúinn
til þess að taka þessa ákvörðun.
Ékki hafa fengizt um það upplýs-
ingar hjá utanríkisviðskiptaráðu-
neytinu hvað „léttsöltun" þýði í raun.
I gildandi reglugerð þar að lútandi
er talað um að sé saltmagn minna
en 1% í fiski, teljist hann ekki saltað-
ur. Rannsóknarstofnun fískiðnaðar-
ins telur eðlilegra að miða við 2%
og metur því léttsaltaðan físk með 2
til 10% saltinnihaldi, millisaltaðan
10 til 18% og fullsaltaðan yfír 18%.
Hjálpar til að undirbúa
stöðvun
„Þessi tímabundna undanþága
hjálpar okkur til að undirbúa stöðvun
starfseminnar og standa við áður
gerða samninga. Hún hjálpar hins
vegar ekki nóg til að firra okkur fy'ár-
hagslegu tjóni og er auk þess óhag-
kvæm fyrir þjóðarbúið," sagði Jón
Ásbjörnsson, fískútflytjandi, í sam-
tali við Morgunblaðið.
Jón sagði, að það, sem merkileg-
ast væri að gerast í þessum málum,
væri yfirlýsing utanríkisráðherra um,
að athuguð yrði nánar einokunar-
staða SIF í útflutningi á saltfiski.
„Við vonumst til þess að sú athugun
leiðí til þess, að við fáum eins og
SÍF að verka og flytja saltfiskinn
út og getum þá keppt á jafnréttis-
grundvelli. Nú er aðeins um að ræða
bráðabirgðalausn, sem er í raun
óhagkvæm fyrir alla. Það verður að
flytja fiskinn út saltaðan, sem þýðir
að á hann koma tollar og allt er
þetta til komið vegna þess að reglu-
gerð Halldórs Ásgrímssonar vinnur
gegn fjárhagslegum og lýðræðisleg-
um hagsmunum," sagði Jón Ás-
björnsson.
Geri ekki veður út af
tímabundinni undanþágu
„Það er engin ástæða til að gera
veður út af því, þó menn fái undan-
þágu til að flytja út nokkrar vikur.
Hitt þykir mér verra, ef ætlunin er
að bijóta sölusamtök okkar upp. Það
er hreinlega skelfilegt til þess að
hugsa að yfir saltfisksöluna ríði sama
öngþveitið og verið hefur í sölu
skreiðar og í frystum fiski. Þar eru
á ferðinni alls konar fuglar, sem
sjaldnast standa við gefin loforð. Nóg
er um fagurgalann, en minna um
efndirnar," sagði Dagbjartur Einars-
son, fórmaður stjórnar SÍF og salt-
andi í Grindavík.
Dagbjartur sagðist óttast að
stjórnvöld íhuguðu þann möguleika
að gefa útflutning á saltfiski meira
og minna fijálsan. Menn þekktu vel
hvernig vitleysisgangurinn hefði ver-
ið í skreiðarsölunni á sínum tíma.
Menn hefðu tapað stórfé á alls konar
spámönnum og væri ekki séð fyrir
endann á því enn. Nú væri frelsi í
freðfiskinum og ekki vantaði þar að
alls konar fuglar væru á ferðinni
með loforð um hátt verð; en skiluðu
litiu eða engu til baka. „Ég byði ekki
í það, færu alls konar hrafnar að
krunka í útflutning á saltsíldinni. Það
er líka með ólíkindum, ef ekki verður
hlustað á yfir 90% framleiðenda, sem
allir vilja hafa fyrirkomulagið
óbreytt. Mér þykir það einkennilegt
lýðræði," sagði Dagbjartur Einars-
son.
AF INNLENDUM
VETTVANGI
ÞORSTEINN BRIEM
Þrýstingnr frá þeim sem sáu
efltir fiski til vinnslu í Reykjavík
- segir formaður VMSÍ vera ástæðu banns á útflutning á ferskum, flöttum fiski
„BYGGÐARLÖG, sem sáu eftir fiski frá sér til vinnslu í Reykjavík
og á Suðurnesjum, voru ákaflega tortryggin. Ég var undir mikilli
pressu frá til dæmis Snæfellsnesi og Grindavík og því er ekki að
neita að ég tók þátt í því með Samtökum fiskvinnslustöðva, þó aðal-
lega saltfiskframleiðendum, að þrýsta á sjávarútvegsráðherra að
setja einhver takmörk á þetta,“ sagði Guðmundur J. Guðmundsson,
formaður Verkamannasambands Islands, um ástæðuna fyrir banni
við útflutningi á ferskum, flöttum fiski með skipum. Fiskurinn hefúr
verið saltaður í Bretlandi, Danmörku og Hollandi og seldur þaðan
til Spánar.
Guðmundur J. Guðmundsson
sagði að um þetta mál væru mjög
skiptar skoðanir innan Verka-
mannasambandsins. „Menn virðast
hafa fengið býsna gott verð fyrir
þennan fisk og þorrinn af framleið-
endunum hefur staðið sig ákaflega
vel, bæði hvað varðar launagreiðsl-
ur og launatengd gjöld.“ Guðmund-
ur sagði að mismunurinn á því
verði, sem fengist fyrir ferska físk-
inn annars vegar og saltfískinn
hins vegar, virtist vera mun meiri
en mismunurinn á tollum, sem
greiddir væru af ferskum físki og
saltfíski til Evrópubandalagsins.
Jón Ásbjömsson sagði að greiða
þyrfti 3,7% toll af ferskum, flöttum
fiski, sem fluttur væri tii Evrópu-
bandalagsríkja. SÍF þyrfti hins
vegar ekki að greiða toll af salt-
fískinnflutningi til Evrópubandæ
lagsríkja í byijun hvers árs. „SÍF
er með sterkt og gott kerfi þegar
offramboð er á markaðinum en
þegar eftirspumin er meiri en
framboðið situr þetta allt fast hjá
þeim. SIF selur 4-5 stómm aðilum
á Spáni saltfískinn fyrir fast verð
en þeir selja hann síðan aftur á
markaðsverði. SIF ætti að selja
dreifíngaraðilum fiskinn miliiiiða-
Iaust til að fá hærra verð.“
Jón sagðist hafa byijað að flytja
út ferskan, flattan físk til söltunar
á Spáni í maí 1988 en kaupandinn
hefði áður verið stærsti umboðs-
maður SÍF á Spáni. Hann sagðist
hafa flutt út 350 tonn af flöttum
fiski til Spánar árið 1988. „í fyrra
flutti ég út 2.800 tonn af ferskum
flökum og flöttum físki, þar af 870
tonn af flökum, og þá var ég með
yfir 90% af þessum útflutningi."
Hann sagði að spænski kaupand-
inn hefði af heilsufarsástæðum
hætt að kaupa af honum saltfísk
í september síðastliðnum. „Síðan
hefur fiskurinn verið saltaður hjá
Scanfish í Hanstholm í Danmörku
og ísback í Grimsby í Bretlandi og
seldur þaðan til Spánar en ég
keypti ísback einn í desember
síðastliðnum," sagði Jón.
„Algjör sprenging í þess-
um útflutningi í janúar“
„Það varð algjör sprenging í
þessum útfiutningi í janúar
síðstliðnum vegna mikillar eftir-
spumar og trúlega hef ég einungis
verið með lítinn hluta af honum frá
áramótum. Það eru engar birgðir
til af saltfiski á Spáni en vegna
páskaföstunnar er sala á saltfiski
fímmfalt meiri en venjulega síðasta
mánuðinn fyrir páska,“ sagði Jón.
Hann sagðist hafa keypt um 90%
af fiskinum á innlendu fískmörkuð-
unum. „Fyrstu tvo mánuðina í ár
keypti ég 550 tonn á mörkuðunum
hér fyrir um 45 milljónir króna, eða
83,26 króna meðalverð. Því hljóta
laun margra sjómanna og verðið á
mörkuðunum hér að lækka ef við
fáum ekki leyfi til að flytja út salt-
fisk.“ Á innlendu mörkuðunum
voru seld samtals 4.354 tonn af
þorski í j^núar og desember síðast-
liðnum fyrir 77,52 kr. meðalvérð.
Jón sagði að undanfarið hefði
hann flutt fiskinn út í þurrgámum
og einangruðum körum. „Á Spáni
fæ ég 25% hærra verð fyrir saltfisk
en SIF og því getur ekki verið að
ég sé með Iélegan físk, því verðið
ræðst af gæðunum að miklu leyti.“
Dagbjartur Einarsson, stjórnar-
formaður Sölusambands íslenskra
fískframleiðenda, sagðist gera ráð
fyrir að flestir framleiðendur á
flöttum físki, sem fluttur hefði ver-
ið út ferskur, væru aðilar að SÍF.
Þó megi fullyrða að 90% saltfisk-
framleiðenda vilji að SÍF hafi áfram
einkaleyfi á saltfiskútflutningi.
Hann sagði að SÍF hefði alltaf
selt heildsölum saltfiskinn. „Við
höfum ijölgað kaupendum okkar á
Spáni að undanförnu og þeir eru
nú 15 talsins en voru einungis þrír
árið 1988. Það er voðalega erfitt
að fara að elta nánast búðirnar
þegar við seljum um 60 þúsund
tonn af saltfíski á ári. Kaupendum-
ir þurfa að hafa ákveðna vernd og
fá það magn, sem um var samið.“
Dagbjartur sagði að SÍF hefði
þurft að lækka verðið á saltfiski
og lengja greiðslufrestinn til fram-
leiðenda í fyrra vegna samkeppni
við Norðmenn, sem þá hefðu til
dæmis ruðst inn á Portúgalsmark-
að. Verðið hefði hins vegarhækkað
um 15-20% frá því í fyrra. „Vegna
minni aflakvóta í Norður-Atlants-
hafí hefur eftirspurnin eftir íslensk-
um físki hins vegar aukist, þannig
að greiðslufresturinn hefur styst
og hann er nú í mesta lagi tvær
vikur eftir að fískinum er skipað
út. Við höfum einnig tekið erlend
lán til að stytta greiðslufrestinn.
Menn em einnig með lán hér heima,
þannig að kostnaðurinn við þessar
erlendu lántökur jafnast út.“
„Til að halda uppi verðinu
verður að vera einokun“
Dagbjartur sagði að ferski, flatti
fískurinn, sem Jón Ásbjörnsson
seldi til Spánar og var saltaður
þar, hefði komið illa út. „Fiskurinn,
sem Jón saltar í Bretlandi, getur
hins vegar verið fyrsta flokks en
til að halda uppi verðinu, og tryggja
sölu á allri framleiðslunni, verðum
við að vera með einokun, innan
gæsalappa, þegar framboðið er
meira en eftirspurnin,“ sagði Dag-
bjartur. Hann sagði að frelsi í út-
flutningi á frystúm fiski og salt-
físki væri ekki sambærilegt. „Það
eru seldar fleiri hundruð tegundir
af frystum fiski um allan heim en
við seljum um 90% af saltfiskinum
á Spáni, Ítalíu, í Grikklandi, Port-
úgal^ og Frakklandi.“
SÍF telur að flutt hafi verið út
um 2 þúsund tonn af ferskum, flött-
um fiski í janúar og febrúar síðast-
liðnum og úr þessu magni fáist um
1.500 tonn af saltfiski. SÍF flutti
út 56 þúsund tonn af saltfiski í
fyrra, þar af 47 þúsund tonn af
blautverkuðum þorski.
Sigurður Haraldsson, aðstoðar-
framkvæmdastjóri SÍF, sagði að
það væri misskiiningur að SÍF hefði
beðið sjávarútvegsráðherra að
banna útflutning á ferskum, flött-
um fiski. SÍF hefði einungis beðið
um að fá að sitja við sama borð
og útflytjendur á ferskum, flöttum
fiski varðandi tolla. Sigurður sagði
að greiða þyrfti 2,5% toll af söltuð-
um þorskflökum og söltuðum flött-
um þorski, sem seldur væri til
Spánar frá öðrum Evrópubanda-
lagslöndum, til dæmis Bretlandi,
Hollandi og Danmörku.
Tollfijálsi kvótinn búinn
Sigurður sagði að í ársbyijun
1989 hefðu verið til miklar birgðir
af saltfiski og þá hefði tollfijáls
25 þúsund tonna innflutningskvóti
Evrópubandalagsins á saltfíski
klárast strax í janúar. Nú væru
hins vegar engar saltfískbirgðir til
en samt sern áður væri kvótinn
uppurinn. Ástæðan væri meðal
annars sú að flutt hefðu verið um
10 þúsund tonn af saltfíski til Evr-
ópubandalagslanda í lok síðastlið-
ins árs en þau hefðu ekki verið
tollafgreidd fyrr en eftir áramótin.
Hann sagði að 13% tollur væri
á saltfiski, sem við seldum Evrópu-
bandalagsríkjum til 1. apríl næst-
komandi en þá tæki þar við 7%
tollur á 53.000 tonnum,_sem þjóðir
utan bandalagsins, t.d. íslendingar
og Kanadamenn, seldu þeim.
„Saltfískframleiðendur vilja að
SÍF hafi áfram einkaleyfi á salt-
fiskútflutningi, því þeir hafa bitra
reynslu af fijálsræðinu í skreiðar-
útflutningi. SÍF er fyrirtæki fram-
Ieiðendanna sjálfra. Það er enginn
neyddur til að vera í SÍF og það er
í rauninni ekki einokunarfyrirtæki,
því við erum í hörkusamkeppni við
aðrar þjóðir um sölu á saltfiski, til
dæmis Norðmenn og Kanadamenn.
Við getum ekki leyft okkur að gera
tilraunir með fijálsræði í saltfiskút-
flutningi og fijálsræðið myndi ekki
leiða til hæn-a verðs, því það er
takmarkað magn, sem Islendingar
geta framleitt af saltfiski."
Sigurður sagði að éf SÍF væri
ekki til stæðu framleiðendurnir
misvel að vígi við að koma salt-
fiskinum á markað. „Hver myndi
vilja þjóna Grímseyingum, sem
framleiða eingöngu saltfisk?“
Hann sagði að léttsaltaður fískur
hefði verið fluttur héðan til Evrópu-
bandalagsríkja sem ferskur fískur
en með því móti væri verið að
bijóta reglur Evrópubandalagsins.
Samkvæmt þeim væri um saltfisk
að ræða ef saltstyrkurinn í fiskin-
um færi yfír 1%.
Óskar Þórðarson hjá ísbliki hf.
á Akranesi sagði að fyrirtækið
hefði byijað að flytja út flattan físk
í fyrra. „Við erum búnir að selja
Dancod í Danmörku yfir 300 tonn
af ferskum, flöttum fiski eftir ára-
mótin og kaupendurnir hafa verið
mjög ánægðir með hann. Við höf-
um eingöngu verið í þessum út-
flutningi og verið með 15-20 manns
í vinnu,“ sagði Óskar.
Hann sagði að ísblik hefði verið
í föstum viðskiptum við um 15
báta frá Akranesi og Ólafsvík.
„Saltfiskframleiðendur segja að við
greiðum allt að 20% hærra verð
fyrir fiskinn en þeir og telja sig
ekki geta greitt hærra verð fyrir
hann. Við fáum greitt vikulega
fyrir fiskinn og þurfum ekki að
vera með lánsfé í hráefniskaup-
um.“ Hann sagði að aflakvóti bát-
anna skertist ekki þegar fiskurinn
væri fluttur út flattur, þar sem
hann teldist þá vera unninn.
Óskar sagði að Ríkismat sjávar-
afurða hefði byijað að mæla salt-
styrkinn í flatta fískinum í síðast-
liðnum mánuði og úr 7 sýnum, sem
tekin hefðu verið í febrúar, hefði
meðaltalið verið 0,9%. „Við viljum
hins vegar fá að setja meira salt í
fiskinn. Það er því kaldhæðnislegt
þegar þessi útflutningur er bannað-
ur á þeirri forsendu að fiskurínn
sé ekki nógu vel varinn." -
Hann sagði að tollar, sem greiða
þyrfti af ferskum, flöttum fiski og
saltfíski, væru svipaðir að meðal-
tali, því saltfiskframleiðendur
þyrftu enga tolla að greiða í upp-
hafí hvers árs og ferski, flatti físk-
urinn hefði aðallega verið fluttur
út frá janúar fram í maí.