Morgunblaðið - 20.03.1990, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 20. MARZ 1990
Draumur eða veruleiki?
Ósáttar mæðgur. Guðrún Ásmundsdóttir og
Inga Hildur Haraldsd. í hlutverkum sinum
_________Leiklist_____________
Guðrún Þóra Gunnarsdóttir
Leikfélag Reykjavíkur
Hótel Þingvellir
Höfundur: Sigurður Pálsson
Leikmynd og búningar: Hlín
Gunnarsdóttir
Ljósahönnun: Lárus Björnsson
Tónlist: Lárus H. Grímsson
Leikstjóri: Hallmar Sigurðsson
Þingvellir. Nafnið eitt er sveipað
einhveijum dularblæ. Helgasti
staður þjóðarinnar og andar af
sögu. En við höfum engar áþreifan-
legar minjar, einungis gömul slitin
skinnblöð. Það eru bókmenntirnar
sem hafa klætt Þingvelli í sögubún-
ing. Skáldin, listamennirnir sem
hafa lofað og prísað þennan stað.
Stærstu atburðir sögunnar hafa
gerst á ÞingvöIIum. Það nægir að
nefna kristnitökuna og lýðveldis-
hátíðina. En þar á milli hafa ýmsir
atburðir gerst og sumir myrkir. Á
Þingvöllum var mönnum refsað.
Þjófnaður, hórdómur, morð, sifja-
spell og menn voru hýddir, hengdir
eða hálshöggnir og konum var
drekkt. Sársauki og þjáning fyllir
því andrúmsloftið ekki síður en
glæsilegir sigrar. Það er allt þetta
sem við skynjum þegar við göngum
eftir Almannagjá, saga þjóðarinnar
stundum glæst, stundum ekki.
Óleyfilegar ástríður hafa löngum
verið mönnum yrkisefni. Árekstur
tilfinninga og siðalögmála sem
jafnan hefur í för með sér tortím-
ingu. Sagan af Ödipus kemur fyrst
upp í hugann en Ödipus vissi ekki
um sekt sína fyrr en um seinan.
En það vissu hálfsystkinin í bók
Thors Vilhjálmssonar Grámosinn
glóir og hálfsystkinin í leikritinu
Sjúk í ást eftir Sam Shepard geta
ekki hamið bannaðar ástríður
sínar. Samt sem áður ganga þau
í berhögg við almenn siðalögmál,
lifa einungis samkvæmt lögmáli
hvata sinna.
Hótel Þingvellir gerist eins og
nafnið bendir til á hóteli á Þingvöll-
um. Tvo örlagaríka haustdaga. Þar
ræður Frú Petrína ríkjum og hefur
hún hjá sér son sinn og dóttur,
Theódór og Tinnu. Sonurinn fór
illa út úr eiturlyfjanotkun og er nú
nær blindur og einangraður í sínum
hugarheimi. Dóttirin er um tvítugt
og full uppreisnar gagnvart móður
sinni. Á staðnum er einnig nætur-
vörður sem reynir árangurslítið að
setja saman leikrit á nóttunni. Það
á að fjalla um hálfsystkini sem
unnast og persónumar ásækja
hann í draumi þegar hann dottar
á vaktinni. Það er heldur fátt gesta
enda stutt í vetrarlokun; þó er
þama s.k. haustlitahópur, jarðvís-
indafræðingur og svo Edda
Bridges, íslensk kona sem hefur
verið búsett í Ameríku frá því 1945.
Það er koma hennar sem hrindir
öllu af stað. Hún geymir lykilinn
að fortíðinni og allt á upphaf sitt
á Þingvöllum. Fimmtán ára var hún
á Þingvöllum ásamt öðrum íslend-
ingum að fagna lýðveldinu en hún
átti þar líka sinn fyrsta ástarfund.
Sú sæla var skammvinn og þar kom
að því að hún fæddi son sem strax
var tekinn af henni og gefinn og
hún yfirgaf landið. En Edda er
komin aftur og sannleikurinn
krefst sinna fórna.
Það em margir þræðir sem flétt-
ast í þessu verki Sigurðar. Fortíð
og nútíð, draumur og raunveru-
leiki, einstaklingar og þjóð, tilfinn-
ingar og skynsemi. Leikritið fer
hægt af stað, forspár og fyrirboðar
lita atburðarásina fyrir hlé og alls
staðar em lausir endar. Flestir em
þeir að vísu hnýttir í seinni hluta
verksins og myndin skýrist. Samt
vantar sterkari undirtón sem bind-
'ur það allt saman. Allir þessir
þræðir ná ekki að vefast saman í
heildstæða mynd. Höfundur talar
um í leikskrá að hann sækist eftir
draumkenndu raunsæi í verkum
sínum. Hið draumkennda og raun-
sæið verða bara því miður einhvern
veginn of aðskildir hlutir í þessu
verki. Kannski vegna þess að það
er verið að fást við of mikið í einu.
Saga lýðveldisins sem sífellt kallast
á við atburði og líf persóna leiksins
verður of ágeng, það er eins og sé
verið að neyða áhorfandann til þess
að sjá tákn alls staðar. Saga þessa
ólánsama fólks speglar þessa þjóð-
arvitund á nógu sterkan hátt án
þess að við séum stöðugt minnt á
þetta samspil. Söguvísunin vill því
verða dragbítur á hið draum-
kennda. En eftir stendur að kjarni
verksins er góður. Við losnum aldr-
ei undan fortíðinni og allra síst á
stað eins og Þingvöllum. Upprun-
inn segir ætíð til sín.
Hlín Gunnars-
dóttir vinnur
stórsigur með
leikmynd sinni.
Hún er hreint út
sagt frábær. Fal-
leg, einföld og
stílhrein. Hótelið
markast- af
tveimur steinsúl-
um og milli þeirra
er gangvegur
sem liggur í hálf-
hring. Það er efri
hæð hótelsins og
þar eru herberg-
in. Niðri er mót-
takan við aðra
súluna og eldhús-
krókur við hina.
Stigi liggur upp á
efri hæðina hjá
móttökunni.
Leikararnir nota
súlumar fyrir út-
og innkomur
sínar. Það er
ágæt lausn því
allar skiptingar
fara fram á Iát-
lausan hátt. Það
að við sjáum báð-
ar hæðirnar kem-
ur líka vel út. í
upphafsatriðinu
sitja t.d. allir
grafkyrrir hver í sínu herbergi.
Skuggamyndir, sem síðar fá líf,
eins og persónur í draumi sem eru
þar bara þöglar og kyrrar. Við för-
um heldur ekki á mis við iandslag
Þingvalla. Stór gjá (Almannagjá?)
er á miðju baksviðinu og Þingvalla-
vatn og íjallahringurinn blasa við
í baksýn. Þessi leikmynd gerir það
að verkum að návist staðarins verð-
ur enn sterkari, andrúmsloft fortíð-
arinnar eins og streymir upp úr
gjánni. Tónlist Lárusar Grímssonar
styður einnig við dulartóna verks-
ins, hún er t.d. mjög sterk og
áhrifamikil í upphafsatriðinu. Lýs-
ingin er einnig góð, eins og leik-
myndin og tónlistin ber hún í sér
merkingu. T.d. er lýsingin í lokaatr-
iðinu með miklum rauðleitum blæ
og dregur okkur þar með inn í
veröld drauma og dulúðar. /Og
kannski var þetta allt einungis
draumur næturvarðarins, nætur-
leikrit hugans?) Umgjörðin er sem
sagt öll pottþétt og vel að henni
staðið.
Guðrún Ásmundsdóttir fer með
hlutverk frú Petrínu Óskars.
Petrína vinnur hörðum höndum til
að sjá flölskyldu sinni farborða og
vill hafa allt sitt á breinu, tekur
t.d. aldrei lán. Hún er hörð á ytra
borði en að lokum lætur hún undan
tilfinningum sínum. Fas og hreyf-
ingar Guðrúnar sýndu vel kulda-
lega brynju Petrínu. Mér fannst
henni síst takast upp þegar Petrína
var að brotna niður í lokin og henni
varð ljóst að hún væri búin að glata
Tinnu. Eddu Bridges lék Sigríður
Hagalín. Sigríður er einn af þeim
leikurum sem alltaf hafa fallega
sviðsframkomu sama hvernig hlut-
verkið er. Hún sýndi vel hina
þreyttu og einmana Eddu sem kem-
ur þarna á staðinn og er allt í einu
eins og Guð sem hefur örlög manna
í hendi sér og það er þung byrði
að bera. Mér fannst þó stundum
að Sigríður mætti gæta sín á að
vera ekki of væmin í frásögum
sínum af lífinu fyrir vestan. Þær
urðu eilítið tilgerðarlegar. Inga
Hildur Haraldsdóttir lék Tinnu.
Tinna er ráðvillt ung stúlka og
veit ekki í hvorn fótinn hún á að
stíga en hún dýrkar Leó, jarðvís-
indamanninn. Inga Hildur hefur oft
hressilega framkomu, einkum átti
hún góða spretti í samleik við Guð-
rúnu. Það var helst að hún væri
stundum of stíf og þá varð radd-
beitingin þvinguð. Sigurður Skúla-
son var öruggur í hlutverki Leós;
hafði yfir sér kæruleysisbrag þess
sem allt þykist vita og fullur fyrir-
litningar á öllu stóru sem smáu.
Tinnu tekst að vísu að bijóta þá
brynju. Hinn syfjaða næturvörð
leikur Valdimar Orn Flygenring.
Næturvörðurinn er fyrst og fremst
sá sem hlustar en annars er hann
atkvæðalítill og óljós persóna. Það
er ágætis tilbreyting að sjá Valdi-
mar í einhveiju öðru en töffarahlut-
verkinu. Leikur hans er hófsamur
og áreynslulaus. Kristján Franklín
Magnús leikur Theodór. Sú persóna
er að mínu mati óþörf í verkinu
og alltof mikið á skjön við allt ann-
að. Hefur enga þýðingu aðra en
að minna á 68-kynslóðina s.k. með
sömu klisjukenndu tuggunum og
svo oft áður. En Kristján kemst
ágætlega frá sínu. í haustlitahópn-
um eru fjórar manneskjur. Flosi,
Herdís og hjónin Guðný og Guðjón.
Gísli Halldórsson lék Flosa sem
kúrir upp á herbergi allan daginn
nema í þau skipti sem hann kemur
niður til að kvarta. Gísli var eins
og svo oft áður frábær í sínu gervi.
Göngulagið, röddin, fýlusvipurinn
og tuldrið, allt var þetta svo ein-
falt og eðlilegt. Valgerður Dan lék
Herdísi og Soffía Jakobsdóttir og
Karl Guðmundsson fóru með hlut-
verk hjónanna. Þetta eru kómískar
og svolítið _ýktar persónur, hinir
dæmigerðu Islendingar á ferðalagi!
Og þau Valgerður, Soffía og Karl
voru öll mjög skemmtileg í leik
sínum. Elín Jóna Þorsteinsdóttir
og Sverrir Örn Árnason léku lítil
börn sem eru í upphafs- og lokaat-
riði sýningarinnar og tengjast
draumi næturvarðarins.
Þessi sýning Leikfélags
Reykjavíkur er svolítið eins og fal-
Iegur jólapakki. Umbúðimar eru
stórkostlegar en innihaldið er ekki
alveg heilt. En það glitrar á marga
staði og það er alltaf ánægja að
fá fallegan pakka.
Hvar býrð þú, dr. Gunnar?
Ekkí í Kópavogi
eftir Guðmund
Oddsson
í Morgunblaðinu hinn 13. mars
sl. er að finna grein eftir formann
Verktakasambands íslands, vara-
formann Vinnuveitendasambands ís-
lands og fyrsta mann á D-Iistanum
í Kópavogi, dr. Gunnar Birgisson. í
þessari grein sendir hann okkur
bæjarfulltrúum Alþýðuflokksins í
Kópavogi tóninn og sakar okkur um
vanþekkingu á fjármálum bæjarins
og jafnvel gengur þessi sepkingur
íhaldsins svo langt að væna okkur
um skilningsleysi á vöxtum og verð-
bótum.
Vel má vera, að doktorinn telji sig
vita betur en aðrir, en ekki verður
það séð af þeim greinaskrifum sem
hann lætur frá sér fara. Auðvitað
verða menn að velja sér sjálfir þá
bardagaaðferð sem þeir hyggjast
beita í hinum pólitíska slag en þar
veldur hver á heldur.
Hver er tilg’angxirinn?
Mann furðar á þeim fádæma hroka
sem kemur fram í skrifum doktors-
ins. Hér er maður að ganga sín
fyrstu skref í stjómmálunum og hann
lætur sem óhemja. Hann talar um
að erfitt sé að fá nokkrar upplýsing-
ar um stöðu Kópavogsbæjar, en samt
þykist hann fær um að setja sig í
eitthvert dómarasæti og ausa þaðan
stóryrtum fullyrðingum í allt og alla.
Lítum á tvö dæmi: „Þeir munu til,
sem ekki kunna skil á nafnvöxtum
og raunvöxtum eða ávöxtun." „Það
er annað tveggja, dæmafár kjarkur
eða kunnáttuleysi, sem fær bæjar-
fulltrúa Alþýðuflokksins til að halda
því fram, að Kópavogskaupstaður
þurfi ekki að sæta lakari kjörum á
fijálsum markaði en önnur bæjarfé-
Iög.“
Hver er tilgangur doktorsins eða
er þetta einungis óskhyggja hans til
að sverta núverandi stjómendur
Kópavogsbæjar?
Jólakort Fjárfest-
ingarfélagsins
Doktorinn lætur fylgja grein sinni
jólakort frá Fjárfestingarfélaginu,
sem á að sýna að skammtímaskulda-
bréf Kópavogsbæjar væm boðin til
sölu með 40% ávöxtun. Þetta kallar
doktorinn dýr skammtímalán, sann-
kallaða kosningavíxla. Nú vill svo
til, að hér er um að ræða
skammtímavíxil í 60-90 daga þar
sem Kópavogsbær er útgefandi. Á
þessum tíma voro forvextir víxla
37-40%. Það hefur varla eingöngu
gilt um þá víxla sem útgefnir voro
af Kópavogskaupstað. Það hjóta að
finnast svona dæmi víða, en að draga
einhveija algilda ályktun af þessum
viðskiptum er í hæsta máta bama-
Guðmundur Oddsson
„Samkvæmt bráða-
birgðauppgjöri 31.12.
1989 eru nettóskuldir
Kópavogsbæjar kr.
684,8 milljónir. Það
þýðir að nettóskuld sem
hlutfall af tekjum er
59,6%.“
legt og hæfir tæpast doktor í verk-
fræði.
Hitt er ekki síður merkilegt, að
doktorinn virðist halda að víxill, sem
útgefinn er 18. desember og gjald-
fellur eftir 2-3 mánuði, verði greidd-
ur eftir 26. maí.
Það er augljóslega doktornum
mikið áhugaefni að vekja sérstaka
athygli lesenda á þessum eina víxli,
því sú lína er rækilega dekkt, en 5
línum ofar á þessu jólakorti Fjárfest-
ingarfélagsins er þriggja ára skulda-
bréf, þar sem Kópavogsbær er útgef-
andi en ávöxtunarkrafan er 10,1%.
Skuldastaða
Þegar doktorinn fjallar um skulda-
stöðu bæjarins, þá lítur hann ein-
göngu á skuldimar en lætur sig engu
varða þær kröfur sem bærinn á úti-
standandi á sama tíma. Auðvitað er
eðlilegt að vega þetta tvennt saman
og finna þannig hina raunverolegu
skuldastöðu. Þetta finnst formanni
Verktakasambandsins óþarfi, því hjá
honum helgar tilgangurinn meðalið.
Samkvæmt bráðabirgðauppgjöri
31.12. 1989 eru nettóskuldir Kópa-
vogsbæjar kr. 684,8 milljónir. Það
þýðir að nettóskuld sem hlutfall af
tekjum er 59,6%.
Þetta er sú staða er blasir við.
Þetta er sú staða, sem doktorinn í
1. sæti á D-listanum í Kópavogi og
uppgjafa sýslumaðurinn frá Seyðis-
firði, sem skipar 6. sæti, óskapast
yfir og skrifa nú um hvern lang-
hundinn í Moggann, auðvitað í þeim
eina tilgangi að ófrægja sitt eigið
bæjarfélag. Það virðist vera þeirra
eina hagsmuna-og kosningamál.
Mér sýnist að þau séu ekki mörg
sveitarfélögin, sem standa betur en
hér hefur verið lýst um Kópavog.
Hinu skulu menn heldur ekki gleyma,
að Kópavogsbúar muna mæta vel
eftir viðskilnaði íhaldsins 1978 en
þá var fjárhagur bæjarins í rúst eft-
ir 8 ára stjórn þeirra.
í fótspor meistarans
Við Kópavogsbúar höfum mátt
búa við einstaklega fátæklegan áróð-
ur frá íhaldinu síðustu 12 árin. Þar
hefur farið fremstur í flokki hinn
fallni foringi þeirra, Richard Björg-
vinsson. Hann hefur nú verið dæmd-
ur af félögum sínum fyrir lélegan
árangur hér í Kópavogi og væntan-
lega hefur sú áróðursaðferð, sem
hann beitti verið dæmd um leið. Það
vekur því mikla furðu, að hinn nýi
frelsari þeirra skuli ætla að feta
dyggilega í fótspor hans. Það finnst
mér ömurleg bytjun á pólitískum
ferli og örugglega ekki vænleg til
árangurs.
Gestur í bænum
Margt í þessari grein doktorsins
er skrifað af slíku þekkingarleysi að
undrun sætir. Hann heldur því fram
að meirihluti af framkvæmdafé bæj-
arins fari í að greiða vexti og af lán-
um. Maður sem svona skrifar þekkir
lítið til fjárhagsáætlana sveitarfé-
laga, því hvergi kallast það fram-
kvæmdafé sem fer í vaxtagreiðslur.
Þá ætti doktorinn að vita það, að
Kópavogsbúar greiða lægsta útsvar
allra landsmanna, það er vitanlega
vegna þess að Kópavogur er fjár-
hagslega sterkt sveitarfélag.
Þessi gestur Kópavogsbúa, sem