Morgunblaðið - 27.03.1990, Síða 38

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 27. MARZ 1990
38
Minning:
*
Sveinbjörn K. Arna
son kaupmaður
Fæddur 2. júlí 1904
Dáinn 17. marz 1990
Kveðja til elsku afa
í fjarska á bak við allt, sem er,
býr andi þess, sem var.
Og andi þess, sem enn er hér,
er ekki þar.
(Steinn Steinarr.)
Það má með sanni segja að and-
blærinn, sem ávallt fylgdi afa
Sveinbirni svífí yfir vötnum. Þessi
hressilegi og jákvæði andi sem var
honum svo eiginlegur. Það er erfitt
að reyna að grípa minningar og
hugsanir, sem streyma fram þessa
daga og ætla að festa þær á blað.
Reyndar var allt líf afa og ömmu
á Hávallagötunni þannig að við
minnumst þeirra alitaf i sömu and-
ránni, svo samofin var þeirra ævi-
ganga. Fram undir það síðasta var
afi eins og hann átti að sér, sló á
létta strengi og lét ekki veikindin
buga sig. Og þannig var afi, sterk-
ur, hraustur, heiðarlegur, léttur á
fæti og í skapi. Við minnumst hans
þannig ætíð í búðinni og þannig
muna afa margir, sem komu að
versla við hann. Afi var ekki með
langa skólagöngu að baki. En hann
lærði í lífsins skóla og var sjálf-
menntaður í mörgu. Hann var
mannþekkjari og átti gott með að
lynda við fólk. Við minnumst líka
þeirra stunda þegar hann brá sér á
leið með okkur barnabömunum og
jafnvel bauð upp í dans þegar hitt
fólkið settist og spjallaði. Og hver
annar en hann afi kenndi okkur að
fara með bænirnar okkar fyrir
svefninn.
Nú þegar hann er horfínn af
þessu jarðneska sviði kunnum við
vel að meta hve ríka áherslu þau
afi og amma lögðu á að halda fjöl-
skyldunni saman. Þau skildu nauð-
syn þess, að hver einstaklingur er
hlekkur í keðjunni og enginn má
án hins vera. A Hávallagötunni bar
heimilið og garðurinn vitni um feg-
urðarskyn þeirra beggja og afí hafði
sérstakelga næmt auga fyrir mál-
aralist. Margar stundir átti hann
við aðhlynningu og ræktun gróðurs
þar og við sumarbústaðinn við
Álftavatn. Nú er stutt í vorið hjá
okkur. Enn heldur þó vetur konung-
ur náttúrunni í sínum hvítu greipum
en brátt munu tökin linast. Það
vorar senn og þá er gott að minn-
ast með þökk alls hins góða, sem
við nutum í návist afa og við trúum
því að nú séu afi og amma samein-
uð á ný. Við biðjum Guð að blessa
minningu þeirra.
Barnabörn
í dag fer fram frá Dómkirkjunni
útför Sveinbjöms Karls Ámasonar,
kaupmanns, en hann lézt 17. marz
tæplega 86 ára að aldri. Sveinbjörn
var fæddur í Ólafsvík 2. júlí 1904,
sonur hjónanna Ingibjargar Jóns-
dóttur og Áma Sveinbjörnssonar,
sjómanns. Þegar hann var aðeins 9
ára að aldri fórst faðir hans í sjó-
slysi en þá eins og oft tók sjórinn
sinn þunga skatt hjá fjölskyldum
sjávarþorpanna. Faðir Sveinbjörns
var annar eiginmaðurinn sem móðir
hans missti í sjóslysi. En hún missti
aldrei kjark sinn og ásamt dugleg-
um börnunum komust þau af við
lítil efni. Oft minntist Sveinbjörn
móður sinnar með hlýju og þakk-
læti fyrir ást hennar og dugnað við
að sjá fyrir barnahópnum.
Snemma þurfti Sveinbjörn að
leggja til hjálp við heimilið og var
þá á bamsaldri allt unnið sem
fékkst til lands og sjávar og ekki
var hann nema 13 ára þegar hann
fór til sjos sem háseti.
Allt frá barnsaldri var Sveinbjöm
mjög bókhneigður og átti gott með
allan lærdóm. Hann las hjá ömmu
sinni bæði Passíusálma Hallgríms
Péturssonar og Hugleiðingar um
höfuðatriði kristinnar trúar, eftir
Dr. J.P. Mynster enda var hann
trúmikill alla ævi og var hann þakk-
látur hlýju ömmu sinnar við þessa
kennslu. Hugur hans stóð því til
bóknáms og með það veganesti
lagði hann, ungur drengurinn, að-
eins 15 ára, land undir fót til
Reykjavíkur 1919. En þegar til
Reykjavíkur kom varð hann að leita
sér vinnu til að byrja með og þá
skópust örlög hans.
Hann hóf störf sem sendisveinn
hjá þeim mikla athafnamanni Har-
aldi Árnasyni í Haraldarbúð þann
17. janúar 1920. Haraldurtók þess-
um efnispilti með mikilli ástúð strax
í byrjun og ekki þá síður Arndís,
eiginkona Haraldar, en Sveinbirni
þótti afar vænt um þessi mætu hjón
og minntist oft sinna fyrstu jóla sem
hann átti á heimili þeirra. Þessar
móttökur mörkuðu ævarandi spor
og þessi tryggi og samvizkusami
piltur úr Ólafsvík vann Haraldi allt
sitt á meðan Haraldur lifði. Hjá
Haraldi fékk Sveinbjörn tækifæri
til að mennta sig í verzlunarfræðum
í kvöldskóla eins og þá var títt og
síðar meir sendi Haraldur piltinn
til Lundúna til náms í gluggaútstill-
ingum og varð Sveinbjörn fyrsti
íslenzki verzlunarmaðurinn sem
fullmenntaðist í þeirri grein.
Smekkmaður var Sveinbjörn mikill
og nutu Reykvíkingar um langan
aldur hans tilkomumiklu útstillinga
og gluggaskreytinga og var til hans
leitað við konungs- og forsetakomur
til að hafa yfirumsjón með skreyt-
ingum veizlu- og móttökusala og
var til þess tekið hve stílhreinar og
glæsilegar þessar skreytingar vqru.
Að öllu leyti var hann mikíll smekk-
maður og þá ekki sízt um bók-
menntir og málaralist, sem gáfu
honum mikið. Hann var ætíð þakk-
látur fyrir það tækifæri sem hann
fékk á ýmsan hátt að umgangast
þessi lífsgæði.
í rúm 40 ár starfaði Sveinbjörn
í Haraldarbúð og varð einn bezt
virti verzlunarmaður Reykjavíkur
sem hann þakkaði hinum góða en
stranga skóla umhyggjusamra hús-
bænda. Síðustu árin í Haraldarbúð
var hann verzlunarstjóri eftir að
hafa séð um ýmsar deildir verzlun-
arinnar. Hann vann allt með sinni
hófsemi og alúð skref fyrir skref
og þurfti aldrei að stíga til baka.
Árið 1959 kaupir svo Sveinbjörn
Fatabúðina hf. við Skólavörðustíg
og hættir í Haraldarbúð. Fatabúð-
ina rak hann fyrst ásamt eiginkonu
sinni og síðar með dætrum sínum
allt til enda ársins 1989 en þá hafði
hann stundað verzlunarstörf sam-
fellt í 70 ár. Lipurð hans og hlýja
var alla tíð rómuð og margir þakk-
látir viðskiptavinir munu sakna
hans. Það er mikill vandi að vera
góður verzlunarmaður. Það verður
enginn nema sá sem' aflar sér góðr-
ar þekkingar á því sem hann verzl-
ar með og leggur sig fram um að
viðskiptaviurinn fái það bezta í vöru
og þjónustu. Þetta ræktaði Svein-
björn og kunni. Hann varð íslenzkri
verzlunarstétt mikil og góð fyrir-
mynd. Sjálfsaginn var hans lykill.
Árið 1960 gerist Sveinbjörn einn
stofnenda E.Th. Mathiesen hf. og
sat hann í stjórn þess fyrirtækis í
um tvo áratugi. Eg minnist ætíð
samstarfsins við hann og Ólaf Tr.
Einarsson frænda minn með miklu
þakklæti. Þarna fóru tveir valin-
kunnir heiðursmenn. Sveinbjörn og
Ólafur urðu mjög góðir vinir sem
báru hlýhug og virðingu hvor til
annars í störfum sínum fyrir fyrir-
tækið. Það var mér góð reynsla að
kynnast því starfi þeirra sem aldri
bar skugga á.
Sveinbjörn starfaði mikið fyrir
samtök verziunarinnar. Hann var
virkur félagi í VR um árabil og
varaformaður um skeið. Þá var
hann í stjórn Kaupmannasamtaka
Islands og gegndi ýmsum öðrum
trúnaðarstörfum í verzlunarsam-
tökunum. Hans störf voru ætíð far-
sæl og vel af hendi leyst þar sem
annars staðar og var hann sæmdur
æðstu heiðursmerkjum bæði VR og
Kaupmannasamtakanna, gullmerki
þeirra fyrir störfin. í öðrum félaga-
samtökum lagði hann einnig hönd
á plóginn. Hann starfaði í KR og
var mjög annt um það félag, en
hann var skíðamaður góður og lagði
mikla rækt við útivist. Var hann
sæmdur gullmerki KR. Þá starfaði
Sveinbjörn bæði í Lionsklúbbi
Reykjavíkur og Oddfellowreglunni
og hlaut viðurkenningar fyrir störf
sín þar sem annars staðar. Fyrir
störf sín almennt að verzlunarmál-
um fékk hann viðurkenninguna
„Riddari Hinnar ízlensku fálka-
orðu“.
Þó Sveinbjörn fengi margvíslegar
viðurkenningar fyrir störf sín þá
voru það ekki þær sem hann sóttist
eftir. Hann var fram úr hófi hógvær
maður sem átti manna bezt með
að láta farið lítið fyrir sér og láta
aðra hafa sem minnst fyrir en hann
var metinn af samferðamönnum
sínum og þar hlaut hann bezta vitn-
isburðinn sem honum þótti vænt
um. Hans starf var ætíð að þjóna
sem bezt þannig að aðrir hefðu það
gott. Hann gaf mikið.
Sveinbjörn var gæfusamur mað-
ur og fólst það ekki einungis í ár-
angursríku og happadrjúgu ævi-
starfí. Hann giftist unnustu sinni,
Súsönnu M. Grímsdóttur, þann 30.
maí 1931 en þau höfðu verið starfs-
félagar um skeið í Haraldarbúð og
þóttu þau glæsilegt par. Þau Svein-
björn og Súsanna lifðu í hamingju-
sömu hjónabandi í 56 ár en Sú-
sanna lézt 14. maí 1987. Þau
bjuggu allan sinn búskap í Vestur-
bænum, lengst af í húsinu sem þau
byggðu á Hávallagötu 35 árið 1936
eða í 54 ár og þar átti Sveinbjörn
sitt heimili til dauðadags.
Sveinbjörn og Súsanna eignuðust
þrjár dætur, þær Stefaníu, Emu
Ingibjörgu 'og Karólínu Björgu.
Barnabömin urðu 10 og barna-
barnabörnin eru orðin 9. Einstak-
lega vænt þótti Sveinbirni um þenn-
an hóp og naut þess að fylgjast
með honum vaxa úr grasi og dafna
vel. Ætíð var hann tilbúinn að ljá
lið ef með þurfti og naut þess þar
sem annars staðar að gefa af sjálf-
um sér.
Að gefa af sjálfumsér er ekki
allra og að gefa af sjálfum sér án
þess að þiggjandi merki það er list
sem aðeins fáir eiga en þá list átti
Sveinbjörn.
Þau Sveinbjörn og Súsanna voru
einstaklega samhent hjón og þau
lögðu mörgum lið á búskaparárum
sínum. Þegar þau höfðu flutt í hús-
ið við Hávallagötuna var ætíð margt
um manninn hjá þeim, bæði búandi
og stundargestir. Alltaf voru þau
tilbúin að gefa. Foreldrar Súsönnu
bjuggu um Iangt skeið í húsinu svo
og móðir Sveinbjörns og var allt
gert til að þeim liði sem bezt. Þá
má ekki gleyma öllu unga fólkinu
í fjölskyldunni sem hefur hafíð bú-
skap sinn í húsinu. Já, þau voru
samhent og gjöful.
Sveinbjörn hafði ætíð fastmótað-
ar skoðanir í þjóðmálum og þar bar
hæst virðing hans fyrir einstakl-
ingnum og frelsi hans. Frelsi til
orðs og æðis. Kúgun og höft voru
ekki að hans skapi. Hann vildi sjá
lífið og fólkið blómstra til hamingju
fyrir alla. Og það geislaði af honum
velvildin, þessum einstaka manni.
Þetta er aðeins fátæklega sett
fram sem kveðja til þessa vinar
míns. Það er svo margt sem hægt
væri að segja meira en það er ég
ekki viss um að hann hefði kært
sig um.
Það eru margir sem vilja þakka
að leiðarlokum. Dæturnar þakka
ástríkan föður og barnabörnin og
barnabarnabörnin þakka afa sínum
ástúðina og gæskuna sem hann gaf
þeim. Ég sem þessar línur skrifa
vil þakka þessum einstaka tengda-
föður, samstarfsmanni og síðast en
ekki sízt þessum góðvini fyrir sam-
fylgdina og allt sem hann gaf af
sjálfum sér. Ég hefði tæpast trúað
því hefði ég ekki reynt það sjálfur,
að slíkan og einstakan vin væri
hægt að eiga.
Minningin um hann er djúpt
greypt og Iifir. Slíkir menn sem
hann lifa þótt þeir deyi. Nú gengur
hann á vit vina sinna sem eru hjá
þeim sem öllu ræður, þangað sem
allt er komið frá og þangað sem
allt fer aftur til.
Ég bið honum Guðs blessunar á
nýjum vegum og við þökkum honum
allt. Guð blessi minningu Svein-
björns K. Ámasonar.
Einar Þ. Mathiesen
I dag verður til grafar borinn
mektarmaðurinn Sveinbjörn Árna-
son, kaupmaður í Fatabúðinni við
Skólavörðustíg. Sveinbjörn hefur
allra manna lengst unnið að versl-
unarstörfum hér á landi og hygg
ég að fáir hafi skilað lengra dags-
verki í einni starfsgrein en hann
eða í 70 ár.
Sveifibjörn kom kornungur mað-
ur vestan úr Ólafsvík til Reykjavík-
ur og hóf verslunarstörf í Haraldar-
búð sem var stærsta og glæsileg-
asta verslun landsins. Margir eldri
borgarar minnast hans frá þeim
stað enda starfaði Sveinbjörn þar í
nær 40 ár og gegndi þar trúnaðar-
störfum. Ég hefí engan hitt úr þess-
ari starfsgrein, sem hefur haft eins
ríka þjónustulund og borið eins
mikla virðingu fyrir starfí sínu og
Sveinbjörn.
Sveinbjörn nam verslunarfræði í
London hjá mönnum, sem á þeim
tíma stjórnuðu umfangsmestu og
stærstu vöruhúsum í heiminum, svo
sem Harrords. Sveinbjörn mun hafa
verið fyrsti íslendingurinn sem
lagði stund á þá tegund auglýsinga-
fræðinnar sem tekur til glugga-
skreytinga og eru mörgum minnis-
stæðar ævintýralegu gluggaskreyt-
ingarnar úr Haraldarbúð sem vöktu
athygli ailra bæjarbúa.
Á þessum árum var verslunar-
glugginn sjónvarpsskjárinn og þar
lögðu menn sig fram um að vekja
athygli viðskiptavinarins á nýjung-
um. Má því segja að Sveinbjörn
hafi verið brautryðjandi þessa fags
hér á landi. Með skreytingum sínum
veitti hann ferskum vindum og nýj-
um hugmynduminn i verslunina hér
á landi. Vegna vandaðra vinnu-
bragða og nýrra aðferða var hann
fenginn til þess að setja upp og
skreyta ýmsar vörusýningar og
jafnvel veislusaii við konungskomu.
Sveinbjörn lagði jafnan ríka
áherslu á góða framkomu af-
greiðslufólks þar sem heiðarleiki og
sannleikur um gæði vöru væri haft
að leiðarljósi og sagði jafnan að það
væri sérstakt fag að stunda verslun-
arstörf sem þyrfti að lærast.
LEGSTEINAR
MOSAIK H.F.
Hamarshöf ða 4 — simi 681960
Sveinbjörn tók ríkan þátt í fé-
lagsstörfum verslunarfólks og síðan
í Kaupmannasamtökum íslands.
Hann var einkar stéttvís og sótti
vel fundi. Hann sat í stjórn Félags
vefnaðarvörukaupmanna um
margra ára skeið, var formaður
þess félags í nokkur ár. Hann
gegndi og fleiri trúnaðarstörfum
fyrir KÍ og var á 60 ára starfsaf-
mæli sínu, þann 17. janúar 1980,
sæmdur gullmerki KÍ.
Stjórn og starfsfólk KI minnist
unninna starfa hans með þakklæti
og sendir aðstandendum samúðar-
kveðjur.
Magnús E. Finnsson,
framkvæmdastj. Kaupmanna-
samtaka Islands.
í uppsveitum New York-fylkis
hafði ríkt ómunagóð tíð í samfellu
fáéinna daga. Hiti og blíða settu
svip sinn á geð guma og létti ann-
ars gráum vormánuðum venjunnar.
Það var því með drunga að fólk
vaknaði á laugardegi fyrir skömmu,
utan glugga úrhellisrigning, kuldi,
hráslagi, veðurlegur fyrirboði til-
finninga er hrærðu mig seinna um
morguninn. Stóð á að er sest var
við vinnuborð til að ná úr sér hrolli
utanveðurs að hvellur hljómur síma
fyllti herbergið með glugganum og
fréttin um andlát afa barst um
sæstreng á fjarlægar strendur.
Starað var tómt út um gluggann
og grámi himinhvolfs tók sér ból-
settu í ríki hugans. Endalaust niður-
streymi regnsins umhverfðist í
stríðan straum minninga sem stutt
lífíð þó hefur gefið. Ósamstæð brot
runnu fram, óháð tíma og rúmi, sár
þrá eftir samstæðri mynd, óupp-
fyllt.
Afi er sjálfsagt kominn á fyrsta
farrými á sólarfley, handan landa-
mæra lífs og dauða, hefur leitað
uppi ömmu á dekkinu og farinn að
hlusta á langþráðan söng hennar
aftur. Amma hafði, skömmu 'fyrir
andlát sitt, lýst húsakynnum vænt-
anlegum og hefur afi beðið vista-
skiptanna síðan. Það var söknuður
að ömmu og það er söknuður að
afa nú, er hann verður borinn til
hinstu hvílu við hlið hennar. Saman
áttu þau gott líf og hamingjusamt
og hamingjunni, lífsgleðinni var
miðlað óspart til okkar eftirkom-
enda. Þau hjúin skildu eftir sig spor
yfirstærða, sem seint ef nokkurn
tímann munu fyllast af okkur hin-
um. Það var með gömlu hjónin á
Hávöllum, sem andstæður í verkum
lista, hvort vó hitt upp, balanserað-
ur línudans faslegra andhverfa fann
sameiginlega djúpöldu kærleikans
og kímninnar. Hjá afa var fundin
fróun í þögninni, hann var naum-
hugull á orð en ríkur af eftir-
breytni, líkur klæðastranga ofnum
úr gæðaefnum; orð eru til alls nýt,
en það er snertingin, návistin, sem
segir meir en alla söguna.
Afi var hógvær alþýðumaður sem
gekk af sér dreifbýlið og klæddist
borgarlífinuu snemma á lífsferli
sínum. Alþýðumenningin, neistinn,
slokknaði þó aldrei og þorsti í and-
lega svölun markaði djúp spor í
vitund hans. Verzlun var hans vatn
og brauð og lífsfylling en heilbrigð-
an skammt af ábót fékk hann með
leitun til lista og menningar. Hann
þekkti efnislega örbirgð en vissi
sem var að andleg örbirgð er hálfu
verri og leitaðist við að innsetja
þann sannleik hjá afkomendum
sínum. Ekki með löngum fortölum
og eldskírnum, heldur á þann lág-
tóna hátt sem öll hans verk voru
unnin. Hann leitaði eftir sannleik í
verki hugar og handar, sem alla tíð
smitaði umhverfi hans og látbragð
og seytlaði til okkar hinna sem
umgengust hann. Það er sú arfgjöf
sem auðgar okkur barnabörnin við
viðskilnað afa.
Líkt og málverkið sem féll í bak-
grunninn er það laðaði fram frá-
sagnargleði og bjartsýni gamla
mannsins var viðurvist við afa þá
og minning hans nú hjúpuð kufli
bakraddar sem laðar hið bezta fram
í aðalleikaranum, sem afi lét okkur
barnabörnin ávallt vera í hans ná-
vist. Stoð og stytta, hvenær og
hvar sem var, spurði ekki, heyrði
ekki, vissi ekki en rétti ávallt út
hjálparhönd, á einn eða annan
máta. Okkur var hann faðir jafnt
sem afí, vinur jafnt sem bróðir.