Morgunblaðið - 16.05.1990, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 16. MAÍ 1990
35
umræðum um reikningsskilavenjur
sé talnagrundvöllur ákærunnar
þarna byggður á misskilningi. Þetta
sé enn eitt dæmi þess að endurskoð-
endurnir hafi gert mistök af því að
þeir hefðu ekki haft staðreyndir á
valdi sínu.
Var skipaverðið vanmetið
um 360 milljónir?
í ákæru vegna ársreikningsins
er Hafskipsmönnum og endurskoð-
anda gefið að sök að hafa oftalið
bókfært verð skipastóls félagsins
um 40,6 milljónir króna. Um er að
ræða skipið Rangá. Þessi niður-
staða er byggð á ákvæði hlutafé-
lagalaga um að lækki raunvirði
fastafjármuna niður fyrir bókfært
verð af ástæðum sem ekki verði
taldar skammvinnar skuli færa það
niður í bókum félagsins. Lögmaður-
inn vísaði fyrst í skýringar með
umræddum ársreikningi þar sem
fram hefði komið að tryggingaverð-
mæti skipanna væri 16,5 milljónir
bandaríkjadala en bókfært verð
þeirra um 6,1 milljón dala. Jafn-
framt að áætlað markaðsverð, sam-
kvæmt mati skipamiðlara, væri
37,5 milljónum íslenskra króna
hærra en bókfært verð.
Lögmaðurinn mótmælti þessu og
gerði ýmsar athugasemdir við for-
sendur endurskoðendanna, meðal
annars að þeir virtust ekki viður-
kenna hvað í því fælist að flutninga-
skip ættu sér heimsmarkaðsverð.
Bein afleiðing þess væru verðsveifl-
ur, sem markaðurinn ylli og leið-
rétti sjálfur. Lækkandi verð valdi
minni framleiðslu og því minna
framboð, sem leiði af sér að verð
hækki á ný. Því megi ávallt gera
ráð fyrir að þegar verð lækki verði
einungis um tímabundið ástand að
ræða. Þá fann hann að því að endur-
skoðendurnir hefðu engrar sérþekk-
ingar aflað sér á skipamarkaði og
hefðu ekki leitað eftir sérfræðiáliti
á þróun skipaverðs og því hneigst
til alhæfinga án tillits til gerðar og
sérstöðu skipa. Hann rökstuddi ítar-
lega að skip Hafskips hefðu verið
á litlum markaði til sérhæfðra flutn-
inga. Hann sagði Ijóst að endur-
skoðendurnir hefðu ekkert vitað í
hvaða efnum Rangá hefði verið frá-
brugðin svokölluðum systurskipum
sínum en á skipinu hefðu verið gerð-
ar ýmsar breytingar, svo sem þær
að það brenndi grófari olíu og var
ári yngra en þau skip sem miða'ð
var við til lækkunar. Þá rakti hann
að þess hefðu engin dæmi verið á
þessum tíma að fyrirtæki hefðu
fært niður bókfært verð fastafjár-
muna sinna vegna ákvæðis hlutafé-
lagalaganna. Þá ítrekaði hann að
samkvæmt fyrirmælum hlutafé-
lagalaga þyrfti eingöngu að færa
niður verð fastafjármuna ef raun-
virði þeirra lækkaði af ástæðum
sem ekki yrðu taldar skammvinnar.
Verðlækkunin hefði verið skamvinn
og áhrif hennar löngu að engu orð-
in.
Stærstu mistök Hafskips?
Um verð skipastólsins nefndi
hann einnig að Valdimar Guðnason
hefði sem endurskoðandi útgerðar-
fyrirtækisins Skagstrendings
hækkað bókfært verðmæti fiski-
skipa þess fyrirtækis um 140 millj.
króna með því að miða við 90% af
tryggingaverðmæti og sagði að
hefði Helgi Magnússon beitt þeirri
aðferð væri Hafskip enn í fullum
rekstri. Vátryggingaverðmæti
skipastóls félagsins hefði verið 16,5
milljónir dala og 90% af því sam-
svaraði um 15 milljónum banda-
ríkjadala, eða um 605 milljónum
króna á gengi í árslok 1984. Helgi
Magnússon hefði hins vegar skráð
bókfært verðmæti skipastólsins á
um 6 milljónir dala eða 244 milljón-
ir króna. Þessi aðferð Valdimars
hefði því nýst Hafskip vel á sínum
tíma og ef til vill væru það stærstu
mistök Hafskipsmanna að hafa ekki
látið Valdimar Guðnason annast
reikningsskil fyrir sig.
Jón Steinar rakti að í dómskjölum
hefðu verið lagðar fram þijár síður
af ellefu í skýrslu sem starfsmenn
Hafskips hefðu ritað um skip sem
skoðað hefði verið í Noregi og ver-
ið hefði eins og Rangá að ytri gerð.
Þá væri þriggja fylgiskjala að engu
getið og skýrslan nötuð .til j að
styrkja málflutning ákæruvaldsins.
Þegar öll skýrslan væri lesin kæmi
hins vegar í ljós að skipin væru
ósambærileg. Hið erlenda hefði ver-
ið ávaxtaflutningaskip með annarri
millidekkjaskipan og öðru olíukerfi
en Rangá, sem hefði auk þess verið
2 árum yngri.
Að loknu máli Jóns Steinars hóf
Jónas Aðalsteinsson hrl., veijandi
Páls Braga Kristjónssonar, fyrrum
framkvæmdastjóra fjármála- og
rekstrarsviðs Hafskips, varnarræðu
sína. Hann rakti fyrst að ófullnægj-
andi grein hefði verið gerð fyrir
tengslum móðurfélagsins, Haf-
skips, við dótturfélög þess í ýmsum
löndum, sem hvert hefði haft sjálf-
stæða stjórn og verið bundið af lög-
um og sætt lögbundnu eftirliti í
hveiju landi. Þannig hefðu starfs-
menn dótturfélaganna á engan hátt
verið settir undir boðvald starfs-
manna móðurfélagsins. Hann sagði
þetta mál grundvallað á þeirri kenn-
ingu að tjón Útvegsbankans af
gjaldþroti Hafskips mætti annars
vegar rekja til blekkinga sem Haf-
skipsmenn hefðu haft í frammi og
hins vegar til vanrækslu forsvars-
manna bankans. Hann sagðist
mundu sýna fram á að bankinn
hefði frá upphafi reiknað með tapi
ef svo færi að Hafskip yrði gjald-
þrota og allar aðgerðir bankans
hefðu miðað að því að lágmarka
það tap sem Hafskipsmenn væru
nú ákærðir fyrir að hafa valdið með
blekkingum. Hann rakti að sam-
skipti fyrirtækisins við viðskipta-
banka sinn hefðu verið óvenju náin
og streymi upplýsinga frá Haískip
til bankans ítarlegt og nákvæmt
vegna þröngrar greiðslustöðu fyrir-
tækisins frá upphafi. Jónas rakti
að bankastjórar Útvegsbankans
hefðu svarað skýrslu lögskipaðrar
rannsóknarnefndar með annarri þar
sem fram kæmi að bankastjóm
hefði verið ljós staða fyrirtækisins
og hver áhætta bankans væri en
hefði talið til mikils að vinna að vel
tækist til með breytingar í rekstri
fyrirtækisins, svo sem Atlantshafs-
siglingar. Lögmaðurinn sagði það
ljóst að rannsakendur málsins hefðu
hvorki tekið mið af rekstrarum-
hverfi Hafskips né þeim grundvall-
arsjónarmiðum sem ættu við um
slíkan rekstur.
Röng ákvörðun
áverstatíma
Hann sagði að gjaldþrot Hafskips
hefði verið augljós afleiðing þeirrar
ákvörðunar bankastjórnarinnar að
stöðva eðlilega rekstrarfjárfyrir-
greiðslu til fyrirtækisins. Eftir þá
stöðvun í október 1984 hefði fyrir-
greiðsla bankans verið af svo skorn-
um skammti að gert hefði Hafskips-
mönnum ókleift að selja eignir fyrir-
tækisins og rekstur á markaðsverði
þar sem viðsemjendur hefðu vitað
að staða fyrirtækisins væri svo
þröng að þeir gætu leyft sér að
hverfa frá og bíða þess að hirða
eignir félagsins .úr þrotabúi án
greiðslu fyrir viðskiptavild og þá
uppbyggingu sem átt hefði sér stað.
Þetta væri því meiri sorgarsaga sem
ljóst væri að árið 1985 hefði kreppa
flutningaskiparekstursins náð hám-
arki og greinin hefði byijað að rétta
úr kútnum _ fyrir lok þess árs.
Ákvörðun Útvegsbankans hefði
ekki getað verið tekin á verri tíma
fyrir Hafskip. Hefðu bankamenn
borið gæfu til að verða við eðlilegum
fyrirgreiðslubeiðnum í lok ársins
1984 og 1985 hefði Hafskip náð
að rétta úr kútnum og nú stæði að
líkindum yfir blómaskeið íslenskrar
kaupskipaútgerðar erlendis. Það
hafi aftur á móti orðið ógæfa bank-
ans að taka skammsýna, kjarklausa
og ranga ákvörðun, sem valdið hefði
gjaldþroti fyrirtækisins og þangað
væri að leita ábyrgðar á tjóni bank-
ans. Hann rakti eigin reynslu, sem
fyrrum stjórnarmaður í Stöð 2, af
þátttöku í fjárhagslegri endurskipu-
lagningu og fjármögnum þess fýrir-
tækis. Þar hefði með aðstoð og
stuðningi Verslunarbankans tekist
að endurfjármagna reksturinn og
fá inn nýja hluthafa. Nú sé þessu
fyrirtæki lýst sem fjársterkum fjöl-
miðlarisa sem áhrifamiklir aðilar
keppist um að eignast hlutabréf í.
Bankinn hafi ekkj orðið fyrir tjóni
en hefði I'yriríækið veijð svelt með
rekstrarfé á þessum tíma hefði það
orðið snarlega gjaldþrota.
Jónas fjallaði um fyrsta kafla
ákæiainnar þar sem skjólstæðingi
hans er ásamt forstjóra, stjórnar-
formanni og endurskoðanda Haf-
skips gefið að sök að hafa beitt
stjórn félagsins og Útvegsbanka
blekkingum með rangfærðu bráða-
birgðauppgjöri félagsins fyrir
fyrstu átta mánuði ársins 1984.
Hann fann að verknaðarlýsingu í
ákæru sem hann sagði nánast enga
og rakti að fyrir lægi í málinu að
skjólstæðingur sinn hefði hvergi
komið nærri gerð bráðabirgðaupp-
gjörsins. Auk þess sé borðliggjandi
að það sem í ákæru er rakið sé
ekki refsivert og eigi ekki við til-
greind refsiákvæði. Hann rakti
hvern lið ákærunnar og vitnaði í
framburð skjólstæðings síns og
annarra því til stuðnings að þau
mál sem þar væri ákært út af
hefðu, utan eitt, hvorki komið inn
á borð Páls Braga né verið á verk-
sviði hans. Páll Bragi hafi á þessum
tíma þegar ákveðið að hætta störf-
um hjá fyrirtækinu, en hann lét af
störfum í mars 1985, og það hefði
mótað störf hans á þessum tíma.
Hann hefði mest sinnt verkstjóm,
því að sjá um að verkin yrðu unn-
in, án afskipta af efnisþáttum enda
hefði verið unnið á grundvelli þeirra
reglna sem fyrirtækið hefði starfað
eftir um árabil. Hann sagði að eng-
in skjalleg sönnunargögn lægju fyr-
ir í málinu sem gæfu til kynna að
Páll Bragi hefði ákveðið að rang-
færa eða hindra réttar færslur í
bókhaldi fyrirtækisins. Um þann
eina ákærulið sem fyrir lægi að
umbjóðandi hans hefði haft afskipti
af við gerð milliuppgjörs, ákærulið
vegna vantalins rekstrartaps eign-
arhaldsfélagsins Hafskip Holdings
Inc. í Bandaríkjunum um 3,6 millj-
ónir króna, sagði hann ljóst að sak-
sóknari þyrfti að lesa skjöl málsins
aftur og spyija sig hvort það sem
þar kæmi fram gæfí vísbendingu
um einbeittan brotavilja. Svo væri
ekki og hveijum manni hlyti að
vera ljóst að þar hefði verið á ferð
raunverulegt álitaefni sem menn
hefðu lagt sig í líma við að leysa
og upplýsa. Þessi ákæruliður stydd-
ist við þann framburð þáverandi
framkvæmdastjóra dótturfélags
Hafskips, Cosmos, að lagt hefði
verið að honum að lækka bókfært
tap fyrirtækisins. Rétt væri að
nauðsynlegt hefði verið talið að
kanna málið betur og því hefði ver-
ið tekin málefnaleg ákvörðun um
að fresta millifærslu 120 þúsund
dala til ársreikningsgerðar. Þetta
hefði ekkert haft með það að gera
að fegra efnahag félagsins. Hefði
það verið viðfangsefni þessara
manna hefðu þeir átt margar ein-
faldari leiðir að því marki. Þá væri
ljóst að æðsta yfirstjórn hefði tekið
af skarið í þessu álitaefni milli
tveggja félaga með sjálfstæða yfir-
stjórn.
Voriílboðá
BV-handfjökkum
Góður afsláttur í maí á meðan birgðir endast.
Lyftigeta: 800 kg.
Lyftihæð:80 cm.
Hentugt hjálpartæki
við allskonarstörf.
Sparið bakið,
stillið vinnuhæðina.
|| Eigum ávallt fyrirliggjandi
jf hina velþekktu BV-hand-
lyftivagna með 2500
og 1500 kílóa lyftigetu.
UMBOÐS- OG HEILDVERSLUN
BlLDSHÖFÐA 16 SÍMI672444 TELEFAX672580
SIEMENS
SMITH&NORLAND
NÓATÚNI 4 • SÍMI 28300
SUMARSALAN '90 í MAX-HÚSINU SUER í GEGN
Opið virki Max og Henson m í MJtmmu við hliðina á Hagkaupi, Skeifunni. Frábært verú - bóú slmmm a daga frá kl. 12-18. Laugardaga frá kl. 10-16
* * *úmÉs c ásiiatíkkc sjk& ir y i' %: % & ic m. ■'■■ ■ ■.■'X.'shEsstSiK©.«■ ■■ ■ sla.'t. sv sl® crtti sji • u » m.» -y|'‘vv~'''Y